Jismoniy tarbiya 3

Jismoniy tarbiya 3
A
Asosiy- ahamiyat e’tibori bilan muhim, birlamchi. ( Saf usullari)
Misol: U gimnastikadagi asosiy tik turish holatiga to’g’ri keladi. 43-bet
Asta- past tezlik bilan; sekin
Misol: Qo’llarni sekin-asta yuqoriga ko’tarish. 29-bet
Asab- bosh va orqa miyadan barcha a’zolariga tarqalgan va ularning faoliyatini boshqarib turadigan nerv tolalari.
Misol: Asab, yurak qon tomir, nafas olish, mushak sistemalarining rivojlanishi uchun zarur. 14-bet
Asbob- faoliyatida ishga solinadigan, faoliyat uchun xizmat qiladigan narsalar: qurol-yarog’, uy-ro’zg’or buyumlari va boshqalar
Misol: Asbob haqida. 7-bet

Aniq- eshitish, ko’rish, tushunish jihatdan yaxshi, to’la ifodali.

Misol: gavdaga nisbatan aniqlanadi. 49-bet.
Amaliy- kishining kundalik faoliyatiga oid, kundalik ish, hayot bilan bog’liq bo’lgan.
Misol: Bu mashqlar amaliy ahamiyatga ega. 76-bet
Astoydil- chin ko’ngildan, sidqidil bilan.
Misol: Siz astoydil shug’ullansangiz salomatligingiz mustahkamlanadi. 64-bet
Askar- harbiy xizmatdagi shaxs
Misol: Askarlarning tayyorgarligi. 10-bet
Aralash- qo’shilgan, qorishgan, birga holatda (turli xil kishilar, narsalar)
Misol: Aralash mashqlarni bajarish lozim. 73-bet
Aylantirish- bir tomondan ikkinchi tomonga ag’darmoq, boshqa tomonini o’girmoq
Misol: Qo’llarni to’g’ri ushlagan holda old tomonga aylantirish. 21-bet
Asar- ijodiy mehnat mahsuli.
Misol: Asarlarda ifodalanadi. 10-bet
Aylantirmoq- bir tomondan ikkinchi tomonga ag’darmoq, boshqa tomonini o’girmoq, to’nkarmoq
Misol: Orqa tomonga aylantirmoq 22-bet
Albatta- fikrning ish harakatning qat’iyligini muqarrarligini, shubhasiz ekanligini bildiradi.
Misol: Albatta yuguradi. 10- bet
Anjom- har qaysi sohaning o’ziga xos narsalari, kerak- yarog’lari; asbob-qurollar
Misol: Anjomlardan foydalanish.76-bet
Alloma- ilm fanning bir yoki bir necha sohasini mukammal egallagan shaxs, qomusiy olim.
Misol: Allomalarning jismoniy tarbiya haqida fikrlari. 8-bet
Avvalo- eng avval, dastavval, birinchi galda
Misol: Siz eng avvalo tanangizni toza tuting.12-bet
Atrof- tevarakdagi fazo, joy, yer: hamma taraf
Misol: Kishi ta’nasiga atrof-muhit ta’sir qilgandek. 13-bet
Ayniqsa- o’zi bog’lanib kelgan so’z bildirgan shaxs yoki narsani alohida qayd etish
Misol: Ayniqsa jismoniy tarbiya va sport sohasida u bosib o’tgan yo’l, ya’ni askarlarning tayyorgarligi. 10-bet
Avval- o’tgan vaqtlarda, hozirga qadar; ilgari
Misol: Avval o’tilgan mashqlarni takrorlash. 70-bet
Amal- ilm, nazariya, fikr va shu kabilarning hayotiy reallashuvi
Misol: Amalga oshiriladi. 82-bet
Aralash- qo’shilgan, qorishgan, birga holatda.
Misol: Oddiy Aralash osilish mashqlari.81-bet
Aniq- eshitish ko’rish, tushunish, jihatdan yaxshi to’la ifodali
Misol: Aniq bo’ladi.14-bet
Atletika- kuch va chaqqonlik talab qiladigan va ularni kamolga yetkazadigan sport mashqlari majmui
Misol: Atletika tayyorgarligi. 8-bet
Axir- ma’noni kuchaytiradi, ta’kidlaydi
Misol: Axir har bir oqil bolaning muqaddas burchi. 9-bet
Avlod- ota-bobodan qolgan nasl
Misol: Sog’lom avlod uchun. 9-bet
Aksincha- yo’q
Misol: O’tish va aksincha bajarish. 83-bet
Akrobatika- sport gimnastikasi vas irk san’atining murakkab turi
Misol: Akrobatika, muzda figurali uchish kabi turlaridan raqs elementlari mustahkam o’rin egallagan. 86-bet
Asr- yuz yillik davr, yuz yil
Misol: Ko’p asrlik tarixi bor. 17-bet
Atletika- kuch va chaqqonlik talab qiladigan va ularni kamolga yetkazadigan sport mashqlari majmui
Misol: Atletika o’yinlari. 86-bet
Amal- ilm, nazariya, fikr va shu kabilarning hayotiy reallashuvi
Misol: Amalga oshiriladi. 5-bet
Ajoyib- juda ham yaxshi, ta’rifga sig’maydigan
Misol: Ajoyib jismoniy mashq hisoblanadi. 95-bet
Aytmoq- og’zaki (gap bilan) ma’lum qilmoq, bildirmoq
Misol: O’z raqamini aytayotgan shug’ullanuvchi ayni vaqtda boshini tez chap tomonga sherigiga qarab turadi. 44-bet
An’ana- hayotda qaror topgan udum uruf-odat va boshqa amallar
