Jizzax Politexnika instituti Bajardi: 103-20 guruh talabasi Ergashov Jamoliddin

Jizzax Politexnika instituti

Bajardi: 103-20 guruh talabasi Ergashov Jamoliddin

“Avtomobillarni ishlab chiqarish va tamirlash” fanidan
MUSTAQIL ISH
Jizzax 2023
Mavzu:Detal ishlov berish aniqligini tahlil qilish

Reja:

• Aniqlik to‘g‘risida tushuncha. Ishlov berish aniqligiga ta’sir etuvchi asosiy omillar.
• Ishlab chiqarish xatoliklari. Sistemali va tasodifiy xatoliklar.

Aniqlik to‘g‘risida tushuncha. Ishlov berish aniqligiga ta’sir etuvchi asosiy omillar.

Mashina va mexanizmlami loyihalashada kinematik, mustahkamlik, bikrlik, yemirilishga chidamlik hisoblari bilan bir qatorda aniqlik hisoblari ham bajariladi.

Aniqlik - bu har qanday mashina va asbobning asosiy ko‘rsatkichlaridan biri. Absolyut aniq Detaining tayyorlash mumkin emas, chunki uni tayyorlash jarayonida turli xatoliklar tug‘iladi. Shuning uchun ham mexanik ishlov berishda turlianiqliklarga erishiladi. Mexanik ishlov berish natijasida hosil bo‘lgan Detalning aniqligi qator omillarga bog‘liq bo‘ladi va quyidagilar bilan fodalanadi:

a)Detalning yoki uning alohida konstruktiv elementlarining to‘g‘ri geometrik shakldan og‘ishi;

b) Detalning haqiqiy o‘lchamlarini uning nominal o‘lchamlaridan og‘ishi;

v) Detalning yuzalarini, o‘qlarini o‘zaro аniq joylashishdan og‘ishi (masalan: o‘zaro paralellikdan og'ish, o‘zaro perpendikulyarlikdan og‘ish va shu kabilar).

Iqtisodiy aniqlik deganda mexanik ishlov berishni minimal tannarxi bo‘yicha normal ishlab chiqarish sharoitida, texnologik soz dastgoh va kesuvchi asboblar hamda moslamalardan foydalanib normal vaqt sarfi asosida, ish turiga qarab normal malakali ishchi kuchidan foydalanib olinadigan detallar aniqligi tushuniladi.

Iqtisodiy aniqlik deganda mexanik ishlov berishni minimal tannarxi bo‘yicha normal ishlab chiqarish sharoitida, texnologik soz dastgoh va kesuvchi asboblar hamda moslamalardan foydalanib normal vaqt sarfi asosida, ish turiga qarab normal malakali ishchi kuchidan foydalanib olinadigan detallar aniqligi tushuniladi.

Olib bo‘lishi mumkin bo‘lgan aniqlik deganda alohida yaratilgan ishlab chiqarish sharoitida, yuqori malakali ishchi kuchidan foydalanib, vaqt sarfini hisobga olmay, mexanik ishlov berish tannarxini ortib ketishiga qaramay olinadigan detal aniqligi tushuniladi. Detalning tayyorlash aniqligiga quyidagi asosiy omillar ta’sir ko'rsatadi:

• Dastgohning noaniqligi.
• Kesuvchi va yordamchi asboblaming tayyorlash aniqligi.
• Dastgohni talab etilgan o‘chamga sozlash va kesuvchi asbobning o‘rnatish xatoligi.
• Detalning o‘rnatish va bazalash xatoligi.
• Kesish kuchi ta’sirida texnologik ishlov berish tizimining (TIBT) deformatsiyasi.
• Kesish jarayonida TIBT ning issiqlik deformatsiyalanishi.
• Ishlov berishdan so‘ng Detalning tekshirish jarayonida uning o‘chamlarini o‘zgarib qolishi holatlari.
• O‘chashdagi xatoliklar.
• Ish bajaruvchining xatolari.

1– rasm. Berilgan detalining ishchi chizmasi hamda texnologik yuzalarning belgilanishi.

Ishlab chiqarish xatoliklari. Sistemali va tasodifiy xatoliklar.

Yuqorida ko‘rib chiqilgan detaining aniqligiga ta'sir etuvch,asosiy omillar ishlab chiqarish xatoliklarining manba hisoblanadi.

Metal kesish dastgohining noaniqligi natijasida hosil bo‘luvchi xatolik uning geometrik xatoligi deb yuritiladi.Dastgohning geometrik xatoligi asosan uning detallarning yig‘ma birikmalarini noto‘g‘ri tayyorlanganligi va yig‘ish jarayonida yo‘l qo‘yilgan xatoliklar oqibatida vujudga keladi. Bu xatoliklarni kattaligi dastgohning aniqlik norma GOST bo‘yicha belgilanadi. Masalan: tokarlik va frezerli dastgohlarining shpindellarni radial tepishi 0 ,0 1 - 0,015 mm dan oshmasligi kerak. Tokarlik vanrandalash dastgohlarining yo‘naltiruvchilari to‘g‘ri chiziqli va paralellik bo‘yicha xatoliklari 1000 mm esa 0,05-0,08 mm dan oshmasligi kerak Datsgoxning ishlash jaiyonida uning detallarini yemirilish sababli xatoliklar vujudga keladi.

Kesuvchi asbobning o‘chamlari yemirilishi natijasida hosil bo‘luvchi xatoliklar hisobi.Kesuvchi asbobning kesish yo‘liga bog‘liqligi uning o‘chami yemirilishi orqali ifodalanadi.B u o ‘z navbatida 1000 m yo‘l hisobiga keltiriladi va keltirilgan o‘chamli yemirilish К orqali aniqlanadi. Yo‘nishda kesish yoii L,m da quyidagicha aniqlanadi:

Kesuvchi asbobning o‘chamlari yemirilishi natijasida hosil bo‘luvchi xatoliklar hisobi.Kesuvchi asbobning kesish yo‘liga bog‘liqligi uning o‘chami yemirilishi orqali ifodalanadi.B u o ‘z navbatida 1000 m yo‘l hisobiga keltiriladi va keltirilgan o‘chamli yemirilish К orqali aniqlanadi. Yo‘nishda kesish yoii L,m da quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda: D-ishlov berilayotgan yuza diametri,mm; 1- ishlov Berilayotgan yuza uzunligi,mm; S-uzatishlar mm/obyekt.
Bitta partiyadagi n detallarga ishlov berilsa, u holda umumiy yo‘1 Ln=L*N. Kesuvchi asbobni moslashishi uchun dastlabki yemirilish yo‘lini 1000 m deb olsak,
normativlardan foydalanib keltirilgan yemirilish К ni qabul qilsak, u holda umumiy yemirilish Er

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

• Mirzayev, А.А., Sotvoldiyev, А.Е. Texnologiyasi asoslari [Matn]: o‘quv qo‘llanma / A.A. Mirzayev, A.E. Sotvoldiyev. - Toshkent: «Go To Print», 2020. - 168 b

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT