Joriy ish uchun mustaqil ish mavzulari

2-расм. Махсус-машиналарда чиқиндиларни йиғиш


3-расм. Идишларда чиқиндиларни йиғиш.



4-расм. Қайта ишлаш учун чиқиндилар майдонига йиғилган компьютерлар.


4-расм. Қайта ишлаш учун йиғилган янги йил арчалари.


5-расм. Чиқиндилар йиладиган чиқинди-идиш тури


6-расм. Чиқиндиларни тўплаш


7-расм. Ажратилган уй чиқиндилари:

1 - шиша идишлар; 2 - юпқа пластик; 3 - қалин пластик; 4 - картон; 5 - аралаш чиқинди; 6 - темир банкалар; 7 - қоғоз; 8 - полистирол; 9 - шиша;

10 - батареялар; 11 – металл; 12 - органик чиқиндилар; 13 - «Тетрапак» ўрама материаллари; 14 - газлама; 15 - туалет чиқиндилари
Чиқинди турларини қуйидагиларга бўлиш мумкин (131-расм):

1. Қоғоз чиқиндилари - қоғоз; картон; газетелар; газлама;

2. Шиша чиқиндилари - шиша идишлари; шиша синиқлари;

3. Металл чиқиндилари - қора; рангли; қимматбаҳо;

4. Кимёвий чиқиндилар - кислоталар; ишқорлар; органик моддалар;

5. Нефт маҳсулотлари - мой; битум; асфальт;

6. Электроника - ҳар хил буюмлар; платолар; аккумуляторлар; симобли лампалар; симлар;

7. Пластмассалар:

- ПЭТ (ПЭТФ) - полиэтилентерефталат;

- ПВХ - поливинилхлорид;

- ПП - полипропилен;

- ПЭНД - паст босимли полиэтилен;

- ПЭВД - юқори босимли полиэтилен;

- ПВ - полиэтилен муми;

- ПА - полиамид;

- АВС – акрилонитрил бутадиен стирол;

- ПС - полистирол;

- ПК - поликарбонат;

- ПБТ - полибутилентерефталат.

8. Резина - ғилдирак шиналари; резиналар;

9. Биологик чиқиндилар - озиқ-овқат чиқиндилари; ёғлар; нажаслар;

10. Ёғочлар - шох-шаббалар; қиринди; барглар;

11. Қурилиш чиқиндилари - ғишт; бетон ва бошқалар;

12. Оқава сувлар.

Чиқиндиларни бошқариш тизими - бу чиқиндиларни йиғиш, ташиш, қайта ишлаш, иккаламчи фойдаланиш ёки утилизация қилиш ва барча жараённи назорат қилишдан иборатдир. Чиқиндилар инсон фаолиятининг маҳсулидир.

Табиатига нисбатан органик чиқиндилар (ўсимлик ва озиқ-овқат, ҳамда қоғоз чиқиндилари) ни биологик тарзда чиритиш мумкин. Биологик қайта тайёрлаш натижасида олинган органик моддалар, қишлоқ хўжалиги ва боғдорчиликда органик ўғит сифатида ишлатилиши мумкин. Бундан ташқари чириш жараёнида ҳосил бўлган газдан (масалан, биогаз-метан) иситишда ва электр энергия ишлаб чиқаришда фойдаланиш мумкин. Қайта ишланма чиқиндилардан двигателларга ёқилғи сифатида фойдаланиш мумкин ёки уларни бошқа энергия турига айлантириш мумкин.

Чиқиндиларга юқори ҳароратда ишлов бериш натижасида улардан ёқиғи манбаси сифатида фойдаланиб, ундан овқат пишириш, биноларни иситиш, буғ қозонларини ишлатиб буғ ва электр энергия олиш мумкин.

Чиқиндиларни бошқаришнинг асосий усулларидан бири-чиқиндиларни тўпланиб қолишнинг олидни олишдир. Бунинг учун биринчи галда, иккинчи марта фойдаланиш усулини қўллаш лозим. Масалан, ишдан чиққан жиҳоз ва асбобларни яна фойдаланиш учун таъмирлаш, кўп марта фойдаланиладиган буюмлар (озиқ-овқат маҳсулотларини олиб юриш ва сақлаш учун полиэтилен пакетлар эмас балки латта пакетлар) тайёрлаш, кўп марта фойдаланиладиган буюмларни (бир марта фойдаланиладиган ошхона жиҳозлари-қошиқ, санчиқ, стакан ва бошқалар) ишлатишни тарғиб қилиш, банка ва пакетларни озиқ-овқат қолдиқларидан тозалаш ва бошқалар.