Misol: An’anaviy yakka olishuvlar o’tkazilgan. 18-bet
Ahamiyat- hayotda va faoliyatda tutgan o’rin, qiymat
Misol: Ahamiyatga ega ekanligini tusgunib yetasiz. 5-bet
Axloqiy- axloq- odobga oid
Misol: Axloqiy tarbiya. 5-bet
Ajdod- ilgari o’tgan nasl-nasab, ota-bobolar( avlodga nisbatan)
Misol:Ajdodlarimiz yuksak madaniyatni vujudga kelturguncha og’ir yo’lni bosib o’tganlar.17-bet
Assotsiatsiya- umumiy maqsadga erishish uchun tuzilgan uyushma, ittifoq
Misol: Xalqaro kurash assotsiatsiyasi tuzildi.155-bet
Aziz- kam topiladigan, noyon va qadrli; taqchil
Misol: Aziz O’quvchilar. 3-bet
Atamalar- umuman, nom
Misol: O’zbekcha atamalari butun dunyoga mashhur.156-bet
Aks-biror narsaning silliq, yarqiroq sathda ko’ringan tasviri, shakli
Misol: Voqealar aks ettirilgan. 18-bet
Amal- umuman, bajarilishi lozim bo’lgan ish, amaliy ish
Misol: Vazifani amalga oshirishda keng ommani yanada ko’proq jalb qilishga qaratilgandir.9-bet
Ancha- narsa, hodisa, ish-harakatning miqdor, daraja vaqt nuqtai nazardan ko’proq belgisini bildiradi
Misol: Bir-biriga o’xshash jihatlari anchagina.160-bet
Aqliy- aql-idrok faoliyatiga oid, fikr yuritish bilan bog’liq
Misol: Aqliy tarbiya. 5-bet
Agar- shart ergash gaplarining boshida kelib, ganda va shart affikslari yordamida ifodalangan ma’noni kuchaytiradi, ta’kidlaydi
Misol: Agar kun tartibiga amal qilsangiz. 16-bet
Aylanish- biror yerda yoki biror ish bilan ovora bo’lib, tutilib qolmoq
Misol: Qon aylanishi, nafas olish a’zolari yaxshi ishlaydi. 12-bet
Ammo- fikrga ta’kid kuchaytirish ma’nosini beradi: ammo-lekin
Misol: Ammo ortiqcha harakatlar bilan o’zingizni toliqtirib qo’ymang.15-bet
Arg’amchi- arqon
Misol: Harakat qilib arg’amchida sakrash. 40-bet
Aylana- hamma nuqtalari markazdan baravar uzoqlikda bo’lgan yopiq egri chiziq
Misol: 10-11 ta aylana chiziladi.36-bet
Ana- ko’rsatish, ko’z o’ngida turgan, o’zidan nariroqda bo’lgan narsani yoki yuz berayotgan voqea-hodisani ko’rsatishda ishlatiladi.
Misol: Ana gol bo’ldi. 34-bet
Aksariyat- ko’pchilik, ko’p
Misol: Aksariyat bolalarning betoqat bo’la boshlashiga qarab quvnoq daqiqalarni davom ettirish va to’xtatish mumkin. 32-bet
Aralash- qo’shilgan, qorishgan, birga holatda
Misol: Aralash harakatlar. 68-bet
Asos- ijtimoiy hayot yoki tabiat hodisalarining negizini tashkil etgan narsa; tayanch, negiz, poydevor
Misol: Buyruq asosida doira hosil qilish.46-bet
Almashlamoq- ayirboshlamoq, alishtirmoq; yangilamoq
Misol:1-2 oyoqlarni almashlab sakrash. 69-bet
Arqon- zig’ir, kanop tolalaridan, ipdan yoki jundan eshib tayyorlangan, bog’lash uchun ishlatiladigan buyum; arg’amchi
Misol: Arqon, rezina tasmalar ustidan qadamlab o’tish.40-bet
Ayni- narsa, hodisaga ishora qiladi; xuddi shu (o’sha)
Misol: Ayni vaqtda boshni burush. 44-bet
Ayol- Xotin, rafiqa
Misol: Ayollar uchun esa 72,4 sm dan.122-bet
Ayrim- ba’zi, ba’zi bir
Misol: Mashqlarning ayrimlari bilan tanishasiz.78-bet
A’zo- kishining butun vujudi; badan, tana
Misol: Tana a’zolarini sog’lonlashtirishda qanday ahamiyatga ega.7-bet
B
Barmoq- qo’l va oyoq panjasining beshta harakatchan qismidan har biri
Misol: Barmoqlar musht qilingan.21-bet
Bajarmoq-biror ish, reja, majburiyat yoki topshiriqni amalga oshirmoq, bajo keltirmoq
Misol: Bajarishni o’zingizni jismoniy rivojlanish.3-bet
Buyrug’- buyruq- rasmiy hujjat, amr, farmon
Misol: Birinchi buyrug’ beriladi. 37-bet
Binobarin- shunga ko’ra, shu sababli, demak
Misol: Binobarin darsdan keyin harakatli o’yinlar. 39-bet
Bevosita- biror-bir vositasiz, yordamsiz, to’g’ridan- to’g’ri
Misol: Qobiliyatlar bevosita mehnat faoliyati jarayonida hosil qilinardi.16-bet
Bel- orqa suyakning (umurtqa pog’onasining) pastki qismi
Misol: To’g’ri tik turish, qo’llar belda.21-bet
Bo’shashmoq- yumshoq bo’lib qolmoq, yumsharmoq
Misol: 3-4-mushaklarni bo’shashtirish d.h. ga qaytish.19-bet
Bosma-bosmaxonada bosilgan, chop qilingan, nashr etilgan
Misol: “Bosma usuli” 158-bet
Bo’yin-odam va umurtqali hayvonlar gavdasining bosh bilan tanani biriktiruvchi qismi
