Jismoniy tarbiyaning metodik printsiplarini mashg’ulot jarayonida tutgan o’rni mundarija: I. Bob. Jismoniy tarbiya metodlari

1.2.Mashk metodida nagruzka va dam olishni takomillashtirish xususiyatlari.
Agar ta’sir etuvchi omil sifatida ayrim metodda turli xarakatlar majmua emas balki konkret xarakat vazifalari anik bir µarakat turidan foydalanilsa mashk jarayonida jismoniy yuklanishni normallashtirish va boshkarish ancha soddalashtiriladi (masalan: biror bir tezlik bilan biror bir masofaga yugurish yoki suzish, ma’lum balandlikka sakrash).

Standartizatsiya belgisi buyicha bu metodlar ikkita katta guruxga:
1. Standart - takrorlash mashk metodi.
2. Uzgaruvchan mash metodlariga bulinadi.
Xar bir guruxdan jismoniy yuklanishning uzuluvchanligi, ya’ni uzluksiz mashklar metodi, va uzlukli jismoniy yuklanish metodlari ya’ni interva mashklar metodlarini ajrata bilish lozim.
Uzluksiz va intervalli jismoniy yuklanish rejimida standart takrorlash metodlari
Standartlashgan mashklar jarayonida µarakat uz tarkibi va nagruzka tashki parametrlarini xech kanday uzgarishsiz takrorlanadi (standart distantsiyasini doimiy tezlik bilan takroriy tezlik bilan takroriy yugurish, bir xil oђirlikdagi shtangani bir usulda bir necha marta kutarish va x.k.).
Bunday standartlashtirish µarakat malakalarini shakllantirish va mustaxkamlashning zarur sharoitlaridan va shu bilan birga organizmning ma’lum faoliyatiga bulgan morfofunktsional adaptatsiyasini xamda erishilgan ish kobiliyatini saklashning xal kiluvchi sharoitlaridan biridar.
Standart mashk metodlari bir xil me’yorda bulmasa xam xamma jismoniy sifatlarni tarbiyalashda foydalaniladi. Standart uzluksiz mashk metodlari avvalo chidamlikni tarbiyalashga yunaltirilgan. Bu tipdagi metodlardan eng kup kullaniladigan - uzok bir tekisli xarakat metodlar (“bir tekis trenirovka”). Bu metod kupgina tabiiy tsiklik tuzilishga ega bulgan µarakatlar (yurish, yugurish v x.k.) asosida umumiy chidamlilikni tarbiyalash maksadida kullaniladi va bu xolda bir tekis tempda uzok µarakatni tasavvur etadi. Standart intervalli mashk metodiga bir kator takroriy mashk metodlari kiradi, bu metodlarda bir xil jismoniy yuklanish dam olishning nisbatan doimiy interval orkali kayta tiklanadi.
Masalan: 200 m. masofaga maksimalga yakin tezlikda va takrorlash orasida 8-12 minut interval bilan takror yugurib utish: maksimal oђirlikka yakin vazindagi shtangani 3-5 minutlik interval bilan takror kutarish.
Interval vaktining kancha davom etishi mashkdan kuzda tutilgan asosiy maksadga karab belgilanadi, bundan maksad esa nagruzkani bajarish paytigacha ma’lum darajada ish kobiliyatini kanchalik tiklashni kafolatlaydi.
Bunda intervalning 3 xil: tula, kattik va ekstrimal turi bulishi mumkin.