Jarayon va topshiriqlarni rejalashtirish va

Jarayon xolati. 
Ko`pincha abiyotlarda soddalashtirish uchun, jarayonni bajarilish vaqtidagi 
dasturni xarakterlaydigan abstrapena sifatida olish tavsiya etiladi. 
Jarayon OT boshqaruvi ostida xisoblanadi. Bunday qabul qilishda xisoblash 

---

tizimlarida bajariladigan xamma narsa(faqat foydalanuvchi dasturlarigina emas, 
balki OTning xam ma’lum isimlari xam) jarayonlar to`plami sifatida tashkil 
qilingandir. 
Bir prtsessorli kompyuter tizimida vaqtning xar bir momntida faqat bitta jarayon 
bajarilishi mumkin. Multidasturli xisoblash tizimlarida bir nechta jarayonni 
`sevdaparallel qayta ishlash protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga o`tkazish 
yordamida amalga oshiriladi. Bir jarayon bajarilguncha, qolganlari o`z navbvtini 
kutadi. Ko`rinib turibdiki xar bir jarayon minimum ikki xolatda bo`lishi mumkin: 
Jarayon bajarilmoqda va jarayon bajarilmayapti. Bunday modeldagi jarayonlar 
xolati diagrammasi quyidagi rasmda ko`rsatilgan. 
Bajarilayatgan xolatdagi 
jarayon, 
ma’lum vaqtdan so`ng OT tomonidan 
tugallanishi, yoki to`xtatilishi va yana bajarilmayatgan xolatga o`tkazilishi mumkin. 
Jarayon to`xtatilishi ikkita sabab bilan ro`y berishi mumkin: uni ishini davo ettirishi 
uchun biror bir xodisa talab etilsa, (masalan, kirish –chiqish operatsiyasini tugallash) 
yoki OT tomonidan ish jarayon uchun ajratilgan vaqt tugaganda ro`y beradi. 
Shundan so`ng OT belgilangan algoritm bo`yicha bajarilmayatgan xolatidagi 
jarayonlardan birini tanlaydi va bu jarayonni bajarilayatgan xolatga o`tkazadi. 
Tizimda paydo bo`layatgan yangi jarayon, boshqa jarayon bajarilmayatgan xolatga 
o`tkaziladi. 
Bu juda qulay modeldir. U bajarilishga tanlangan jarayon u to`xtatilishiga sabab 
bo`lgan xodisani kutishi va amalda bajarishga tayyor bo`lmasligi mumkin. Bunday 
xolatdan qutilish uchun jarayon bajarilmayatgan xolatni yangi ikkinchi xolatga 
bo`lamiz: tayyorlik va kutish xolatlari. 
Tizimda paydo bo`layotgan xar qanday yangi jarayon tayyorlik xolatiga tushadi. 
Operatsion 
tizim 
rejalashtirishning 
biror 
bir 
algoritmidan 
foydalanib, 
tayyor jarayonlardan birini tanlab, uni bajarilish xolatiga o`tkazadi. 
Bajarilish xolatida jarayon dasturiy kodini bevosita bajarilishi ro`y beradi. 
Jarayonning bu xolatidan uchta sabab bo`yicha chiqish mumkin: 
• 
OT bu jarayonning faoliyatini to`xtatadi; 
• 
U o`z faoliyatini ma’lum xodisa ro`y bermaguncha davom ettira olmaydi va 
OT uni “kutish” xolatiga o`tkazadi; 
• 
Xisoblash tizimida uzilish ro`y berishi bilan (masalan, bajarilishga ajratilgan 
vaqt tugashi bilan taymerdan uzilish) uni tayyorlik xolatiga o`tkaziladi. 

---

Kutish vaqtlari tayyorgarlik xolatiga jarayon, kutilayatgan xodisa ro`y berishi bilan 
o`tadi va u yana bajarilish uchun tanlanishi mumkin. Keyinchalik rejalashtirish 
algoritmi xaqida so`z borsa, bizning modelda yana bir operatsiya qo`yiladi: bu 
jarayon prioritetini o`zgarishidir. 
Jarayonni yaratish va tugallash operatsiyalari bir marttalik operatsiyalardir, chunki 
ortiq qo`llanilmaydi ba’zi tizimli jarayonlar, xisoblash tizimi ishi vaqtida xech 
qachon tugallanmaydi. 
Jarayon xolatini o`zgarishi bilan bog`liq bo`lgan, ho u ishga tushirish yoki 
blokirovka bo`lsin, qoida bo`yicha Ko`p martalik xisoblanadi.