Jurnalistika asoslari

Xronika -
bir necha satrdan iborat axborot b o ‘lib, unda sarlavha ham 
b o ‘lmaydi. Sodir b o ‘lgan voqea yoki hodisa tafsilotsiz aytiladi.
K o ‘p hollarda xronika xillari «Daladan daraklar» «Qisqa satrlarda» 
kabi maxsus ruknlarda beriladi. Qisqa axborotiar, bu ham axborot turi, 
10-30 satrdan iborat b o ‘lib, gazetalarda k o ‘p ishlatiladi. U o ’z sarlavhasiga 
ega boMib, bitta voqea ifoda etilgan ikki-uch faktdan iborat boMadi. 
B a ’zilarida xronikadan farqli o ‘laroq, voqea tafsiloti ham beriladi.
Kengaytirilgan axborot esa 4 0 -1 0 0 satrdan iborat boMadi.
Axborot mavzusi va mazmuniga qarab suhbat shaklida befilishi
73

---

ham m um kin. Suhbat turida a x b o ro tn in g b oshqa tu rlarid a n farq qiluv- 
chi n arsa shundan iboratki, b u n d a voqea haqidagi h ik o y a intervyu 
berayotgan kishi nom idan beriladi. Jurnalist suhbat c h o g ‘ida yozib 
olgan ja v o b la r n i adabiy jih a td a n ishlab nashrga tayyorlaydi. Suhbatga 
o ldindan tayyorlanish va uning rejasini tuzib chiqish m uhim ahami- 
yatga ega.
S uhbatlar m a tbuotda turli m aqsadlarni k o ‘zlagan h o ld a yoritiladi.
Jum ladan, ishlab chiqarish yoki b o sh q a m asalaga oid navbatdagi 
v az ifalarga olimlar, o ‘quvchilar, s a n ‘at xodim lari, ishlab ch iqarish 
i l g ‘orlari, sport ustalarining ijodiy m uvaffaqiyatlari, k u tilayotgan yoki 
b o ‘lib o ‘tgan yirik vo q ea la r gazetxonga, tin glovchiga yoki tom osha- 
binga m a ’lum boMgan biron bir voqea b o ra sid a ken g ro q tush u n tirish
berish, qaysidir m asalada davlat, ja m o a t ra h b arlarin in g fikrini bilish 
h a q id a su hbatlar uyushtiriladi.
S uhbatlar, hatto, tahririyat savollariga j a v o b ta riq a sid a tayyor- 
lanishi ham mumkin.
A xborotning keng tarqalgan shakli hisobotdir. H isobotda k o ‘pincha 
ijtim oiy-siyosiy aham iyatga m olik yirik tad b irlar (Oliy M ajlis sessi- 
yalari, ja m o a t tash k ilo tla rin in g q urultoy va k o n ferensiyalari, miting, 
yirik qurilish inshootlari, sport anjum anlari, sud ja ra y o n la ri) h aq id a 
yoziladi.
Ju rn a list tahririyat to p s h ir ig ‘ini bajararkan, h iso b o td a nim alarni 
k o ‘rgani va eshitgani haqida xabar beradi.
H iso b o tlar hajmi yoritilayotgan m avzuga qarab har xil b o ‘ladi.
H isobotlar turi ham har xil. Umumiy ( t o ‘g ‘ridan t o ‘g ‘ri) h iso b o t­
lar, m avzuviy hisobotlar, «m unosabati bilan» kabi h iso b o tla r m avjud.
U m um iy h iso b o td a ju rn a l is t u yoki bu v o q ea h a q id a yozilgan 
faktlarni ketm a-ket tartibda ishlatadi. (M asalan, q aysidir an ju m an d a 
b irin ch i b o ‘lib k im dir m a ’ruza bilan chiqdi, u bu h a q d a gapirdi, 
m u h o k a m a d a ik k in ch i b o ‘lib k im d ir c h iq d i, y a k u n lo v c h i s o ‘zida 
m a ’ruzachi unday dedi, bunday dedi va y i g ‘ilish qaro r qabul qildi va 
boshqa.)
B unday h is o b o td a m u a llif hech nimani sharhlam aydi. A gar hiso- 
b o t k o ‘r g a z m a d a n y o z i l a y o t g a n b o ‘ lsa, u n d a m u a l l i f h a r b ir 
k o ‘rgazm aga q o ‘yilgan eksponat yonida b o ‘lib, u haqda yozadi.
Sessiya, qurultoy, majlis haqida yozilayotgan h iso b o td a m uzoka- 
ralarga c h iq q a n la r haqida t o ‘xtamay, ham m a h o ld a ham « m a ’ruzadan 
keyin q iz g ‘in m uhokam a b o ‘ldi», deb yakunlash ham m a vaqt ham 
o ‘zini oqlaydi, deb boMmaydi.
74

---

Mavzuviy hisobotlarda faqat bitta muhim masala yoritiladi. Masalan, 
sessiya haqida yozilayotgan mavzuviy hisobot turli gazetalarda turlicha 
yozilishi mumkin. Har bir n ashr o ‘z o ‘quvchilarini k o ‘proq qiziqtiradigan 
m asalani sharhlaydi. Umumiy ham da mavzuviy hisobotlarda muallif k o ‘p 
hollarda umumlashtirish va xulosalar chiqarishdan foydalanmaydi. Bu 
hoi hisobotning «munosabati bilan» shaklida q o ‘llaniladi. Bunda muallif 
o‘z fikrini bildiradi, xulosalar chiqaradi. B a ’zida tadbirdan oldin yoki 
keyin y i g ‘gan dalil va raqam larni o ‘z fikriga isbot tariqasida yozib 
keltirishi mumkin.
Gazeta va jurnaV sahifalarida k c ‘p uchraydigan