Misol: 3-4- bo’yin mushagi kuchi bilan qo’l qarshiligini yengib, orqaga engashish. 62-bet
BO’SM- bolalar va o’smirlar sport markazi
Misol: Ixtisoslashgan bo’smlar tashkil qilinib unda ko’plab o’g’il qiz. 151-bet
Bemalol- bamaylixotir, xotirjam; shoshilmay
Misol: Birinchi kelgan buyruq beriladi. 36-bet
Bukmoq- qayirmoq, egmoq
Misol: Oyoqlarni bukmagan holda yuqoriga kutarish.27-bet
Boyqush-boyo’g’li qushi
Misol: “Boyqushcha o’yini”35-bet
Barobar-Ma’lum miqdorning teng, baravar kelishi
Misol: Qo’llar yelka barobarida tirsakdan bukilib. 57-bet
Bog’- mevali daraxt, tok va gul bilan band yer maydoni, mevazor
Misol: Bog’ning yuqori tomonida qo’yilgan. 61-bet
Bir-biri- biri biri bilan, biri ikkinchisi bilan, o’zaro
Misol: Ular bir-biridan nima bilan farq qiladi. 3-bet
Bormoq- so’zlovchining turgan joyidan uzoqlashmoq, nari ketmoq
Misol: Kuzatib borishni o’rganasiz. 3-bet
Ba’zi- ayrim kishi, narsa va shu kabilarni ifodalaydi
Misol: Sportning ba’zi turlari to’g’risida.3-bet
Bo’lmoq- yuz bermoq, voqe bo’lmoq
Misol: Ma’lumotlarga ega bo’lasiz.3-bet
Baquvvat- kuch-quvvatli normal darajadan ortiq, jismoniy kuchga ega bo’lgan
Misol: Baquvvat kuchli matonatli, epchil chidamli.3-bet
Boshlamoq- biror ishga kirishmoq
Misol: Shug’ullana boshlagansiz.4-bet
Basseyn- katta sun’iy suv havzasi
Misol: 25metrli basseynlar qurilib ishga tushirildi.144-bet
Binoan -nimagadir amal qilgan, asoslangan holda; muvofiq, ko’ra
Misol: Buyruqqa binoan yo’nalishi keskin o’zgartirib yugurishni buyuradi.40-bet
Bunday- xuddi aytilganga, ko’zda tutilganga yoki ko’z o’ngidagiga o’xshash,teng; bunaqa, bu kabi.
Misol: Bunday bolalar ona-vatanga.4-bet
Bilim- o’qimishlilik darajasi, ma’lumot, qobiliyat
Misol: Bilim olishingizda asosiy vosita bo’lib xizmat qiladi.4-bet
Bilib- biror narsa, hodisa yoki fikrning mohiyatiga yetmoq, biror sohada ma’lumotga ega bo’lmoq
Misol: Rioya qilishni bilib olasiz.5-bet
Baland- pastdan yuqoriga tomon o’lchami uzun; qaddi, bo’yi uzun; novcha
Misol: Balandlikka sakrashni koptok uloqtirishni.6-bet
Basketbol- ikki komanda a’zolarining to’pni bir-biriga qo’lma-qo’l oshirib, muayyan balandlikdagi taxtaga o’rnatilgan to’rli halqaga tushirish o’yini
Misol: Basketbol, futbol, voleybol o’yinlarni.4-bet
Barchasi- mavjud bo’lgan narsa, kimsa yoki hodisalarning hammasi; bekam-u ko’st; hamma
Misol: Bularning barchasi maktab sporti to’garaklarida. 6-bet
Badan- tananing, gavdaning sirti,sirtqi qismi
Misol: Badan gigenasi va shaxsiy gigena.8-bet
Barkamol-jismoniy va aqliy jihatdan kamolotga erishgan, voyaga yetgan
Misol: Jismoniy barkamol avlodni tarbiyalash.9-bet
Badantarbiya- jismoniy tarbiya
Misol: Badantarbiya bilan muntazam shug’ullanish.10-bet
Buyuk- hajm-o’lchovi odatdagidan ortiq, katta; ulkan
Misol: Negaki buyuk jahongir.10-bet
Boylik- boy bo’lishlik, boy mavqeyi; mol-mulkning yig’indisi, majmui; mo’llik
Misol: Muhum boyliklardan biridir.11-bet
Bellashuv- kuch sinashmoq, musobaqalashmoq
Misol: Bellashuvga chiqqan raqiblar jang oldidan.160-bet
Bosh- tananing bo’yindan yuqorigi, oldingi qismi, kalla
Misol: Keyim boshni aylantirish. 12-bet
Bug’- suyuqlik yoki qattiq jismlarning gazsimon holati
Misol: Issiq bug’ havo suv, ijobiy ta’sir ko’rsatadi.13-bet
Butun-sinmagan; sindirilmagan; shikastlanmagan
Misol: Butun organizm esa tashqi muhitning har xil ta’siriga.14-bet
Boshqa- aytilgandan, ko’rilgandan yoki ko’zda tutilgandan bo’lak; o’zga
Misol: Boshqa fanlar qatori jismoniy tarbiya darslarida.4-bet
Badiiy- voqelikni nafis san’at vositalari, usullari, obrazlari orqali ifoda etuvchi
Misol: Badiiy gimnastika nafis nozik harakat, egiluvchanlik.149-bet
Berilmoq- biror kimsa yoki narsaga ixlos, mehr qo’ymoq, sadoqat bog’lamoq; o’rganib ketmoq
Misol: Darslarda beriladigan. 4-bet
Bajarmoq- biror ish, reja, majburiyat yoki topshiriqni amalga oshirmoq, bajo keltirmoq, ado etmoq
Misol: Bilimlarni diqqat bilan o’rganing.4-bet
Bemor-
Misol: Bemorlarga dori-darmon11-bet
