Jizzax davlat pedagogika instituti

2. Solishtima elektr o`tkazuvchanlik. Moddalarning elektr o`tkazuvchanligi ularning elektr o`tkazuvchanligi yoki elektr o`tishiga ko`rsatgan qarshiligi bilan ifodalash mumkin:

R = r _

Bunda, l= o’kazgichning uzunligi; s = uning ko’ndalang kesimi; r = solishtirma qarshilik.

r ning teskari qiymati, ya’ni _ = _C solishtirma elektr o’tkazuvchanlik deyiladi.

Solishtirma elektr o`tkazuvchanlik bir-biridan 1 sm oraliqda joylashgan 1 sm<sup>2</sup> yuzali ikki tekis elektrodlar o`rtasida joylashgan suyuqlikning elektr o`tkazuvchanligidir, uning birligi sm^-1×om^-1.

Solishtirma elektr o`tkazuvchanlik eritma konsentratsiyasining o`zgarishi bilan o`ziga xos ravishda o`zgaradi. Bu miqdorlarni oddiy, to`g`ri nisbatda olish mumkin bo`lmaydi va amalda elakir o`tkazuvchanlikdan foydalanish noqulay. Shuning uchun ko`pincha ekvivalent elektr o`tkazuvchanlikdan foydalalaniladi. Bu tushunchani Lens fanga kiritgan. Ekvivalent elektr o`tkazuvchanlik _E quyidagi tenglama bilnan iodalanadi:

_E = _C / C_N ×1000 yoki 1/C_N =V bo`lgani uchun

_E = _C ×V×1000

Bu yerda, c-normal konsentratsiya, v-eritma hajmi.

Ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik bir-biridan 1 sm uzoqlikdagi elektrodlar o`rtasida joylashib, tarkibida 1 ekvivalent erigan modda bo`lgan eritmaning elektr o`tkazuvchanligidir. Eritmalarning ekvivalent elektr o’tkazuvchanligi uni suyultirilganda oshib boradi, chunki elektrodlar orasidagi elektrolit miqdori o’zgarmaydi, suyultirish bilan hosil bo’ladigan ionlar soni ortadi, hamma ionlar elektrodlar orasida qolib, electron tashishda qatnashadi. Binobarin, eritma ekvivalent elektr o`tkazuvchanlikni suyultirishda ortib borishi elektrolitik dissotsilanish darajasi bilan ifodalanadi. Elektr o’tkazuvchanlik elektrolit suyultirilgani sari ma’lum chegaraga yetadi va doimiyligicha qoladi. Bu chegara qiymat cheksiz suyultirilgandagi elektr o`tkazuvchanlik deb atalib ∞ bilan belgilanadi.

Elektr o’tkazuvchanlik hodisasini o’rganish shuni ko’rsatdiki, har xil elektrolitlar olib, ular cheksiz suyultirilganda, ionlanish darajasi 1 ga teng bo`lganda, ular har xil qiymatdagi ekvivalent elektr o’tkazuvchanlikka ega bo’ladilar. Buni elektrolitlarning turli ionlari- elektr tokini tashuvchilar bir xil bo’lmagan tezliklarda harakat qiladilar. Elektrolitning cheksiz suyultirilgandagi elektr o’tkazuvchanligi ionlar harakatchanligining yig’indisiga teng.

Eritma ekvivalent elektr o’tkazuvchanligini va ionlar harakatchanligi qiymatini aniqlab, ionlanish darajasi qiymatini formula bo`yicha:

__E / _∞

ifodalash mumkin.

K_ion = _C/(1-_) bo`lganligi uchun, unga yuqoridagi α- ni qiymati qo`yilsa:

kelib chiqadi.
3-Mavzu: Elektr tokining kimyoviy ta’siri. Elektroliz qonunlari. Elektrolit suyuqlanmasi va eritmasining elektrolizi. Kulonometriya asoslari. Moddaning tok bo’yicha chiqish unumini aniqlash.