Jinsini qazib olishga tayyorlash

9.4. Rasm. Skvajinalarni pog‘onalarda joylashish sxemalari. 
a – birqatorli; b, v – kvadrat va “shaxmat”setkasi shaklida kо„p qatorli joylashishi; g – birinchi qatorda juft 
yaqinlashgan skvajinalar bilan; 
 
 
 
а 
 
 
 
б 
 
 
 
в 
 
 
 
г 
Рис. 3.13. Схемы расположения скважин на уступе: а 

однорядная; б, в 

многорядное по квадратной и «шахматной» сетке; г 

с 
парносближенными скважинами в первом ряду 
 
 
 
а 
 
 
 
б 
 
 
 
в 
 
 
 
г 
Рис. 3.13. Схемы расположения скважин на уступе: а 

однорядная; б, в 

многорядное по квадратной и «шахматной» сетке; г 

с 
парносближенными скважинами в первом ряду 
9.3. – rasm. Portlovchi skvajina paramertlari. 
a – yaxlit zaryadli qiya skvajina; b – havo bо„shlig„i hosil qilib kо„p qatorli holatda joylashtirilgan vertikal 
skvajina; 1 – PM zaryadi; 2 – zaboyka; 3 – havo bо„shlig„i. 

---

Shpurli zaryadlash usuli. Shpur – bu tog„ jinsida silindrik shaklda о„yilgan 
bо„shliq bо„lib, uning chuqurligi 5m gacha va diametri 75 mm gacha bо„lishi 
mumkin. 
Massivda shpurli zaryadlash usulini qо„llash natijasida portlovchi 
moddalarni ancha tо„g„ri taqsimlash mumkin bо„ladi. Shpurli zaryadlash usuli 
asosan, qurilish materiallarini qazib olish karyerlarida, yer osti usulida qо„llaniladi 
va ma‟lum darajada foydali qazilmalarning strukturasini о„zgartirmasdan saqlab 
qolish imkoniyatini beradi. Bu usulning kamchiliklari: mehnat darajasi yuqori, 
portlovchi modda sarfi baland. 
Quyma zaryadlash usuli. Qayta maydalashda va yordamchi ishlarda bu usul 
qо„llaniladi. Quyma zaryadlarni portlatishdan avval ularning ustki qismi loy yoki 
yopishqoq modda bilan berkitiladi. Berkitilgan qismining balandligi zaryad 
balandligidan kichik bо„lmasligi kerak. Zaryadning о„zi katta tog„ jinsi bо„lagining 
chuqurroqqismiga yoki ostiga qо„yiladi. (8.1 rasm a). 
Quyma zaryadlarni joylashtirish oddiy bо„lib tayyorlash ishlarini talab 
qilmaydi, lekin juda katta portovchi modda sarflashga tо„g„ri keladi. Hattoki 
xarsang toshlarni maydalashda kichik shpurli usulga qaraganda 10 baravar kо„p 
portlovchi moddalar sarflanadi.
Gorizontal, qiya va vertikal skvajinalar mavjud. Hozirgi kunda vertikal 
skvajinalar keng qо„llanilmoqda. Skvajinada portlovchi modda zaryadi yaxlit va 
oraliq bо„shliqli holda, portlatiladigan blokda esa bir qatorli va kо„p qatorli holatda 
qilib joylashtiriladi.
Nazorat savollari: 
1. Burg„ilash-portlatish usuli bilan qazib olishga tayyorlash jarayonining 
qо„llanish soxasi? 
2. Skvajinalarni burg„ilash texnologiyasini izohlab bering. 
3. Skvajinalarni burg„ilashda qо„llaniladigan dastgohlar. 
4. Portlovchi moddalarni massivga joylashtirishning qanday usullari mavjud va 
ularni izohlab bering.