Jismoniy tarbiya vositalari reja: I. Kirish II. Asosiy qism

Kurs ishining maqsadi: Zamonaviy sanoat ishlab chiqarishi va hayot muammolari bo`lajak mutaxassislarga katta talablar qo`ymoqda. Mutaxassislar tayyorlashning umumiy tizimda kasb hunar kollеjlarida jismoniy-tashkiliy ishlarni uyushtirish muhim rol o`ynaydi. Mutaxassislar tayyorlashni to`g`ri tashkil qilish, ularning kasbiy layoqatliligini ta'minlaydi. Bugungi va bo`lajak ziyolilarning jismoniy tayyorgarligi bir qator masalalarni hal qiladi.
Kurs ishining vazifasi: Jismoniy mashq- jismoniy tarbiyani asosiy vositasi ekanligi. Jismoniy mashqlarni pedagogik klassifikatsiyasi. Jismoniy mashqlarni aniklovchi belgilari. Jismoniy mashqlarni ta’sirini aniklovchi omillar. Jismoniy mashqlar texnikasi.
II. Asosiy qism
2.1. Jismoniy mashq- jismoniy tarbiyani asosiy vositasi ekanligi.
Kup yillik jismoniy tarbiya jaraenida jismoniy mashqlar, tabiyatnining soglomlashtiruvchi kuchlari va gigienik omillardan jismoniy tarbiyaning vositasi sifatida foydalaniladi.
Jismoniy mashqni vujudga kelishi tarixan kator darsliklarda (A.D. Novikov, B.A. Ashma rin va boshkalar, 1966, 1979) Ibtidoiy jamoa tu zumi davriga tugri keladi deb kursatiladi. Jismoniy mashqning vujud ga kelishida ob‘ektiv sabab kilib ibtidoiy odamning korin tuydirish maksadida ov kilishi, sub‘yektiv sabab sifatida ongning shakillanishi deb qaraldi.
Ibtidoiy kurollarni ishlatishni bilmagan ibtidoiy odam uz ulja sini (ovini) xoldan toldirguncha kuvlagan. Bunda ovchining organizmi katta jismoniy tayergarlikka muxtojlik sezishi tabiiy xol edi. Jis moniy tayergarligi yetarli bulmaganlarining uzlari oviga yem bulgan lar. Keyinchalik ibtidoiy odamlar ovga gala-gala bulib chikadigan buldilar. Ijtimoiy ong shakillana boshladi. Ibtidoiy kurollar: tosh, kirrali tosh boylangan nayza, xas, chup bilan nomigagina berkitilib kuyilgan chox lardan va boshkalardan foydalana boshlashi ijtimoiy ongni shakillana boshlanganligidan dalolat edi. Ovda ishtirok etolmay kolgan kabilani kariyalari yeshlarga toshni nishinga otish, uni zarbini kuchaytirishni mashq kildira boshladilar, usha davrdan tarbiya ja raenining elementlari shakillana boshladi. Keyinchalik uloktirish, kuvib yetish yeki kochish uchun yugurish, sakrash mashqlari vujudga kela boshladi. Bu esa jismoniy mashqlarni xamda jismoniy tarbiyaning elementlarini vujudga kelishi va shakillani davri buldi. Bu mashqlar xozirgi zamonning jismoniy mashqlari – yengil atletika, ginmastika, sport uyinlari, yakka kurashlar, turizm va sportning boshka turlari tar zida jaraeni uchun asosiy vosita sifatida foydalanilmokda. Jismoniy mashqlar xillarining kupayishiga insonning mexnat faoliyati xam ta’sir kursatdi. Ma’lumki, mexnat jismoniy kuch, chidamlilik, tezkorlik, chakkonlikdek insonning jismi (xarakat) sifatlarining ma’ lum darajadagi tayergarligi, uning rivojlanganligini talab kiladi.
Tarbiya amalietida, asosan, inson mexnat faoliyatida kullaydigan xarakatlarini kuprok mashq kiladi. Jismoniy mashqning rivoj lanishida diniy marosimlarda, bayramlardagi uyinlar, rakslar, xarbiy faoliyatdagi, san’atdagi ongli ravishda bajariladigan ixtieriy xarakat lar manba bulib xizmat kiladi. Jismoniy mashqlar tabiatining tabiiy konunini I.M. Sechenov va I.P Pavlovning ilmiy duneqarashi ochib berdi. Ixtieriy xarakat Sechenovning fikricha, ong va akl bilan boshkariladi xamda biror maksadga yunaltirilgan buladi. Pavlov esa xarakatlarni fiziologik mexanizmini ochib, xarakatlar bosh miya pust lok kismining tuplash xususiyati bilan boglikligini birinchi, ikkinchi signal siste masi, shartli xamda shartsiz reflekslarning aktiv ishtiro kida vujudga kelishligini ilmiy isbotladi.