Jinoyatda ishtirokchilik tushunchasi va uning belgilarini ayting

1) bajaruvchi;

2) tashkilotchi;

3) dalolatchi;

4) yordamchi.

Jinoyatni bevosita, to‘la yoki qisman sodir etgan yoxud ushbu kodeksga muvofiq javobgarlikka tortilishi mumkin bo‘lmagan shaxslardan yoki boshqa vositalardan foydalanib, jinoyat sodir etgan shaxs bajaruvchi deb topiladi. Bajaruvchi quyidagi turlarga bo‘linadi:

1)      bevosita jinoyatni sodir etgan, ya’ni obyektiv tomonini bajargan shaxs;

2)      boshqa shaxslar bilan birgalikda jinoyatni sodir etishda ishtirok etgan shaxs (birgalikda bajaruvchi);

3)      kodeksga muvofiq javobgarlikka tortilishi mumkin bo‘lmagan shaxslardan yoki boshqa vositalardan foydalanib, jinoyat sodir etgan shaxs.

Jinoyatning tashkilotchisi jinoyat ishtirokchilaridan biridir. Jinoyatga tayyorgarlik ko‘rilishiga yoki jinoyat sodir etilishiga rahbarlik qilgan shaxs tashkilotchi deb topiladi.

Jinoyat sodir etilishiga qiziqtiruvchi shaxs dalolatchi deb topiladi, ya’ni u har qanday shaklda: 1) majburlash; 2) ishontirish orqali dalolat qiladi.

Dalolatchi bilan bajaruvchining o‘zaro ichki aloqadorligi shundaki, dalolatchining har doim ijrochida jinoyat sodir etish maqsadini vujudga keltiradi.

Jinoyat sodir etilishiga o‘z maslahatlari, ko‘rsatmalari bilan, vositalar berish yoki to‘siqlarni yo‘qotish bilan ko‘maklashgan, shuningdek, jinoyatchini, jinoyat sodir etish quroli, izlari va vositalarini yoxud jinoiy yo‘l bilan qo‘lga kiritilgan narsalarni yashirishga, shuningdek, bunday narsalarni olish va o‘tkazish to‘g‘risida oldindan va’da bergan shaxs yordamchi deb topiladi

3 Jinoyat bir guruh shaxslar tomonidan sodir etilgan qilmish kvalifikatsiya qilinayotganida ishtirokchilikdagi bajaruvchilardan biri guruh tomonidan kelishilmagan boshqa jinoyatni sodir qilsa, unga baho berishda ayrim qiyinchiliklar vujudga keladi. Buni jinoyat huquqida ekssess bajaruvchi deyiladi. Ekssess, deganda bajaruvchi tomonidan boshqa ishtirokchilarning jinoyatidan tashqari yana bir jinoyatning sodir qilinishi tushuniladi.

Jinoyat huquqi nazariyasida ekssessni miqdor va sifat belgilariga bo‘lib o‘rganiladi.