Joba : Golografiya haqqında túsinik

Gologramma payda etiw.
Gologramma dep, fotoplastinkada belgilengen tayansh hám dene tap tolqınları payda etgen interferension orınģa aytıladı. Bunıń qanday ámelge asırılıwı.
Lazer nurı eki bólekke ajıratılıp, bir bólegi aynaǵa, ekinshi bólegi bolsa denege jóneltiriledi. Nurdıń birinshi bólegi aynadan qaytıp fotoplastinkaga tússe (tayansh tolqını ), ekinshi bólegi deneden qaytıp fotoplastinkaga túsedi (dene tolqını ). Bul tolqınlar anıq bolǵanlıqları ushın fotoplastinkada interferensiya tábiyat kórinisin payda etedi. Tayansh hám dene tolqınlarınıń qosılıwı nátiyjesinde payda bolǵan interferensiya tábiyat kórinisiniń fotoplastinkadagi suwreti shıǵarılıp, gologramma payda etiledi.
Golografik suwretti qayta tiklew.
Suwretti qayta tiklew ushın gologramma dáslepki jayına qóyıladı Ol tayansh tolqını menen jarıtılıb, lazerdiń dene arqalı túsetuǵın bólegi tosıladı. Fotoplastinkaga túsip atırǵan nurdıń interferension tábiyat kórinisindegi difrak-siyasi nátiyjesinde dene tolqınınıń nusqası, yaǵnıy deneniń abstrakt kólemlik suwreti tiklenedi. Suwrette deneniń barlıq qásiyetleri hákislengen bolıp, golografiyaģa deyin qay jerde turǵan bolsa, sol orında turadı. Ol sonshalıq real seziledi, ustap kóriw múmkin sıyaqlı boladı. Bunnan tısqarı, baqlaw gologrammaniń ońınan ótkir múyesh astında alıp barılsa, zattıń haqıyqıy suwreti de tiklenedi. Lekin bul halda zattıń jaylasıwı keri jaģdayģa ózgeredi. Mısalı: oyıq, jay, qabarıq hám kerisinshe boladı. Biraq, ádetde, dene real bar sıyaqlı seziletuģın abstrakt suwretten paydalanıladı.
Sonı atap ótiw kerek, hátte gologrammanıń bir bólegi de suwretti tolıq qayta tiklewge múmkinshilik beredi. Biraq bóleksheniń júdá kishi bolıwı suwrettiń anıqlıǵın jamanlastırıwı múmkin.
Golografiyaniń qollanılıwı.
Golografiya usılınan házir júdá kóp tarawlarda paydalanıladı. Biraq, olardıń eń áhmiyetlisi — maǵlıwmatlardı jazıw hám saqlaw. Golografiya ápiwayı mikrofotografiya usılına qaraģanda, birdey kólemge júzlegen ret kóp maǵlıwmattı jazıwǵa múmkinshilik beredi. Mısalı, ólshemleri 32 x32 mm bolǵan fotoplastinkaga, hár birewiniń maydanı 1 mm2 den bolǵan 1024 gologrammanı, yaǵnıy 1024 betli kitaptı jaylastırıw múmkin. Golografik yad EHM, golografik elektron mikroskop, golografik kino hám televideniye, golografik interferometrler sıyaqlı perspektivalı tarawlar endigina rawajlana jańadan baslap atır.
Jaqtılıqtıń polyarlanıwı. Qutblagichlar
Tábiyiy jaqtılıq. Bilgenimizdey, Maksvell teoriyasına muwapıq, jaqtılıq kese tolqınlardan ibarat bolıp, elektr hám magnit maydan kúsheygenlikten vektorları E hám H óz-ara perpendikular hám tolqın tarqalıw tezligi vektorı v ga perpendikular tegislikte oynaydı Sol sebepli de jaqtılıqtıń polyarlanıw nızamların úyreniwde tek ǵana bir vektordı úyreniwdiń ózi jetkilikli bolıp tabıladı. Ádetde, oy-pikirler jaqtılıq vektorı dep atalıwshı elektr maydan kúshlanganligi vektorı E tuwrısında júritiledi.
Jarıqlıq kóplegen atomlar tárepinen shiǵarıladı hám kóplegen elektromagnit nurlanıwlardıń jıyındısınan ibarat boladı. Bul nurlanıwlar ǵárezsiz túrde ámelge asırılǵanı ushın jaqtılıq vektorınıń hámme jónelisler boyınsha bólistiriwi birdey boladı.
E vektorı barlıq jónelisler boyınsha teń bólistirilgen jaqtılıq tábiyiy jaqtılıq dep ataladı.
Qutblangan jaqtılıq. Jaqtılıq vektorı terbelis yamasa jónelisiniń bólistiriwi qandayda bir usıl menen ózgertirilgen jaqtılıq qutblangan jaqtılıq dep ataladı.

