Journal of Advanced Research and Stability Volume: 03 Issue: 03
Download 33.28 Kb. Pdf ko'rish
|
Dars uchun Maqola
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so’zlar
- MUHOKAMA VA NATIJALAR
|
Journal of Advanced Research and Stability Volume: 03 Issue: 03 | Mar - 2023 ISSN: 2181-2608 www.sciencebox.uz 273 O’ZBEK TILI RIVOJLANISH BOSQICHLARI VA UNING LAHJALARI Dilnoza Nazarova O‘z DJTU 2-bosqich talabasi Annotatsiya: Ushbu maqola o’zbek tilining shakllanish bosqichlarini o’z ichiga oladi. Bunda davriy tafovutlar, izchilliklar bo’lishi va lahjalarning o’zaro farqlari va aloqaadorliklari ochib beriladi. O’zbek tili qarluq-uyg’ur uyasiga mansub bo’lib, bundan tashqari qipchoq va o’g’uz kabi turlar ham mavjuddir. Ushbu maqolam bilan o’z fikrimni va o’zbek tilining boy madaniyati va xususiyatlarini ochib bermoqchiman. Shu o’rinda mazkur maqolada o‘zbek adabiy tili hozirgi kunga kelguniga qadar ko‘plab bosqichlardan o‘tganligi, ona tilimizning beqiyos imkoniyatlari,o‘zbek nazariy tilshunosligining shakllanishi haqida ma'lumotlar berishga harakat qilingan. Kalit so’zlar: til, lahja, qarluq, o’g;uz, qipchoq, taraqqiyot, aholi milliy tili, tarix va bugun. KIRISH Bir necha asrlar mobaynida yuz bergan o‘zgarishlar o‘zbek tilini amaldagi holatiga sababchi boldi. Hozirgi kunda bu borada yanada izchil izlanishlar olib borilmoqda. Til azaldan ochilmagan sirlarga to‘la birlik ekanligi ommaga ma‘lum, shu sababli o‘zbek tilining boshqa xususiyatlari ustida amaliy tadqiqodlar haligacha muntazam davom kelmoqda. Aholining oldingi turmush tarsi, madaniyatiga aloqador ma‘kumotlarga ko‘proq ega bo‘lish uchun bu turdagi ishlar asqotadi. MUHOKAMA VA NATIJALAR Dunyoda hamma davlatlar ham o‗z davlat tiliga ega emas. O‗zbek tiliga 1989-yil 21-oktabr davlat tili maqomi berilgan. Shu yildan boshlab 21-oktabr ―O‗zbek tili bayrami kuni― sifatida nishonlanib kelmoqda. Til millat g‗ururi, shoni, birligi va birdamligining timsolidir. U millatni yagona xalq sifatida o‗z atrofida birlashtiradi. O‗zbek tili shu darajaga kelguniga qadar ko‗plab rivojlanish bosqichlarini bosib o‗tgan .Uning shonli rijojlanish tarixiga bir nazar tashlaylik. O‗zbeklar Qaraqalpog‗iston Respublikasida, shuningdek, Tojikiston, Qirg‗iziston, Qozog‗iston, Turkmanistonda ham yashaydilar. O‗zbek tili bugungi ko‗rinishiga kelgunga qadar juda katta tarixiy taraqqiyot bosqichini bosib o‗tgan. Qadimgi turkiy til miloddan oldingi davrlarda 10 asrgacha qo'llangan. Eski turkiy til 11-12 asrlarda amalda bo‗lgan. Eski o‗zbek adabiy tili 12-13 asrlardan 20 asr boshlarigacha qo‗llangan. Hozirgi o‗zbek adabiy tili 20 asrning boshlaridan hozirgi kungacha qo‗llanilgan. Lahja yoki Dialekt — umumxalq tilining muayyandara darajada chegaralangan hududda joylashgan kishilar jamoasida bevosita aloqa vositasi sifatida qoʻllanuvchi va yaxlitlangan holda bir guruhdan boshqa guruh a‘zolariga o‘tishi va nisbatan yaxlit lisoniy tizim bilan ajralib turuvchi koʻrinishi. Lahja xalq ichida an‘anaviy bir qator kattaroq til tuzilmasi tarkibiga kiradi, ushbu butunlikning boshqa qismlariga, boshqa lahjalariga qarshi taqqoslanadi va ular bilan umumiy xususiyatlarga ega boʻladi. Hududiy lahjalar tovushlar tarkibi, grammatika, soʻz yasalishi, leksika nuqtai nazaridan muayyan farq va tafovutlarga ega boʻladilar. Bunday farqlar sezilmas darajada boʻlib, aniq, bir tilning turli lahjalarida soʻzlovchilar bir-birini yaxshi tushunishadi, boshqa tillarning lahjalari bir-biridan kuchli farq qilib, bunda turli lahjalarda Download 33.28 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|