D
Dars- ta’lim muassasalarida ilm ma’lumot berish maqsadida o’tkaziladigan o’quv mashg’ulotlari, saboq
Misol: Darslarda sportning ba’zi turlari.3-bet
Davra- doira shaklida tuzilgan saf yoki doira yasab, qurshov olib o’tirgan kishilar yoki qo’r tashlab o’tirgan odam
Misol: Davra qurgan holatda safda shuningdek.85-bet
Darhaqiqat- haqiqatan, chindan ham
Misol: Darhaqiqat siz astoydil shug’ullanishingiz.64-bet
Davom- biror ish-harakat, hodisa, voqea va shu kabilarning uzluksiz jarayoni, borishi
Misol: Davom ettirish yoi to’xtatish mumkin.32-bet
Dastlabki- eng avval yuz bergan, eng avvalgi, boshlang’ich, birinchi
Misol: Ovqat hazm bo’lishini yaxshilaydi.12-bet
Daraja- ish-harakat, xususiyat yoki holatning me’yori, chegarasini anglatadi; ko’pincha aniqlovchilar bilan ishlatiladi
Misol: Darajada oldiga chiqara olmaydi.105-bet
Daryo- manbaidan quyilish joyi tomon tabiiy o’zandan doimiy ravishda oqib turadigan katta suv
Misol: Qora daryo kabi daryolar.144-bet
Dam- nafas, tin
Misol: Dam olish va. 16-bet
Daqiqa- soatning oltmishdan bir bo’lagiga teng vaqt; minut
Misol: Quvnoq daqiqalar edi.22-bet
Davlat- o’z fuqarolarining ijtimoiy-siyosiy huquqlarini himoya qiluvchi, bunga qarshi turuvchi kuchlarning qarshiligini sindiruvchi hokimiyat organlari va siyosiy tashkilotlari tizimiga ega bo’lgan mustaqil mamlakat
Misol: Davlat jismoniy tarbiya.11-bet
Darvoza- shahr, qo’rg’on, qal’a, hovli vas hu kabilarga kiriladigan ikki tabaqali katta eshik, qopqa
Misol: Darvozabon ko’p shoshar.33-bet
Davr- jamiyat taraqqiyotida yoki tabiatda muhim voqea, hodisa yuz bergan yoki o’ziga xos xususiyati bilan ajralib turadigan ma’lum vaqt oralig’i
Misol: Davrlarda ham xalqning sevimli sport o’yinlarida hisoblangan.155-bet
Dadillik- jismonan va ruhan o’ziga ishonganlik, baquvvatlik; dangallik, dovyuraklik, tetiklik
Misol: Dadillikni – qattiylikni tarbiyalashga yordamlashadi.69-bet
Demoq- o’z fikrini o’gzaki yoki yozma ravishda ifoda qilmoq, aytmoq; so’zlamoq, gapirmoq
Misol: Deganda oyoq harakatlantiriladi.34-bet
Deraza- binoning tashqaridan xonaga yorug’lik tushishni, havo kirishiga imkon beruvchi, ochilib-yopiladigan oynali romi; rom
Misol: Derazamni ochaman.33-bet
Devor- binoning, uyning tomni ko’tarib turuvchi yoki xonalarga ajratuvchi tik ko’tarilgan qismi
Misol: Devorida va boshqa shu kabi gimnastikalar. 40-bet
Demak- ya’ni, bundan chiqdiki, bino-barin
Misol: Demak buyuk kelajak sari.11-bet
Dovyurak- qo’rqmas, botir, jasur
Misol: Botir, dovyurak, Jasur.5-bet
Doira- tekislikning aylana bilan o’ralgan yuzasi; to’garak
Misol: Doiradagilar qo’llarini oldinga uzatgan. 37-bet
Doimiy- hamma vaqt mavjud bo’lib, uzluksiz davom etib turadigan, mutassil
Misol: Doimiy ravishda yugurish yo’llanish va tezligini o’zgartirish.122-bet
Doston- nazm bilan yozilgan ulkan hikoya, qissa; poema
Misol: Dostonning qahramonlari qanday sifatlarga ega bo’lganlar.18-bet
Do’st- qarashlari, dili, ish faoliyati yaqin bo’lgan, inoqlik, ahillik bilan bog’langan ikki yoki undan ortiq kishining har biri; o’rtoq dushman
Misol: Do’sti Qarajon, go’zal Barchinoylarning ko’p. 18-bet
Do’malatish-dumalatmoq fe’lining orttirma nisbati
Misol: Do’malatish, chambaraklar ustida sakrash.41-bet
Dum- hayvon tanasining chiqaruv teshigi tepasidan boshlanadigan va ingichkalanib boruvchi eng ohirgi qism
Misol: Ajdarhoning dumini ushla.143-bet
Diametr- aylana yoki sharning markazidan o’tib, uning ikki nuqtasini birlashtiruvchi to’g’ri chiziq
Misol: Diametri 25-30sm bo’lgan.142-bet
Diagonal- ko’pburchakning qo’shni bo’lmagan ikki burchagini yoki ko’pyoqlikning iki uchini birlashtiruvchi to’g’ri chiziq
Misol: Diagonal bo’yicha va ilon izi bo’lib yurish. 48-bet
Diqqat- fikr, zikr, yod
Misol: Diqqat bilan o’qib ularda berilgan.6-bet
Deyarli- biror narsa, holat, miqdorga juda yaqin, shunga yaqin desa, deb aytsa, hisoblasa bo’ladigan
Misol: Deyarli barcha jismoniy sifatlar.67-bet
E
Element-sodda; juda oson, oddiy
