Jismoniy tarbiyaning metodik printsiplarini mashg’ulot jarayonida tutgan o’rni mundarija: I. Bob. Jismoniy tarbiya metodlari

Kombinatsiyalashtirilgan mashk metodi. Yukorida aytib utilgan metodlar amalda yangi metodlar xosil kilganday bulib kombinatsiyalashadi. Bunga, bir tomonlama, xar kanday material (jismoniy yuklanish)ning xam biror bir metodini “sof xolda” kullashga imkon bermasligi sabab bulsa ikkinchi tomondan, xilma xil metodlarning xususiyatlarini birlashtirish kup xollarda jismoniy yuklanish bilan dam olishni ancha tuђri tartibga solishga moslashtirish jarayonlariga samaralirok ta’sir kursatishga va jumladan zarur sifat va malakalarning rivojlanishini maksadga imkon berishi sababdir, turli kombinatsiyalar mavjuddir. Biz fakat amalda kuprok kullaniladiganni kursatib utamiz.
1. Takroriy uzgaruvchan mashk metodi.
Bu metod mashk jarayonida jismoniy yuklanish komponentlarining standart uzgarishi uning ortishi bilan almashinishini xarakterlaydi. Masalan: shtanga kutarish µarakatning ba’zi soxalarida oђirlik uzgarmaydi, lekin yangi soxalar buyicha ortib boradi. Bunda dam olish intervalini shunday urnatish kerakki, bunda jismoniy yuklanishni oshirish mumkin bulsin.
2. Takroriy tarakiy etuvchi mashk.
Bu metod nagruzkaning standart shaklida kayta tiklanishi uning usishi bilan almashilinadi. Masalan: shtanga bilan mashk kilinganda 2-5 martda takrorlanishdagi xarakat seriyasida oђirlik uzgarmaydi lekin xar bir yangi seriya bilan ortib boradi. Dam olish intervali shunday urnatiladiki bu vaktda nagruzkani, oshirish mumkin bulsin. Bu metod organizmdagi funktsional va tarkibiy tuzilishlari uzok sodir bulishi uchun ancha foydali sharoitlar yaratib beriladi.
3. Uzgaruvchan intervalli takroriy mashk metodi.
Bu metodni takrorlanishi mashk metodining bir turi sifatida karash mumkin, lekin bu erda jismoniy yuklanishni tashki tomoni kattaligi uzgarmas bulib ka’tiy takrorlanuvchi deb olinadi. Organizmning javob ta’siriga kelsak, u dam olish intervallarining uzgarishiga mos ravishda uzgaradi. Masalan: urta masofaga yugurishda maxsus chidamlikni tarbiyalashda bu metod kuyidagicha aniіlashtiriladi.
Submaksimal kuvvatga ega bulgan ishni takroriy bajarish asos kilib olinadi (submaksimal kuvvat mashk bajaruvchining maksimal tezligining 85-90ga teng tezlik bilan 400 m.dan 4 marta). Takrorlanish orasidagi interval xar bir ayrim mashђulot davomida 7-8 marta 2-3 daііiіaga kiskartiriladi.
Bioximik analiz natijasiga kura jismoniy yuklanish bilan dam olishning bu tartibi glikolitik almashish jarayonining betuxtov faollashib borishini ta’minlaydi (N.I.Volkov).
4. Kup seriyali intervalli mashk.
Bu metod boshka metodlardan farkli xolda kamida bir kancha mashђulotlarga muljallangandir. Bu metodda biror bir faoliyat uni dastlab bulib yuborish va sungra kismlar intervalini tugatish xisobiga bokichma boskich birlashtirish yuli bilan asta-sekin uzlashtirib boriladi, ya’ni avval kullaniladigan intervallarning vakti asta-sekin kamayadi va buning natijasida jismoniy yuklanish zichlashadi. Masalan: 800 m. masofaga yugurish 3-4 kismga bulib urganiladi. Bunda xar bir bulakdan belgilangan natijaga erishish uchun zarur bulgan tezlikda, jumladan, xar 100 m. 15-16 soniya yugurib utiladi. Xar bir bulak orasida dam olishning ma’lum intervali belgilanib bu interval ish kobiliyatining oshishiga karab kamayib boradi. Shu bilan masofa kismlari xam kuyidagicha D.P.Pugachyov kursatganidek birlashib ketadi:
I-mashђulot 200 m.Q200 m.Q200 m. dam olish 7 daііiіa.
II-mashђulot 300 m.Q300 m.Q300 m. dam olish 7 aііiіa.