JizPi instituti Arxitektura va Qurilish fakulteti 241-22 st va ktle talabasi Egamberdiyev Dinmuhammadning Qurilishda Axbarot texnaloogiyalari fanidan Mustaqil ishi Tayyorladi: Egamberdiyev d tekshirdi: Ibragimov Z

Elektron raqamli imzo yopiq kalitining paroli – elektron raqamli imzoning yopiq kalitidan ruxsatsiz tarzda foydalanishdan himoya qilish 
uchun mo‘ljallangan shartli belgilar ketma-ketligi. 
Elektron raqamli imzoning yopiq kaliti egasi – elektron raqamli imzo kalitini yaratgan (elektron hujjatga imzo qo‘ygan) va vakolatli organ 
tomonidan uning nomiga elektron raqamli imzo kaliti sertifikati berilgan jismoniy shaxs. 
Elektron raqamli imzo kalit sertifikatini boshqarish – elektron raqamli imzo kalitining sertifikati amal qilishini to‘xtatib turish yoki qayta 
tiklash yoxud uni bekor qilish. 
Elektron raqamli imzo kalit sertifikatining amal qilish muddati – elektron raqamli imzo kaliti ro‘yxatga olingan vaqtdan boshlab 24 oydan 
oshmasligi kerak. 
Shu va boshqa electron raqamli imzoga ta’luqli tushunchalar 11.12.2003 yildagi 562-II-son “Elektron imzo to‘g‘risida”gi O‘zbekiston 
Respublikasining Qonuni bilan tartibga solinadi. 
Elektron raqamli imzoda muallif (imzo chekuvchi) haqidagi ma’lumotlar, shuningdek ushbu xujjat haqidagi ma’lumotlar kriptografik usullar 
bilan uzviy bog‘langanligi sababli oddiy nusxalash yo‘li bilan xujjatni qalbakilashtirishning imkoni yo‘q. 
Shunday bo’lsada ma’lumot jo‘natuvchining qabul qiluvchiga ixtiyoriy ma’lumotni traditsion usulda jo‘natishi aksariyat hollarda kutilmagan 
muammolar yuzaga kelish extimolini oshiradi. Bunga misol sifatida ko’p uchraydigan quyidagi muammolarni keltirishimiz mumkin: 

rad etish – xabar yuborgan tomon o‘zi yuborgan xabarni yuborganligini tan olmasligi; 

qalbakilashtirish – qabul qiluvchi xabarni o‘zgartiradi, qalbakilashtiradi; 

niqoblash – tartib buzar xabarni boshqa shaxsga rasmiylashtiradi va h.k. 
Shunday hollarda ERI aloqa tizimlarida yuqorida sanab o‘tilgan buzilishlaridan muhofaza qilinishini ta’minlaydi, ya’ni: 

maxfiy kalit faqat yuboruvchining o‘zigagina ma’lum bo‘lsa, u holda qabul qiluvchi tomonidan qabul qilib olingan ma’lumot faqat 
yuboruvchi tomonidan jo‘natilganligini rad etib bo‘lmaydi; 

---


raqib tomon maxfiy kalitni bilmagan holda o‘zgartirish, qalbakilashtirish, niqoblash va boshqa shu kabi aloqa tizimi qoidalarining 
buzilishiga imkoniyat tug‘dirmaydi. Hujjatni o‘zgartirishga urinishda xesh qiymat o‘zgaradi va imzo qonuniy kuchga ega bo‘lmay qoladi. 
Shuningdek, ERI korxona va savdo-sotiqqa oid tashkilotlarda hisobotlarni elektron ko‘rinishda topshirishda, elektron hujjatga yuridik maqomini 
berishda katta ahamiyatga ega. 
ERI umumiy tan olingan ketma-ketlikdagi uchta jarayonni o‘z ichiga oladi: 
– ERI kalitlarini yaratish (generatsiyalash); 
– ERIni shakllantirish; 
– ERIni tekshirish (haqiqiyligini tasdiqlash). 
Elektron raqamli imzo 

---

Elektron hujjatni ERI bilan shakllantirish jarayoni 1-rasmda keltirilgan bo‘lib, avval yuboriluvchi ma’lumotning xesh-funksiya qiymati 
hisoblanadi. So‘ngra elektron raqamli imzo algoritmiga ko‘ra jo‘natuvchi tomon yopiq kaliti orqali ma’lumot imzolanadi. 
elektron raqamli imzo 
 

---

Document Outline

• Elektron raqamli imzo nega kerak va uni qanday olish mumkin?
• Elektron imzo tushunchasi va uning vazifasi