Misol: Sport o’yinlari.3-bet
Epchil- ishni tez va uddaburonlik bilan bajarish qobiliyatiga ega; uddaburon
Misol: Matonatli, epchil, chidamli.4-bet
Estetik-estetikaga oid; estetika talablariga mos keladigan
Misol: Estetik va mehnat tarbiyasi amalga oshiriladi.5-bet
Ehtiyoj-biror narsaga bo’lgan talab; hojat, zarurat, zaruriyat, muhtojlik
Misol: Hayotiy ehtiyoj bo’yicha paydo bo’lgan.16-bet
Etmoq-“qilmoq”, aylamoq ma’nolarida qo’shma fe’l yasash uchun xizmat qiladi
Misol: 8-10 daqiqa davom etadi.19-bet
Engashish- belni bukib, tananing yuqori qismini quyi solmoq; egilmoq
Misol: 1-2-o’ng tomonga engashish.20-bet
Egish-to’g’ri, tik holatidan biror tomonga tortmoq; qayirmoq, bukmoq
Misol: Yelkalarni orqaga egish. 25-bet
Elak-un elash uchun ishlatiladigan, to’r qoplangan yog’och gardishdan iborat uy-ro’zg’or asbobi
Misol: Elakda un elanadi.33-bet
Elamoq- elakdan o’tkazmoq, elakdan o’tkazib tozalamoq
Misol: Un elash, xamir qorish. 33-bet
Erinchoqlik-dangasa
Misol: Erinchoqlik qilmasdan.33-bet
Ensiz-eni uncha katta bo’lmagan; kambar, tor
Misol: Mashqlarni- ensiz chiziq ustida. 40-bet
Estafeta- musobaqada qo’ldan qo’lga uzatiladigan narsa (odatda yog’och tayoqcha)
Misol: Estafetalar o’tkaziladi.41-bet
Erkin-har qanday to’siq, g’ov, monelik va shu kabilardan xoli bo’lgan, erk-ixtiyori o’zida bo’lgan
Misol: Erkin turadilar. 43-bet
Ensa- odam boshining orqa pastki qismi; ensa suyagi
Misol: Ensa bo’lib urgan saf qator ataladi.45-bet
E’tibor-biror kimsa yoki narsaga qarailgan diqqat-nazar, fikr, yod
Misol: Burilish usullarga e’tibor berilmaydi.47-bet
Esa- bog’lama vazifasini bajaradi; bo’lsa
Misol: Hayotda esa har xil harakatlarni bajarish. 64-bet
Eng- belgining yuqori, ortiq darajasini bildiruvchi so’z
Misol: Ular eng chidamli.115-bet
En- narsalarning ko’ndalang yo’nalishidagi kattaligi; kengligi
Misol: Kozyol eniga qo’yiladi.91-bet
Emaklash-
Misol: To’rt tomonga emaklash.74-bet
Etmoq- “qilmoq”, aylamoq ma’nolarida qo’shma fe’l yasash uchun xizmat qiladi
Misol: Nafis ijro etish qobiliyati.67-bet
Emaklamoq- ikki qo’l kafti va ikki tizza bilan yurmoq; o’rmalamoq
Misol: Emaklash.73-bet
Erkak- er
Misol:
Erkakalar uchun 74,9sm dan 78sm gacha.122-bet
F
Farz-bajarilishi zarur bo’lgan axloqiy-ma’naviy vazifa, burch
Misol: Insonga ham farz ham qarz.12-bet
Faoliyat- biror sohada olib boriladigan ish, mashg’ulot, harakat. Ijodiy faoliyat. Siyosiy faoliyat. Ijtimoiy faoliyat. Nutqiy faoliyat
Misol: Mehnat faoliyat jarayonida hosil qilinadi.16-bet
Fan- Tabiat va jamiyatning taraqqiyot qonuniyatlarini ochib beruvchi hamda o’zi erishgan natijalar bilan atrof muhitga ta’sir ko’rsatuvchi bilimlar tizimi
Misol: Boshqa fanlar qatori jismoniy tarbiya darslariga berilgan.4-bet
Farq-Narsalar orasidagi nomunofiqlik, noo’xshashlik; ayirma, tafovut
Misol:Nima bilan farq qilishi, ular qanaqa sifatlarni rivojlantirish.3-bet
Faol- Harakatchan, ko’p harakat qiladigan
Misol: Ochiq havoda tashkil qilingan faol dam olish.39-bet
Falsafiy- Falsafaga oid. Tabiat va jamiyat haqidagi teran dunyo-qarashni ifoda etgan
Misol: Ammo ularning har birida ma’lum falsafiy ta’limotdan kelib chiqadigan o’ziga xos jihatlari bor.160-bet
Fikr- biror narsa, hodisa yoki kimsa haqida o’y, xayol
Misol: Allomalarning salomatlik haqida fikrlari
Foydalanmoq- biror narsa yoki imkoniyatdan bahramand bo’lmoq, uni o’z talab va ehtiyoj uchun ishlatmoq
Misol: Qanday mashqlardan foydalanishni.5-bet
Forma- Ma’lum toifadagi kishilar uchun mo’ljallangan, rangi, tikilishi va boshqalar belgilari jihatdan bir xil kiyim
Misol: Maktab formasida bajaraveradi.19-bet
Foyda- biror kimsa yoki narsa uchun bo’ladigan naf, manfaat; ijobiy natija
Misol: Harakatni sifatlarni oshirishda qanday mashqlardan foydalanadi.67-bet
Futbol-har biri o’n bir kishidan iborat ikkita komandaning bir-birining darvozasiga oyoq, bosh, yelka zarbi bilan ko’proq to’p kiritishga asoslangan sport o’yini
Misol: Basketbol, futbol , valebol o’yinlari elementlari.
