Joba : Golografiya haqqında túsinik

Rentgen nurları:
Nemis fizigi v. Rentgen 1895-Jılda trubkada gazlardıń elektr tokı Ótkeriw procesin úyrenip atırıp belgisiz nurdi jańalıq ashtı. Keyinirek bolsa oǵan rentgen nurları dep at beriwdi abzal kórdik.
Bul nurlar trubkanıń kvartiradan shıǵıp atırǵan joqpiz ulıwma úlken tezlikli elektronlar túsip atırǵan jayında jasıl sapa nurlanıw hám júda keltiriwi nátiyjesinde jazıp qoyıldı. Rentgen nurlarınıń ápiwayı nur ushın arnalģan esaplanıwshı adam denesi, qara qaǵaz, karton hám juqa metall qatlamlardan ańsatǵana oǵada alıw qábiletine egaligi anıqlandi.
Rentgen trubkasi:
Rentgen nurlarınıń payda bolıw mexanizmini biliw ushın onı payda etetuǵın, rentgen trubkasi dep atalıwshı arnawlı ásbap menen tanısaylik. Rentgen trubkasi ishindegi basım 0, 1 mPa átirapında bolǵan shıyshe ballondan ibarat. volframdan spiral kórinisinde jasalǵan katod elektronlar derekgi bolıp xızmet etedi. Termo elektron emissiya nátiyjesinde katoddan shıǵıp atırǵan elektronlar aǵımı kúshli elektr maydanda tezletilip atır. Tezlesgen elektronlar aǵımı 45° múyesh astında ornatılǵan salmaqlı anodga túsedi. Anodning bunday jaylastırılıwına sebep, odan shıǵıp atırǵan nurdıń baǵdarın basqarıw bolıp tabıladı.
. Tezlestiriwshi maydanda Ol kinetik energiyaǵa iye bolǵan elektron anod statyasında tormozlanadı. Úlken tezlikli elektronlardıń anodda tormozlanıwı nátiyjesinde rentgen nurları payda boladı.
Tormozlanıw nátiyjesinde payda bolatuǵın rentgen nurları úzliksiz, pútin spektrga iye. Sebebi anodga urılıp atırģan elektronlardıń tezlikleri hám sonday eken, kinetik energiyalari de túrlishe. Sonı atap ótiw kereki, rentgen nurlarınıń energiyası onı payda etken elektronlardıń energiyasınan úlken bola almaydı.
Rentgen nurlarınıń payda bolıw mexanizmi menen tanıstık, lekin bul nurdıń tábiyaatı qanday, degen sorawǵa ele juwap bermadik. Rentgen nurları — elektromagnit tolqınlar.
Rentgen nurları elektromagnit tolqınlarma, degen soraw ol kashf qilmgan payıtlar -dayoq payda bolǵan. Lekin bul sorawǵa juwap beriw ushın rentgen nurlarınıń tolqın ózgeshelikine iye ekenligin tastıyıqlaw etiledi. Sol maqsette rentgen nurlarınıń tar sańlaqtan bolatuģin difraksiyasini dizimnen ótkeriw jolındaǵı barlıq urınıslar áwmetsizlikke dus kelgen. Biraq 1912-jılda nemis fizigi M. Laue difraksion pánjere retinde kristallardan paydalanıwdı usınıs etdi hám kristallarda rentgen nurlarınıń difraksiyasi teoriyasın islep shıqtı. Sebebi aralarındaǵı aralıǵı bir neshe nanometr tártibinde bolǵan hám túyinleri jetkilikli dárejede tártip jaylasqan kristall áp-áneydey difraksion pánjere wazıypasın otawı múmkin. v. Fridrix hám P. Knippinglar tárepinen ótkerilgen tájiriybelerde M. Laue teoriyası tolıq tastıyıqlanib, rentgen nurlarınıń difraksiyasi kuzatil-di. Sonday etip, rentgen nurlarınıń elektromagnit tolqın ekenligi tastıyıqlandi. Rentgen nurları elektromagnit tolqınlar shkalasında ultrafioletoviy hám y- nurlar aralıǵinda jaylasqan bolıp, tolıqın uzınlıǵı 100 nm den 105 nm ge shekem bolǵan elektromagnit tolqınlardan ibarat esaplanadi.