Malakani rivojlantirmaydigan, uni ko‘nikmaga aylani-shida samara bermaydigan xarakatlarni xato xarakatlar deb qarash mavjud. Ayrim paytlarda bular xaqiqatan xam xato xisoblansa, boshqa paytda xato kategoriyasiga keyinchalik takomillashgan, takomllashtirilishi lozim bo‘lgan xarakatlar xam kiritiladi. Umumiy qabul qilingan «xato xarakatlar» deb atalmish klassifikatsiya xozircha tuzilgani yo‘q. Maolum dara-jada keng tarqalgan, amalda ko‘proq qo‘llanilayotgan V.V. Bele-novich tomonidan tuzilgan xatolar klassifikatsiyasidan xozirgi kunda ko‘proq foydalaniladi. Ularni axamiyatiga ko‘ra xato tushunchalarni klassifikatsiya deb xam atash maqsadga muvofiq bo‘lmay, juftlangan, guruxlangan, shaxsiy belgisiga ega bo‘lgan atamalar to‘plami desak xam bo‘laveradi:
Xarakat faoliyatidagi asosiy (bruspyada «podoem razgi-bom»ni bajarishda qo‘lni tirsakdan bukib qo‘yish) va umumiy asosiy bo‘lmagan xatolar (bruspyadagi mashqlarni bajarishda qomatning to‘ri tuta bilmaslik).
Ayrim xollarda o‘qituvchilar lozim bo‘lgan natijalarga erishish maqsadida birinchi gurux xatolarni to‘rilaydilar- u, umumiy xarakterdagi xatolarni nazardan chetda koldiradilar. Umumiy xarakterdagi xatolar mavjud bo‘lsa, o‘quv materialining shunday qismi takrorlanishi kerakki, uning bazasida navbat-dagisini o‘rgatish imkoniyati yuzaga kelsin.
Xususiy va kompleksli xatolar. Xarakat malakasining shakllanishini fazasida xususiy xatolar kam sodir bo‘ladi. Agarda bu xatolar juda xam qo‘pol bo‘lmasa, o‘qitish jarayonida katta to‘siq bo‘la olmaydi. Odatda, kompleksli xarakatlarda xatolar ko‘proq kuzatiladi. Xarakat faoliyatini yuzaga keltirgan xarakat aktlari sabab va oqibat bilan uzviylikga ega. Shu sababli xatolar o‘zaro shartlashgandek: birining orqasidan ikkinchisini keltirib chiqarishi taolim jarayondagi kuzatilgan xodisa.
Do'stlaringiz bilan baham: |
