Jinoyatlarni umimiy jihatlardan kelib chiqib tasniflash

---

Uzbek Scholar Journal 
Volume- 09, Oct., 2022 
www.uzbekscholar.com 
142 | 
P a g e
 
JINOYATLARNI UMIMIY JIHATLARDAN KELIB CHIQIB TASNIFLASH 
Berdiyev Zoxid Zokirovich 
Manaviy-marifiy ishlar va kadrlar bilan taminlash departamenti, 
murojaatlarni korib chiqish bolimi katta inspektori mayor 
ANNATATSIYA 
Mazkur maqola, Jinoyatlarni umimiy jihatlardan kelib chiqib tasniflash haqida bo'lib, Jinoyatlarni 
obyektiga ko‘ra tasniflash masalasi Jinoyat kodeksi Maxsus qismidagi jinoyatlarni maxsus (turdosh) 
obyektiga qarab guruhlarga ajratish va maxsus obyektning ahamiyatiga qarab joylash-tirilishini 
belgilashi haqida. 
Kalit so'zlar: Aybning shakllari,sanksiya,obyektiga ko‘ra tasniflash, genotsid,xavflilik darajasi. 
Jinoyatlarni tasniflash deganda, jinoyatlarni u yoki bu belgilariga ko‘ra turkumlarga ajratish 
tushuniladi.Jinoyat huquqida jinoyatlarni tasniflashda quyidagi ikki mezon nazarda tutilgan bo‘lib, 
jinoyat qonunida jinoyatlar aynan ana shu mezonlar asosida tasniflangan: 
1.Jinoyatlarning xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga qarab tasniflash. 
2. Jinoyatlarning obyekti (tajovo‘z qaratilgan obyekt)ga ko‘ra tasniflash. Jinoyatlarni tasniflash va 
guruhlarga bo‘lishning asosiy mezoni jinoyatlarning xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasi hisoblanadi. 
Jinoyatlarni tasniflashning xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasi mezoni ham ikki belgi: 
a) aybning shakllari (qasd yoki ehtiyotsizlik); 
b)jinoyat kodeksida nazarda tutilgan sanksiyalar (ularning og‘irlik darajasi)ga bog‘liq bo‘ladi[13]. 
Sanksiyalarning og‘irlik darajasi jinoyatlarning ijtimoiy xavflilik darajasi va xususiyatiga bevosita 
bog‘liqdir. 
Jinoyat kodeksi 15-moddasidagi jinoyatlarning tasnifi jinoyat-ning moddiy va formal belgilarini 
birlashtiradi. Bu esa jinoyatning ijtimoiy tarkibi va u yoki bu guruhga kirishini aniq belgilaydi. 
Sanksiya’ning xususiyati, jazo turlari va ularning og‘irlik darajasi jinoyatning ijtimoiy tarkibini tashkil 
etadi, shuningdek, jinoyatchilikka qarshi kurash yunalishlari ham jinoyat ijtimoiy tarkibining 
elementlaridan biri hisoblanadi. 
Jinoyatlarning tasnifi Jinoyat kodeksi 15-moddasida berilgan bo‘lib, unda Jinoyat kodeksi Umumiy va 
Maxsus qismi normalari tizimini e’tiborga olgan holda jinoyatlar o‘zining xavflilik darajasiga ko‘ra 
yengilidan og‘iriga qarab tasniflangan. 
Jinoyat kodeksi 15-moddasiga muvofiq, jinoyatlar o‘z xususiyati va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra: 
a)ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyatlar; 
b)uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyatlar; 
c)og‘ir jinoyatlar; 
d)o‘ta og‘ir jinoyatlarga bo‘lingan. 
Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan jinoyatlarga qasddan sodir etilib, qonunda uch yildan ko‘p bo‘lmagan 
muddatga ozodlikdan mahrum qilish tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar, shuningdek, ehtiyot-
sizlik oqibatida sodir etilib, qonunda besh yildan ko‘p bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish 
tarzidagi jazo nazarda tutilgan jinoyatlar kiradi. Bunday jinoyat guruhiga – onaning o‘z chaqalog‘ini 
qasddan o‘ldirishi (Jinoyat kodeksi, 99-modda), ijtimoiy xavfli qil-mish sodir etgan shaxsni ushlashning 

---