G
Gavda- inson yoki hayvon tanasining umumiy ko’rinishi; jussa,qad
Misol: gavdani har xil tarzda harakatlantirish.40-bet
Garchi- ergash gapdagi ish-harakatning bosh gapdagi ish-harakat amalga oshishiga to’qis bo’la olmasligini ta’kidlash uchun xizmat qiladi
Misol: Garchi vatani Angliya bo’lsada. 114-bet
Galma-gal- navbatma-navbat, navbatlashib
Misol: Galma-galdan to’pni bulavaga otish. 35-bet
Gimnastika- sog’liqni mustahkamlashga yordam beradigan jismoniy mashqlar majmui
Misol: Gimnastika mashqlar bajarilishi kerak.5-bet
Gigiyena- tibbiyotning inson organizmiga tashqi muhitning turli-tuman omillari ta’sirini o’rganadigan va shu asosda kasalliklarning oldini olish, sog’liqni saqlash choralari va qoidaalarini ishlab chiqadigan bo’limi
Misol: Gigineya to’g’risida tafsiyalar.8-bet
Gigiyenik- gigiyenaga oid, gigiyena talablariga asoslangan
Misol: Gigiyenik gimnastikada bajarilish kerak.5-bet
Go’zal- juda ham chiroyli, husndor, xushro’y
Misol: Go’zal qad-qomatga ega bo’lishingizga imkon beradi
Go’zallik- chiroy, husn
Misol: Go’zallik nafislik kabi hislatlarni rivojlantiradi.85-bet
Guruh- bir to’p odam, to’da
Misol: Guruhlarning deyarli hammasi ishga tushadi.96-bet
H
Hayot- materiyaning o’z rivojlanishining muayyan bir davrdagi harakatlanish shakli
Misol: Hayotda zarur bo’ladigan juda ko’p.5-bet
Hokazolar- shu singari, shunga o’xshagan ular va boshqalar
Misol: Hokazolar haqida bilimlar.8-bet
Har- shaxs yoki narsalarning, ularning belgisi, harakati va boshqalar jihatidan bo’lgan turidan ajratib yakkalab ko’rsatadi, shu tarzda belgilaydi
Misol: Har bir oqil bolaning muqaddas burchi.9-bet
Ham- teng qiymatli gap bo’laklari yoki soda gaplarni, shuningdek, to’liqsiz gap qismlarini bo’glash uchun xizmat qiladi
Misol: Ham Jismoniy ham ma’naviy jihatdan mukammal.9-bet
Hatlab- narsa yoki joyning ustidan qarama-qarshi tomoniga irg’ib o’tmoq; qadamlab ustidan o’tmoq; sakramoq
Misol: “Hatlab o’tish” usuli.110-bet
Hajm- biror jismning bo’y, env a balandlik jihatidan katta- kichikligi; fazoda egallab turgan o’rni
Misol: to’pn hajmiga nisbatan.126-bet
Harf- tovushning nutq uchun qabul qilingan shakli, belgisi
Misol: Harflar start chizig’idan 10-15m oldinga taxlab qo’yiladi.142-bet
Hafta- dushanbadan yakshanbagacha bo’lgan yeti kecha-kunduzni o’z ichiga olgan vaqt o’lchov birligi; umuman, shuncha kecha-kunduzdan iborat bo’lgan vaqt
Misol: Haftada kamida bir marta hammomda cho’milib turish lozim.13-bet
Hamma- shaxs, narsa, uning belgisi, soni va boshqalar xususiyatlarini jamlab yoki ajratib ko’rsatadi, shu tarzda belgilaydi
Misol: Hamma o’yinchilar sichqonlar rolini bir-bir o’ynashlari lozim.38-bet
Halqa- metalldan egib, ikki uchini bir-biriga qo’shib yasaladigan doira shaklidagi buyum
Misol: Halqadan narvonchadan devoridan oshib tushish.40-bet
Harakat- kishi va narsalarning yoki ularning qismlarining tinch holatdan chiqishi: qo’zg’alishi, qimirlashi vas hu kabilar; tinch holatga qarama-qarshi holat
Misol: Harakatli o’yinlar o’rganasiz.3-bet
Himoya- hayot, ish-faoliyatda bo’ladigan yordam, qullab-qultiqlash;homiylik, panoh
Misol: Himoyasiga tayyor turgan kishilar.5-bet
Hech- suroq olmoshlari, shuningdek narsa, vaqt va boshqalari ba’zi so’zlarga qo’shilib, bo’lishsizlik olmoshlari hosil qiladi
Misol: Hech bir dori-darmonga muhtoj bo’lmaydi,10-bet
Hisob- son, miqdorni belgilash uchun raqamlab atash; sanoq, sanash
Misol: Hisob o’ng qanotdan boshlanadi.44-bet
Havo- yer atmosferasini hosil qiluvchi, inson, hayvon, o’simliklar hayoti uchun zarur bo’lgan, asosan azot va kisloroddan iborat gazlar aralashmasi
