Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

Annotatsiya

---

67
– Interfaol metodlardan foydalanish;
– Ko‘rgazmali qurollar bilan ishlash;
– AKTdan foydalanish;
orqali tashkil etish o‘quvchini darsga qiziqishini oshirish bilan birga xotirada chuqur 
joylashishiga ham xizmat qiladi. An’anaviy ta’limdan farqli o‘laroq zamonaviy innovat-
sion pedtexnologiyalardan o‘rinli foydalanish, qisqa vaqt ichida sezilarli natijalarga 
erishilishini ta’minlaydi
1-metodik tavsiya: AKT dan foydalanish.
O‘qituvchi Fizika darslarida axborot texnologiyalarining faoliyat darajalarini 
quyidagicha qo‘llashi mumkin. Multimediali darslarda chizma va fotosuratlardan foy-
dalanish, interfaol modellarni ko‘rsatish va o‘quvchilarga savollar berish, laboratoriya 
mashg‘ulotlarini o‘tishda interfaol modellar va modellashtiruvchi muhitlar yuzasidan 
o‘quvchilarga ijodiy topshiriqlar berish.
2-metodik tavsiya; Onlayn testlar.
Har chorakda o‘quvchilar bilimini Online testlarda tekshirish. Masalan, quiz test 
shaklida, buning sharti: ya’ni har bir o‘tilgan mavzuning asosiy mazmunini qamrab 
olsin. Bu o‘quvchida test yechish ko‘nikmasini shakllantirib boradi, o‘quvchi sinovlarda 
sayqallanadi.
3- metodik tavsiya: tarqatma kartochkalardan foydalanish.
Agar tarqatmalardan to‘g‘ri foydalanilsa maqsadga erishish samaradorligi oshadi. 
– Tayyorlagan tarqatmangiz noodatiy bo‘lsin.
– Tarqatmalarni shunday tayyorlangk, uni bitta dars yoki mavzu uchun bo‘lmay uni 
boshqa fanlarda ham foydalanish imkoni bo‘lsin ya’ni fanlararo integtegratsiya asosida.
– Tayyor yoki kompyuterda tayyorlangan tarqatmalardan voz keching, iloji boricha 
ularni o‘zingiz qo‘lda tayyorlang yoki o‘quvchilarni ham jalb qiling. Axir o‘qituvchi bitta 
emas bir nechta sinfda dars beradi. 
– Tarqatmalardan maqsadli foydalaning. Bir darsda 15tagacha. Tarqatma bilan 
ishlagan o‘quvchiga keyingi darsda bermay boshqasiga bering, bu uni qadrini yanada 
oshiradi.
– Tarqatmadagi topshiriq yoki savolga javob bergan o‘quvchini rag‘batsiz qoldirmang.
– Tarqatmada yozayotgan savolingiz sodda, oson bo‘lmay o‘quvchini o‘ylantirsin.
– Nima deb o‘ylaysiz, tarqatmani darsning qaysi bosqichida foydalangan ma’qul? 
Bir gal tashkiliy qismda, keyingi gal yangi mavzuni tushuntirishdan avval, so‘ngra mus-
tahkamlash jarayonida, uyga vazifani so‘rashda tarqatmalardan foydalangan ma’qul. 
Albatta berilayotgan savollar ham shu bosqichlarni e’tiborga olgan holda tuzilishi 
kerak. Bunday usul o‘quvchini bir xillikdan qochishiga sabab bo‘ladi. Chunki jarayon 
sizni mehnatingizni ko‘rsatyapti, bola ham mehnatdan qochmaslikni sizdan o‘rganadi.
– Tarqatmalarni yorqin ranglarda tayyorlagan yanada samarali. Bolalar yorqin 
ranglarni yoqtiradi. O‘quvchi savolga javob bermagan holda, siz rangidan kelib chiqib 
savol bering. Siz bu harakatingiz bilan o‘quvchini xushyorlikka undayapsiz.
Agar siz tarqatma materiallari tayyorlashda yuqoridagilarni inobatga olsangiz, 
bu sizga foydadan holi bo‘lmaydi. Ayniqsa, fizik olimlarni rag‘bat kartochkasi sifatida 
berilsa, o‘quvchilar olimlarning kimligini, qaysi qonun ixtiro qilganligini bilishadi. 
4-metodik tavsiya: formula va qoidalar bilan ishlash.
Bu usulda o‘quvchilarga qoida yoki formula yozilgan kartochkalar tarqatiladi. For-
mulalardan ayrim fizik kattaliklarni joyi o‘zgartirib qo‘yiladi. O‘quvchilar esa ana shu 
xatoliklarni topib, formula, qoida tagida berilgan jadvalga to‘g‘irlab yozadi.

