Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

Birinshiden, transfert tólewleri arqalı járdemge mútáj bolǵan baǵıwshısı joqlar, invalid hám jumıssızlardı pensiya menen támiyinleydi.

Ekinshiden, mámleket bazarǵa aralasıwı arqalı dáramatlardıń bólistiriliwin ózgertiredi. Fermerlerge kepillengen baha hám minimal miynet haqı haqqındaǵı nızamı mámlekettiń ayırım toparlardıń (xalıqtıń belgili bir bólegi) dáramatların teńlestiriw maqsetinde bahanı tártipke salıp turıwǵa mısal boladı. Bunnan basqa xalıqtan alınatuǵın dáramat salıqlarınıń procentler boyınsha klasslarǵa bóliniwi hám kem támiyinlengen xalıqtı qollap-quwatlaw maqsetinde alıp barılıp atırǵan dástúrlerden biri.

Ekonomistlerge bazar xızmetleriniń buzılıwınıń yeki jaǵdayı belgili. Birinshiden,  kerek bolmaǵan tovar hám xızmetlerdi islep shıǵarıwda qanday resurslar  bolıwına qaramastan ekonomikalıq jaqtan paydasın anıqlawdı ajıratıp kórsetip bere almawı. Birinshi jaǵdayda resurslardıń turleniwi menen yamasa qosımsha ónimdarlıq, yekinshiden bolsa, mámleket yamasa sociallıq mápke baylanıslılıǵı.

Aldınǵı temalarda kórip ótkenimizdey básekeli bazar sistemasınıń qolaylıqlarınan biri bolıp, resurslardı nátiyjeli (ónimli) bólistiriwden ibarat yeken. Basqasha aytqanımızda, hár bir túrdegi tovarlardı hám xızmetlerdi islep shıǵarıwda resurslar ”durıs” yamasa optimal bólistiriledi.  Básekeli bazardaǵı resurslardıń nátiyjeli  bólistiriliwinde jasırın jaǵdaydaǵı kemshiliklerde joq yemes, yaǵnıy hár túrli túrdegi tovarlardı hám xızmetlerdi islep shıǵarıw yamasa tutınıw qosımsha tárizde túrleniwler bolmaydı dep sanaydı. Túrleniwler tovarlardı hám xızmetlerdi islep shıǵarıw yamasa tutınıw menen baylanıslı bolǵan múmkinshilikler hám qárejetler úshinshi bir tárepke yaǵnıy tikkeley satıwshı yamasa satıp alıwshı bolmaǵan tárepke ótedi. Túrleniwler sonday-aq qosımsha nátiyje (ónimdarlıq) depte júritiledi. Sebebi, ol bazardıń aldı-sattısında qatnasıp atırǵan individ yamasa toparlar yesabına tuwrı keletuǵın múmkinshilikler hám qárejetlerdi bildiredi.

Ózgeriwshi qárejetler tovarlardı islep shıǵarıw yamasa tutınıwda úshinshi bir tárepten kútilmegen qárejetlerdiń payda bolıwı ózgeriwshi qárejetlerdi bildiredi. Bul qárejetlerdiń kópshilik bólegin bizdi qorshaǵan ortalıqtıń pataslanıwı menen baylanıslı. Mámleket qárejetleriniń ózgeriwi nátiyjesinde resurslardıń proporcional bolmagan bólistiriliwiniń aldın alıw ushın nızamlar hám ózine tán salıqlar qabıl yetilgen.

Ózbekstanda mámlekettiń bazar ekonomikasınıń rawajlanıwına aralasıwdan negizgi maqset, ekonomikaǵa jańa demokratikalıq usıllar menen basshılıq yetiw, barlıq shet mámleketler menen nátiyjeli ekonomikalıq integraciyaǵa ótiw, IT progressiniń jeńislerinen ónimli paydalanıw negizinde resurslardan ónimli paydalanıwdı jolǵa qoyıw hám xalıqtıń turmıs dárejesin kóteriwden, jaqsılawdan ibarat.