Misol: Havo issiq, bug’, sovuq. 13-bet
Holat- yuzaga kelgan, mavjud bo’lgan vaziyat, ahvol
Misol: Holat oyoqlar yelka kengligida qo’yilgan.19-bet
Hol- hayotdagi muayyan bir holat, vaziyat; ahvol
Misol: Hollarda keng foydalanish.10-bet
Hosil- erkin, daraxt kabilardan yetishtiriladigan, olinadigan don, sabzavot va shular kabilar
Misol: Hosil qilasiz.4-bet
Hozir- biror ish, vazifa uchun tayyor; shay
Misol: Hozirgi yoshlarga ham ibratdir.10-bet
Hujum- egallash, yo’q qilish, qaytarish vas hu kabilar maqsadida harakat qilish; shunday maqsaddagi harakat, urunish; hamla
Misol: Hujum uyushtirib raqib savatchasiga to’p tashlash.122-bet
Ho’kiz- ikki yoshdan oshiq, qo’shga yaraydigan holga kelgan bichilgan erkak qora mol
Misol: Qabilalar o’rtasida ho’kiz va ot o’yinlari.17-bet

I
Iborat- tashkil topgan, tarkib topgan; tuzilgan
Misol: Vatan himoyasiga tayyor turishga kishilarni tarbiyalashdan iborat.5-bet
Ishonch-ishonish hissi, tuyg’usi
Misol: Yanada ko’proq ishonch hosil qilasiz. 3-bet
Ish- inson faoliyati bilan bog’liq, uning mehnati bilan amalga oshadigan, bajariladigan narsa
Misol: Aqliy ishni jismoniy mehnat bilan birga qo’shib olib boorish.5-bet
Ilm- o’qish- o’rganish va tadqiqot, tahlil etish bilan erishiladigan bilim; ko’nikma, ma’lumot
Misol: Tabobat ilmning buyuk namoyondalaridan biri.10-bet
Ifodalamoq- o’zida aks ettirmoq, mujassamlashtirmoq, anglatmoq, bildirmoq
Misol: Ko’p marta ifodalagan asarlarni o’qtirgan.10-bet
Inson- odamzod, bashar
Misol: Qiyinchiliklardan olib chiqqan ulug’ insondir11-bet
Iliq- bir oz, sal- pal issiq
Misol: Iliq va sovuq suv bilan cho’milish.12-bet
Issiq- issiqlik, harorat. Quyoshning issig’I. olovning issig’i
Misol: Issiq havo, bug’, issiq-sovuq suv.13-bet
Ijobiy- ma’qul, maqbul deb topilganlikni ifodalovchi; ma’qullovchi, yoqlovchi; salbiy
Misol: Ijobiy ta’sir ko’rsatadi13-bet
Intizom- jamiyatning yoki ma’lum jamoa a’zolarining amal qilishi, bo’ysunishi lozim bo’lgan qat’iy tartib, qoida
Misol: Amal qilsangiz intizomli bo’lasiz.17-bet
Ijtimoiy- jamiyatga taalluqli,jamiyat bilan bog’liq, jamoat, odamlarning jamiyatdagi munosabatlari bilan bog’liq
Misol: Til va boshqa ijtimoiy faoliyat takomillashgan sayin o’yinlar.17-bet
Ishlatmoq-
Misol: Yasash va ishlatishni yovvoyi hayvonlardan qanday saqlanish.17-bet
Ishtirok- biror ish, marosim, majlis va shu kabilarda hozir bo’lish, qatnashish
Misol: Chorva mollari ishtirokida o’tkaziladigan turli xil o’yinlar mustahkam o’yin.17-bet
Ilk- dastlabki, birinchi; boshlang’ich
Misol: Ilk bolalik chog’idanoq ot munis .18-bet
Ikki- 2raqami va u ifodalangan miqdor
Misol: Ikki marta yarim cho’nqayib.25-bet
Imkoniyat- zarur yoki qulay shart- sharoit
Misol: Imkoniyatlari albatta hisobga olinadi.32-bet
Ishqiboz- mehr havas qo’ygan; havasmand
Misol: Ishqibozlar qarashlar33-bet
Ichmoq-
Misol: O’yinchi aylana ichida qoladi.37-bet
Ichkari- hona, hovli, qal’a vas hu kabilarning ichki qismi
Misol: Ichkariga kirib bemalol o’nay boshlaydilar.38-bet
Istamoq- extiyor etmoq, hohlamoq
Misol: Bir tomonda bo’lishni istardingiz.39-bet
Irg’itish-
Misol: To’pni irg’itish- kichik va katta to’plarni irg’itish.40-bet
Ilon- sudralib yuruvchi oyoqsiz, tanasi ingichka va uzun, ko’zlari shaffof, qovoqlar bilan qoplangan jonvor
Misol: Diagonal bo’yicha va ilonizi bo’lib yurish.48-bet
Ifodalamoq- o’zida aks ettirmoq, mujassamlashtirmoq
Misol: Tana holatlari va harakatlarini ifodalovchi asosiy atamalar.49-bet
Ijro- amalga oshirish yoki bajarish
