Jobasi: Kirisiw 2

2020-jil ushin Ózbekstan Respublikasi Mámleket budjeti dáramatlari prognozi⁴

		mlrd swm
T/r	Kórsetkishler	Summa
Jámi — dáramatlar		128 460.0
1.	Tikkeley saliqlar	40 584.6
1.1.	Payda saliǵi	22 058.7
1.2.	Aylanbadan saliq	2 458.1
1.3.	Fizikaliq shaxslardan alinatin dáramat saliǵi	16 067.8
2.	Tikkeley saliqlar	58 285.0
2.1.	Qosılǵan baha salıǵı	44 199.4
2.2.	Aksiz salıǵı	11 373.6
2.3.	Bajıxana baji	2 712.0
3.	Resurs tólemleri hám mal-múlk salıǵı	20 796.0
3.1.	Mal-múlk salıǵı	2 369.6
3.2.	Jer salıǵı	2 474.4
3.3.	Jerden paydalanǵanliq ushın salıq	15 606.4
3.4.	Suw resurslarınan paydalanǵanliq ushın salıq	345.6
4.	Basqa dáramatlar hám salıq bolmaǵan basqa túsimler	8 794.4

Byudjet deficitin finanslıq támiynlew derekleri.
Byudjet deficiti payda bolǵan waqıtta onı finanslastiriw dereklerin anıqlap aliw zárúr. Onı finanslastiriwdiń tiykarǵı dereklerinen biri mámlekettiń qarız alıwı bolıp tabıladı.
Mámlekettiń qarızlardı alıwı fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar, shet el mámleketler, xalıq aralıq finanslıq shólkemlerden tartilatin zayom hám kreditlerdi alıwdan ibarat bolip, olar boyinsha qarız alıwshı yamasa basqa qarız alǵanlardıń qarızlardı qaytarıw boyinsha kepil retinde húkimettiń qarız minnetlemeleri payda boladi.
Mámlekettiń ishki qarızlardı alıwı fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar, shet el mámleketler,xalıq aralıq finanslıq shólkemlerden tartilatin zayom hám kreditlerdi alıwdan ibarat bolip, olar boyinsha qarız alıwshı yamasa basqa qarız alǵanlardıń qarızlardı qaytarıw boyinsha kepil retinde húkimettiń óz milliy valyutasında kórsetilgen qarız minnetlemeleri payda boladi.
Mámlekettiń sırtqı qarızlardı alıwı fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar, shet el mámleketler, xalıq aralıq finanslıq shólkemlerden tartilatin zayom hám kreditlerdi alıwdan ibarat bolip, olar boyinsha qarız alıwshı yamasa basqa qarız alǵanlardıń qarızlardı qaytarıw boyinsha kepil retinde húkimettiń shet el valyutada kórsetilgen qarız minnetlemeleri payda boladı.
Byudjet defitsitin finanslıq támiynlewdiń barlıq derekleri tartılǵan aqshalardiń barlıq tiykarǵı túrleri boyinsha náwbettegi finanslıq jılǵa móljellengen byudjet tuwrisindaǵi nızamda nızamshılıq hákimiyati organlari tárepinen álbette tastıyıqlaniwi kerek.
Byudjet defitsitin finanslıq támiynlewdiń deregi retinde mámleket Oraylıq bankiniń kreditleri hám Oraylıq bank tárepinen húkimettiń satıp alınǵan qarız minnetlemeleri maydanǵa shıǵıwı maqsetke muwapıq emes.
Byudjet defitsitin finanslıq támiynlewdiń barlıq dereklerin eki gruppaǵa bóliw qabıl etilgen: ⁵
1) ishki derekler;
2) sırtqı derekler.
Byudjet defitsitin finanslıq támiynlewdiń ishki derekleri retinde tómendegilerdi kórsetiw múmkin:

• 
  mámleket húkimeti tárepinen sol mámlekettiń milliy valyutasında kredit shólkemlerinen alınǵan kreditler;
  
• 
  mámleket húkimeti atınan qımbat bahalı qaǵazlardi shıǵarıw arqalı ámelge asırılıp atırǵan mámleket zayomlari;
  
• 
  mámleket múlkine tiyisli bolǵan mal-múlkti satıwdan alınǵan túsimler;
  
• 
  mámleket rezervleri boyinsha dáramatlardiń qárejetlerden ósken bólegi summası ;
  
• 
  byudjet aqshalarin esapqa alıwshı esap betlerindegi aqshalar qaldıǵiniń ózgeriwi;
  
• 
  hám basqalar.
  

Byudjet defitsitin finanslıq támiynlewdiń sırtqı derekleri qatarına tómendegiler kiredi:

• 
  mámleket húkimeti atınan qımbat bahalı qaǵazlardi shıǵarıw arqalı shet el valyutada ámelge asırılǵan mámleket zayomlari;
  
• 
  shet el valyutada usınıs etilgen hám mámleket húkimeti tárepinen tartilǵan shet el mámleketler, bankler hám firmalar, xalıq aralıq finanslıq shólkemlerdiń kreditleri.⁶
  

Yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar, shet el mámleketler, xalıq aralıq shólkemler hám xalıq aralıq huqıqtıń basqa sub'ektleri aldındaǵı (mámleket kepillikleri boyinsha minnetlemelerdi qosqan halda ) mámleket húkimetiniń qarız minnetlemeleri húkimettiń mámleket qarızın payda etedi. Bul qarız mámleket ǵáziynesin quraytuǵin mámleket múlki menen toliq hám hesh qanday shártsiz támiyinleniwi kerek.
Bunda mámleket hákimiyatı organlari mámleket húkimetiniń qarız minnetlemeleri hám mámleket qarızına xizmet etiw ushın respublika byudjetiniń dáramatların qáliplestiriw boyinsha barlıq kepilliklerden paydalanadi.