Aytayıq, qanday da sırtqı tásir nátiyjesinde E vektor tebreniwinde qandayda bir baǵdarı basqa jónelislerge salıstırǵanda ústinlew bolsın Ol halda bunday jaqtılıq bólekan qutblangan jaqtılıq dep ataladı. Tegis qutblangan jaqtılıq E vektorınıń terbelis hám tolqın tarqalıw baǵdarları jatıwshı tegislik polyarlanıw tegisligi dep ataladı.

Mexanik tolqınlardıń polyarlanıwı.
Jaqtılıq tolqınlarınıń polyarlanıw mexanizmin jaqsılaw súwretleri menen ushın mexanik tolqınlardıń polyarlanıwı menen tanısaylik.
Bóylama tolqınlar (dawıs tolqınları ) jaǵdayında terbelis tolqındıń tarqalıw baǵdarı menen sáykes keledi. Kese tolqınlar jaǵdayında bolsa terbelis tolqındıń tarqalıw baǵdarına perpendikular boladı. Usınıń menen birge tolqındıń tarqalıw baǵdarına perpendikular bolǵan jónelis sheksiz kóp bolıp tabıladı
Qutblangan tolqındı payda etiw ushın tómendegishe tájiriybe ótkeraylik. Jolında sańlaqlı tosıq qoyılǵan kese tolqın SO shıģar boylap tarqalıp atırǵan bolsın Eger tolqın háreket baǵdarına perpendikular bolǵan barlıq jónelislerde shayqalıwı múmkin bolsada, AB sańlaqǵa parallel bolǵan tolqınlarǵana tosıqtan ótedi, basqasha aytqanda, sol jónelis bas-qalasına salıstırǵanda ústin bolıp qaladı, yaǵnıy tolqın qutblanadi. Eger tosıq hám sonday eken, sańlaq da 90° ga búrilsa tolqın sańlaqtan óte almay sónedı. Tájiriybe nátiyjesi soń daǵı tolqın kese, polyarlanıw bolsa kese tolqınlarǵa tán ózgeshelik ekenligin kórsetedi. Bóylama tolqınlar sańlaq qanday jaylasıwı qádiy názer, odan óteberedi.
Órkizgishler. Endi jaqtılıq tolqınlarınıń tábiyaatın anıqlaw ushın joqarıda keltirilgenge uqsas tájiriybe ótkerip kóreylik. Jaqtılıq tolqını jaǵdayında «tirqishli tosıq» wazıypasın ne orınlawı múmkin, degen soraw tuwıladı. Bul wazıypanı birpara kristallar, mısalı, túrmelin otawı múmkin. Bunday kristallar anizotropik ayrıqshalıqlarǵa iye bolǵanlıqları ushın, jaqtılıq shayqalıwınıń málim baǵdarıdaǵısın ótkerip, basqaların ótkermeydi. Basqasha aytqanda, olar jaqtılıqnı qutblash ózgeshelikine iye hám sol sebepli olardı ótkizgichler dep ataladı.
Jaqtılıq tolqininnıń polyarlanıw ózgeshelikine iye ekenligi onıń kese tolqın ekenligin tastıyıqlaydı.