Joba: Kirisiw 1 Qorg’aw qurallarin du’ziw

Tarmaq elementleri ortasında o’tkizilip atirg’an maǵluwmatlardı qorǵaw ushın tómendegi ilajlardı ko’riw kerek:
- maǵluwmatlardı anıqlawg’a jol qoymaw ;
- informaciya almaslawdı analiz etiwge jol qoymaw ;
- xabarlardı ózgertiwge jol qoymaw ;
-jasırınsha jalǵanıwǵa jol qoymaw jáne bul jag’daylardı tez anıqlaw.
Maǵlıwmatlardı tarmaqda uzatıw waqtında kriptografikaliq qorǵaw usıllarınan paydalanıladı, atap kórsetiw jurnalına ruxsat etilmegen kiriwler ámelge asırılǵanlıǵı haqqında maǵlıwmatlar jazılıp turılıwı kerek. Bul jurnalǵa kiriwdi shegaralaw qorǵaw quralları járdeminde ámelge asırılıwı kerek.
Kompyuter ta’rmag’inda qadaǵalawdı alip bariw quramalılıǵınıń tiykarǵ’ı sebebi - programmalıq támiynat ústinen qadaǵalaw alip bariwdin’ quramalılıǵı bolıp tabıladı. Bunnan tisqari kompyuter viruslarınıń kópligi de tarmaqta qadaǵalawdı alip bariwdi qıyınlastıradı.
Házirgi waqıtqa shekem qorg’aw programmalıq támiynatı ha’r qiyli sonda da operatsion sistemalar zárúrli qorg’awdin’ kerekli dárejesin támiyinley almas edi. Netware 4. 1, Windows NT operatsion sistemaları jetkilikli dárejede qorg’awdi támiyinley alıwı múmkin.

3. Kompyuter telefoniyasindag’i qorǵaw usılları.
Elektron kommunikatsiyalardıń zamanagóy texnologiyaları keyingi payıtlarda isbilermenlerge baylanis kanalları boyınsha informaciyanıń túrlishe ko’rinisleri (mısalı : faks, video, kompyuterli, audiolardi informaciyalar ) di uzatıwda kóplegen múmkinshilikler jaratıp bermekde. Zamanagóy ofis búgingi kúnde baylanis quralları hám shólkemlestirilgen texnika menen ha’dden tisqari toltirip jiberilgen hám olarǵa telefon, faks, avto javob apparatı, modem, skaner, jeke kompyuter hám t. b. kiredi. Zamanagóy texnika ushın informacion-kommunikaciyalar texnologiyası - kompyuterler telefoniyasi rawajlanıwı menen úlken jetiskenlik berdi. Bar-jog'i on jıl aldin satıwǵa CANON firmasınıń bahası 6000 AQSh dolları bolǵan «Sortıgator» atlı ónimi shıǵarılǵan edi hám ol birinshi sistemalardan esaplanadı.
Kompyuter telefoniyasi on jıl ishinde júdá tez pát penen rawajlandi. Házirgi waqıtta satıwda ámeldegi bolǵan «PC Phone» (Export Industries Ltd, Israel) óniminiń bahası bar-jog'i 1000 Germaniya markası turadı. «Powertine-II» (Talking Technology, USA) dıń bahası bolsa 800 AQSh dolları turadı. Keyingi payıtlarda kompyuter telefoniyasi baǵdarında 70% apparat quralların Dialogue (USA) firması islep shıǵarıp atır.
Kompyuter telefoniyasida informaciya qawipsizligin támiyinlew úlken áhmiyetke iye. Mısalı, telefon xakerlerinin’ Skotland-Yard ATSine kirip 1, 5 mln AQSh dolları mug’darinda ziyan keltiriwi qa’wipsizliktiń zárúr ekenligin tastıyıqlaydı. Kompyuter telefoniyasida qollanilip atirg’an sóylewin anıqlawshı texnologiya telefon qiliwshinin’ dawısınan tańip alıw ushın áhmiyetke iye esaplanadı. Kompyuter telefoniyasining qorǵalıwın jetkilikli dárejede támiyinlew ushın Pretty Good Privacy Inc. firmasınıń PC Phone 1. 0 programmalıq paket islep shıǵarılǵan. Ol kompyuter telefoniyasi arqalı uzatilip atirg’an informaciyalardı qorǵaw ushın informaciyalardı raqamli ko’riniske o’tkizedi hám qabıl waqtında bolsa programmalıq -texnikalıq qurallar járdeminde qayta isleydi. Zamanagóy kompyuter telefoniyasi qurallarinin’ shifrlaw tezligi de júdá joqarı bolıp tabıladı, qáte qılıw múmkinshiligı bolsa júdá kishi bolıp tabıladı (shama menen 10 -8-10 -12)