Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

„ B o ‘g ‘inlar gim nastikasi“ bosqichining vazifasi b o ‘g ‘inlarda 
faol va passiv h arak atch an lik n ing um um iy darajasini rivoj- 
la n tiris h g in a e m a s , b o ‘g ‘in la r n in g o 'z in i m u s ta h k a m la s h , 
m u s k u l- tu g u n a p p a r a tla r in i m a sh q la r, so/.lash e g ilu v ch an
qilishdan iborat. Bu bosqichda h am m a b o ‘g ‘inlarni „ishlab 
chiqish “ amalga oshiriladi.
B o ‘g ‘inlarda harakatchanlikni rivojlantirishning maxsus 
bosqichi, m a ’lu m h arak atlard a maksimal am plitudani rivoj­
lantirish, sport texnikasini tezroq o'zlashtirib olishga yordam 
berish, shu asosda natijani yaxshi lash vazilasini hal etishdir.
B o ‘g ‘in lar h ara k a tc h a n lig in i erishilgan d arajad a ushlab 
turish b o sq ichi, h a r k u n c h o ‘zilish m ashqlarini bajarishni 
k o ‘zda tutmaydi. Agar m ashg'ulotlardan b o 'g 'in va muskul 
tu g u n la rin in g c h o ‘zilish m ash q i olib tash lan sa, bu h o ld a 
b o ‘g ‘inlar harakatchanligi yomonlashadi.
67

---

Bo'g'inlar harakatchanligini rivojlantirishning passiv m a n ­
bayi sifatida c h o ‘zilish m a s h q la r id a n fo y d alan ilad i. U lar 
s h u n d a y b o ‘lishi kerakki, oxirgi a m p litu d a bilan bajarish 
m um kin b o ‘lsin. Bu vaqtda sh u g‘ullanuvchilarga maqsadga 
muvofiq topshiriq zarur: ,,Pastroq“ , „N ishonga ot!“ , „Baland- 
roq“ va hokazolar.
Qaysidir bir h arakatda faol harakatchanlikning ortishiga 
erishishning ikki y o ‘li bor: a) passiv harakatchanlikni oshirish 
hisobiga; b) harakatda qatnashayotgan muskulning maksimal 
kuchini oshirish hisobiga.
B o ‘g ‘inlarda katta h arakatch an likk a erishish u c h u n har 
kuni mashq bajarish zarur. Ikki marotaba erta bilan va kech- 
qurun mashq qilish yana ham yaxshi samara beradi. C h o ‘zilish 
mashqlarini ertalabki badantarbiyaga kiritish maqsadga muvo- 
fiqdir. Egiluvchanlik mashqlari orasidagi 2—3 haftali tanaffus 
h a m e g ilu v c h a n lik n in g rivojlanish d arajasig a salbiy t a ’sir 
k o ‘rsatadi.
T a n a h a r o r a tin in g o rtish i, m u s k u lla rn in g va ayniqsa, 
,,ish la sh i“ z a ru r b o ‘lgan h a ra k a tn i m a k sim al a m p litu d a d a
bajarishi u c h u n k a tta a h a m iy a tg a ega: ta x m in iy b a d a n n i 
,,qizdirishda“ ularning c h o ‘zilishi ortadi.
C h o ‘zilish mashqlarini bajarishda aniq maqsadni q o ‘yish 
zarur: m a ’lum nuqtaga yoki belgiga aniq yetish.
C h o ‘zilish m a shq larini m a ’lum k e tm a -k e tlik m a sh g ‘u- 
lotlarda bajarish kerak, yuqori b o ‘g ‘in qismlariga, tanaga va 
past b o ‘g ‘in qismlariga, seriyalar orasida — b o ‘shashishlikka 
h am mashq berish zarur.