Journal of marketing, business and management(jmbm)/sjif factor: 57

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 2 (May) ISSN: 2181-3000 
Page 17 
BENCHMARKING TUSHUNCHASI VA MAZMUNI, MOHIYATI 
 
Boyjigitov Sanjarbek Komiljon o’g’li 
Samarqand iqtisodiyot va servis institute 
Marketing kafedrasi assistenti 
e-mail: 
[e-mail]
 
Annotatsiya. Mazkur maqolada muallif tomonidan bugungi kunda korxonalar 
faoliyatini baholashda benchmarking tizimining o’ziga xos xususiyatlari hamda 
benchmarking tushunchasi va mazmuni, mohiyati bo’yicha fikr-mulohazalar ilgari 
surilgan. Qolaversa, korxona tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlarning benchmarking 
imkoniyatlari orqali rivojlantirish yo’nalishlari belgilab berilgan. 
Kalit so’zlar: benchmarking, kompaniya, ichki muhit, xizmat samaradorligi. 
Abstract. In this article, the author put forward opinions on the specific features 
of the benchmarking system and the concept, content, and essence of benchmarking 
in evaluating the activities of enterprises today. In addition, the directions of 
development of the services provided by the company are defined through 
benchmarking opportunities. 
Key words: benchmarking, company, internal environment, service efficiency. 
Marketing va menejment rivojlanishining yangi nazariyasi va yo’nalishlariga 
bo’lgan qiziqishning oshib borishi, bozorda barcha sub’yektlarning o’zaro 
aloqasidagi mukammallik 4 R (Product, Price, Place, Promation) ni o’z ichiga 
oluvchi marketingning klassik tushunchasi yechimlarni topishda yetarli darajada 
emasligini ko’rsatdi. Shu o’rinda marketing rivojining yangi yo’nalishlariga 
tadbirkorlikning eng yaxshi usul va uslublarini topish va o’rganish bilan bog’liq
bo’lgan benchmarking kirib keldi.
Benchmarking - marketingli konsaltingning qizikarli texnologiyalaridan biri 
hisoblanadi. Bu-biznesni olib borish usullaridan eng yaxshisini topish va o’rganish 
jarayonidir. 
Benchmarking - mahsulot sifatini yaxshilash dasturini ishlab chiqishni nazarda 
tutuvchi raqobatbardoshlik konsepsiyasining evolyutsion rivojlanishi mahsulidir. U 
birinchi marta 1950-yillarning oxirida Yaponiyada paydo bo’ldi. G’arbda 
benchmarking o’zining zamonaviy ma’nosida 1979-yilda “Kseroks” korporatsiyasi 
tomonidan korporatsiya bozor ulushining inqirozi bilan bog’liq muommolarni 
bartaraf etish maksadida qo’llanilgan.
Benchmarking kontseptsiyasi 50-yillar oxirida yuzaga keldi, Yaponiyalik 
ekspertlar AQSh va G’arbiy Evropada etakchi kompaniyalarga tashrif buyurib, 
tajribalarini o’rganish uchun tashrif buyurishdi. 
Yaponiyada "benchmarking" tushunchasi "dantotsu" so’zini anglatadi, ya’ni 
"harakat, tashvish, eng yaxshi (yetakchilik) g’amxo’rlik qilish" (lider). 
"Benchmarking" atamasi 1972 yilda Kembrij Strategik Rejalashtirish 
institutida (AQSh) paydo bo’ldi. (Xerox kompaniyasi ) 

---

JOURNAL OF MARKETING, BUSINESS AND MANAGEMENT(JMBM)/SJIF FACTOR: 5.57 
www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 2 (May) ISSN: 2181-3000 
Page 18 
"Baholash" atamasi ingliz tilidagi «benchmark» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, 
u rus tiliga tarjima qilishda «standart», «landshaft», «yo’nalish» deb tarjima qilinadi. 
Chet el terminologiyasida "benchmarking" - bu mutaxassis tomonidan olingan 
standart va mos yozuvlar sifatida ishlatiladi, shuningdek, standartga asoslanib, biror 
narsani baholash mumkin.
1
Geografiyada bu atama, oldindan aniqlangan balandlikni bildiradi, bu esa 
undan tushadigan boshqa balandliklarni aniqlash uchun qo’llanma sifatida 
qo’llaniladi. Statistika sohasidagi mutaxassislar bazani benchmarking deb bilishadi, 
ya’ni. qanday yangi yoki haqiqiy ko’rsatkich bilan solishtirilmoqda.
Axborot texnologiyalari sohasida benchmarking kompyuterning sifat 
ko’rsatkichlarini standart konfiguratsiyaga ega bo’lgan boshqa kompyuter bilan 
taqqoslab baholaydi.
2
Mahalliy va xorijiy mualliflarning marketing va boshqaruv sohasidagi ilmiy 
adabiyotlari va nashrlarida ushbu konsepsiyaning turli ta’riflari keltirilga: 
Benchmarking - mahsulotni, xizmatlarni, eng jiddiy raqiblarning ishlab 
chiqarish tajribasini yoki ularning sohalarida etakchi bo’lgan kompaniyalarni 
o’rganish va baholashning uzluksiz jarayonidir.