Jumayev elshod nazariy elektrotexnika fani

• JUMAYEV ELSHOD

• NAZARIY ELEKTROTEXNIKA FANI
• MAVZU: NOCHIZIQ QARSHILIK VA INDUKTIV ELEMENTLI ZANJIRDA REJIMNING TURG'UNLIGI

• Qarshiligi R bo‘lgan rezistor, induktivligi L bo‘lgan induktiv g‘altak va sig‘imi C bo‘lgan kodensatorni ketma-ket ulab, zanjir tuzaylik (3.19-rasm) va uning uchlariga u=Um cosωt o‘zgaruvchan kuchlanish beraylik.

• Iste’molchilar ketma-ket ulanganligi sababli ulardan o‘tuvchi tok kuchlari bir xil bo‘ladi. Bu tok kuchi

• qonuniyat bo‘yicha o‘zgarsin.

• Umumiy kuchlanish esa iste’molchilardagi kuchlanishlar tushuvlari vektorlari yig‘indisiga teng:

• Bunda: U – zanjirdagi umumiy kuchlanish, UR– rezistordagi kuchlanish, UC – kondensatordagi kuchlanish va UL – g‘altakdagi kuchlanish.

• Ularning amplitudaviy qiymatlarini UR, UC va UL bilan belgilab, vektor diagramma tuzaylik.

• Tok kuchi amplitudasini gorizontal o‘q bo‘ylab yo‘nalgan vektor ko‘rinishida olaylik (3.19-rasm).
• Aktiv qarshilikdagi kuchlanish tebranishlari fazasi tok kuchi tebranishlari fazasi bilan mos keladi.

• Kondensatordagi kuchlanish tebranishlari tok kuchi tebranishlaridan faza jihatidan ga orqada bo‘ladi.

• G‘altakda esa kuchlanish tebranishi tok kuchi tebranishidan ga oldinda bo‘ladi

• Vektor diagrammada kondensatordagi kuchlanish va g‘altakdagi kuchlanish UL= ωL·Imax qarama-qarshi yo‘nalishda bo‘ladi. Natijaviy kuchlanish ULC = UL–UC bo‘ladi.

• Umumiy kuchlanish (U)ni topish uchun ULC vektorni UR vektorga qo‘shamiz.

• 3.20-rasmdan . Bundan umumiy kuchlanishning maksimal qiymati ifodasi quyidagicha bo‘ladi:

• Om qonuniga ko‘ra

• Ularni (3–22) ifodaga qo‘yilsa,

• Bu ifoda o‘zgaruvchan tokning to‘liq zanjiri uchun Om qonuni hisoblanadi.

• ifoda o‘zgaruvchan tok zanjirining to‘la qarshiligi deyiladi.

• Zanjirdagi tok tebranishlari va kuchlanish tebranishlari orasidagi faza farqini vektor diagrammadan foydalanib aniqlash mumkin:

• O‘zgaruvchan tok zanjirining xarakterli xususiyati shundaki, generatordan olinadigan energiya faqat aktiv qarshilikdagina issiqlik energiyasi sifatida ajralib chiqadi. Reaktiv qarshilikda energiya ajralmaydi.
• Reaktiv qarshilikda davriy ravishda elektr maydon energiyasi magnit maydon energiyasiga, va aksincha, aylanib turadi.

• Davrning birinchi choragida, kondensator zaryadlanayotganida, energiya zanjirga beriladi va elektr maydon enegiyasi tarzida to‘planadi.
• Davrning keyingi choragida bu energiya magnit maydon energiyasi ko‘rinishida qaytadan manbaga beriladi.