Misol: Nafis ijro etish qobiliyatingiz.67-bet
Ixtiyoriy- xohish- istak erkiga bog’liq bo’lgan; kishining o’z xohishi bilan qilinadigan yoki qilingan
Misol: O’ng va chapga ixtiyoriy ravishda emaklash.75-bet
Ichki- ich qismda, ichkarida joylashgan
Misol: Barmoq ichki tomonga boshqalari tashqariga qaratilgan bo’ladi.98-bet
Ilgari- o’tgan vaqtlarda, hozirgi vaqtdan oldin
Misol: U vaqtdan ilgari to’g’rilanadi.100-bet
Ilib- mix, qoziq, ilgak vas hu kabilarga osmoq
Misol: To’pni tashlash hamda ilib olish kerak.125-bet
Iloj- amalga oshirish, bajarish, qilish imkoni
Misol: Iloji boricha uzoqqa o’tishga harakat qiladilar.140-bet
Isitilmoq-
Misol: Andijonda yangi turdagi suvi ishlatiladigan 144-bet
Izdosh- izdan boruvchi, yo’lni davom ettiruvchi
Misol: Ularning izdoshlari soni ortib bormoqda.150-bet
Ixtisos- ilm-fan, texnika, san’at sohalarida har bir mustaqil kasb, kasbiy malaka
Misol: Tus olgan, ya’ni akrobatkaga ixtisoslashgan.151-bet
J
Jarayon- ish-harakat, voqea- hodisaning birin- ketin borishi
Misol: Jarayonda aqliy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasi amalga oshiriladi.5-bet
Jamg’arma- harajatlardan, chiqimdan ortib tejab-tergab to’plangan pul
Misol: Jamg’armani ta’sis etish, sport bo’yicha maxsus unvonlarni joriy qilish to’g’risidagi qaror-farmonlarga imzo chekish.9-bet
Jangovor-
Misol: Jangovor san’atlarga qiziqqan va tinimsiz mashq qilgan.10-bet
Jarayon- ish-harakat, voqea- hodisaning birin-ketin borishi
Misol: Jarayonida hosil qilinadi.17-bet
Jalb- o’ziga tortmoq, o’ziga qaratmoq
Misol: Jalb qiladi va darsni davom ettiradi.32-bet
Jamoa- muayyan bir xil ish bajaruvchi kishilar guruhi
Misol: Jamoaga bo’linib, bir-biriga qaragan holda safga turadilar.34-bet
Jarima- qonun- qoidani buzganlik, qonun- qoidaga g’ilof hatti- harakat yoki yetkazilgan moddiy zarar uchun to’lanadigan pul
Misol: Jarima achkosini ham olgan jamoa g’olib bo’ladi.36-bet
Jar- chetlari o’pirilgan chuqur soylik
Misol: “Jar” sport maydonida.155-bet
Jaranglaydigan- metalldan chiqadigan baland ovoz
Misol: Jaranglaydigan bo’ldi. 156-bet
Joriy- hozirgi kunda, paytda sodir bo’layotgan amaldagi kundalik
Misol: Joriy qilish to’g’risidagi qaror- farmonlarga.9-bet
Joy- ma’lum bir voqea- hodisa ro’y bergan yer
Misol: joy, sport asbob- anjomlari haqida tushunchalar.7-bet
Jismoniy- jonli organizmlarning jismiga oid harakatlari
Misol: Jismoniy sifatlaringizni rivojlantirish uchun murakkab mashqlar bajarish lozimligini bilib olasiz.3-bet
Jihatdan-
Misol: Jihatdan mukammal kamol topishdan, Vatanga sadoqatli kishilar bo’lib voyaga yetish.9-bet
Jilmasdan- joydan qo’zg’almoq, siljimoq
Misol: Jilmasdan, bir oyog’I tizzasini bo’shashtirib, erkin turadilar.43-bet
Jipslashish-
Misol: Jipslashish.48-bet
Jihozlar- ishlab chiqarish qurollari
Misol: Jihozlarsiz bajarish mumkun.70-bet
Juftlab- bir- birga yaqin qo’ymoq, sherigi bilan yonma- yon qo’ymoq
Misol: Juftlab, oldinga engashib qo’l kaftini polga tekkizish.67-bet
Juft-juft – Juft- juft bo’lib to’pni ikki qo’llab yuqoridan uztish.135-bet
Jo’rligida- mos tushgan, mos ohangdosh
Misol: Jo’rligi esa his- tuyg’ularga ta’sir kuchini oshiradi.85-bet
Jo’shqinroq- mavj urgan, mavjlangan
Misol: jo’shqinroq bo’ladi.85-bet
Juda- ortiq, nihoyatda, nihoyat darajada, haddan tashqari
Misol: juda ko’p mashg’ulotlar kutmoqda.3-bet
Jumladan- tugal ma’no ifodalaydigan so’zlar birikmasi
Misol: Jumladan, darsgacha gimnastika.15-bet
Joyda- biror kimsa yoki narsa ishg’ol qilib turgan yer
Misol: Joyda yurish.19-bet