---

68
“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2022. № 5. www.xtjurnali.zn.uz
Bu usulda, asosan har bir o‘qituvchi dars rejasi asosida turli o‘yinlardan foydalan-
ishini o‘zi rejalashtirishi kerak. Bu borada “Qo‘shningni top”, ‘‘Juftini top” kabi didaktik 
o‘yinlardan foydalaniladi.
5-metodik tavsiya. Fizika darslarida takrorlash mavzusini o‘tishda interfaol 
o‘yinlardan foydalanish.
G‘olib chiqqan o‘quvchiga rag‘bat kartochkasi beriladi. Eng ko‘p rag‘bat kartochkasi 
to‘plagan o‘quvchiga sovg‘a yoki bir martalik pul mukofoti beriladi
5-metodik tavsiya “Davra suhbati” metodi 
“Davra suhbati” metodi – aylana stol atrofida berilgan muammo yoki savollar 
yuzasidan ta’lim oluvchilar tomonidan o‘z fikr-mulohazalarini bildirish orqali olib borila-
digan o‘qitish metodidir.
“Davra suhbati” metodi qo‘llanilganda stol-stullarni doira shaklida joylashtirish 
kerak. Bu har bir ta’lim oluvchining bir-biri bilan “ko‘z aloqasi”ni o‘rnatib turishiga yor-
dam beradi. Davra suhbatining og‘zaki va yozma shakllari mavjuddir. Og‘zaki davra 
suhbatida ta’lim beruvchi mavzuni boshlab beradi va ta’lim oluvchilardan ushbu savol 
bo‘yicha o‘z fikr-mulohazalarini bildirishlarini so‘raydi va aylana bo‘ylab har bir ta’lim 
oluvchi o‘z fikr-mulohazalarini og‘zaki bayon etadilar. Masalan, Fizik olimlarning nom-
lari yozib qo‘yilgan bo‘ladi. Har bir o‘quvchi o‘zi tanlab olgan konvertni ochib fizik olim 
haqida gapirib beriladi. Ma’lumot aytmagan o‘quvchilarga ball berilmaydi. Bu metod 
o‘quvchilarga Fizik olimlarning hayoti ular yaratgan qonunlar haqida izlashga ko‘proq 
ma’lumot izlashga undaydi.
6-metodik tavsiya: “Fizika fanidan ixtirolar tanlovlarni o‘tkazish’’.
Bu usul orqali bo‘sh o‘zlashtiruvchi o‘quvchilar ham fanga qiziqadi, texnika bilan 
ishlashni o‘rganadi.
7 – metodik tavsiya:“AQLIY HUJUM” usuli.
Bu usul qoidasi: Hech qanday birga baholash va tanqidga yo‘l qo‘yilmaydi!Taklif 
etilayotgan g‘oyani baholashga shoshma, agarda u hattoki, ajoyib va g‘aroyib bo‘lsa 
ham – hamma narsa mumkin.
– Tanqid qilma-hamma aytilgan g‘oyalar qimmatli teng kuchlidir.
– O‘rtaga chiquvchini bo‘lma!
– Turtki berishdan o‘zingni ushla!

---

69
– Maqsad miqdor hisoblanadi!
Qancha ko‘p g‘oyalar aytilsa, undan ham yaxshi: yangi va qimmatli g‘oyalarni 
paydo bo‘lishi uchun ko‘p imkoniyatdir.
Darsda foydalanganda erishiladigan yutuqlar:
– o‘quvchilar fikrini qo‘rqmasdan bayon qilib biladi;
– o‘quvchilarning nutq madaniyati o‘sadi;
– fizika faniga bo‘lgan muhabbati oshadi;
8-metodik tavsiya: noan’anaviy darslar.
Darslarni noan’anaviy shaklda tashkil etish. Qachonki o‘quvchi darsda faol bo‘lsa, 
o‘zi qatnashgan jarayon hech qachon esidan chiqmaydi. Masalan, “Elektr ustidan sud” 
kabi sahnalashtirilgan darslarni tashkil etish. Bu dars xuddi sahna ko‘rinishidek tashkil 
etiladi. Har bir o‘quvchining o‘zi alohida rol asosida darsni tashkil etadi. 
Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya sohasida amalga oshgan va oshirilayotgan ishlarning
bosh maqsadi bu ta’lim samaradorligini oshirishdan iborat.
Zamonaviy ta’lim usullaridan, yangi pedagogik texnologiyadan foydalanib dars 
o‘tish ta’lim samaradorligini oshirishning garovi bo‘lib qolmoqda.
Haqiqatdan ham agar bilimli, mahoratli o‘qituvchi o‘quvchilarining tayyorgarlik 
darajasi, qiziqishlarini va ularning imkoniyatlarini hisobga olgan holda, darsini yangi 
pedagogik texnologiyadan foydalanib tashkil qilsa, bu ta’lim samaradorligini oshiradi.
Yangi pedagogik texnologiyalarda ta’limning turli aspektlarini optimal ravishda 
amalga oshirish borasida, yangidan-yangi dars turlari yaratilmoqda va o‘zining yaxshi 
natijalarini bermoqda. Shunday darslardan biri “Kashfiyot” darsidir. Ayniqsa tabiiy 
fanlar fizika, kimyo va biologiya darslarida “Kashfiyotֹ’’ darsidan foydalanish yaxshi 
natijalar beradi. Chunki bunday darsning asosiy mazmuni, unda o‘quvchilar mustaqil 
ravishda o‘rganilishi kerak bo‘lgan qonunlar, hodisalarni o‘zi kashf etadi va natijada 
fanga bo‘lgan qiziqish va mehri yanada oshib, kuzatuvchanlik, tajribakorlik, faktlarni 
solishtirish, ilmiy xulosa chiqarish, umumlashtrilgan va olingan natijalarni amalga tatbiq 
eta bilish qobiliyatlari rivojlanadi.