Jurnalistika asoslari

Pamflet (inglizcha pam phlet) - q o ‘ldagi bir varaq, degan m a’noni 
anglatadi. Pam flet felyetonga yaqin b o ‘lgan publitsistik jan r b o ‘lib, u 
biror siyosiy tuzum , ijtim oiy voqelik, u yoki bu to ‘da ham da guruhlar 
faoliyatini, xatti-harakatlarini fosh qiluvchi najviy-tanqidiy asardir. U 
b o sh q a h ajviy ja n ? la rd a n b ad iiy t o ‘q im an in g o zlig i, an iq , ta rix iy
hujjatlarga asoslam shi bilan farq qiladi.
1 « O 'zb ek isio n m atb'.ioti» jum.iiii, 1997, 4 -so n , 4 4 —4 5 -b etlar.
1G4

---

P am fletda jam iyatdagi turli shaxslar xarakteridagi nuqsonlar ach- 
chiq kinoya, o ‘tkir sarkazm vositalari bilan fosh etiladi.
Pam flet ibora sifatida 14-asrda paydo boMgan. U s h e ’riy, nasriy yoki 
dram atik shaklda b o ‘lishi mum kin.
P a m fle tn in g ilk n a m u n a la ri a n tik d a v rd a y a ra tilg a n . 0 ‘zbek 
adabiyotida A.Qodiriy, S.Ayniy, G ‘.G ‘ulom , A .Q ahhor va boshqalarning 
pam fletlari bizga m a ’lum. Ju m lad an , A .Q o d iriy n in g
«S an am parast 
tentaklar», G ‘.G ‘ulom ning «S haraf qoMyozmasi», A .Q ahhorning «Baron 
fon Ring» pam fletlari bu jan rn in g eng yorqin k o ‘rinishlaridir.
K o‘pincha pam flet bizning siyosiy qarashlarirnizga begona b o ‘lgan 
qarashlarga qarshi yoziladi. U nda bu qarashlar ustidan kulish, uning 
m ashhur arboblarini tanqid ostiga olish yotadi.
P arodiya yunoncha s o ‘z - parodio - zid q c ‘shiq degan m a’noni 
bildiradi. Olim M uhsin Q odirovning yozishicha, parodiya adabiyot, teatr, 
m usiqa va estrada jan ri, kulgi s a n ’ati, hajv va hazil turlaridan biri.
0 ‘ziga xos harakat tarzi, shuningdek, biror uslub, y o ‘nalish, jan r 
yoki m uayyan qolipdagi nutq va boshqaga najviy kinovaviy va vum or 
bilan yondoshish m aqsadini k o ‘zlab qiiingan ongli taqlid. Biror san ’atkor 
ijodi yoki ayrim asarning uslubiga taqlid qiiish y o ‘li bilan yaratilgan 
kulgili asar.
Badiiy ijod sohalari m uallifning dunyoqarashi, g ‘oyayiy pozitsiyasi, 
shuningdek, ijtimoiy hayotdagi har xil illa tb r parodiya obyekti b o ‘la 
cladi.
Parodiya antik davrda, m iloddan avval paydo boMgan. U k o ‘pincha 
m ubolag‘a xarakterida b o ‘ladi. Unda r.uqsonlar, xato va kam chitiklar 
o 'rto q lik tanqidi bilan qoraiar.adi.
P aro d iy a kom ediya s a n ’atin in g , satiran in g o ‘ziga xos y o ‘nalishi 
b o ‘lib, aksari h o lda b o ‘rttirilg an b o ‘ladi. P aro d iy ad a aks e ttirila y o t- 
gan v o q ean in g shakli bilan m azm uni b ir-b irig a zid q ilib k o ‘rsati!ad.i, 
deydi M uhsin Q odirov. Biz bu fik rg a q o ‘shilam iz. P arodiya, aso san , 
b a d iiy a d a b iy o td a k o ‘ n q o ‘ lla n :! s a - d a , ju r n a l i s t ik a n i n g kam
i sh 1 at i 1 ad igan ja n r i e k a n in i ta n o lis h k erak . K e y in g i v a q tla r d a
m a tb u o td a b a 'z i s h o ir la r n in g b a d iiy b o ‘sh , m a z m u n a n s a y o z
s h e ’rlarig a yoziladigan paro d iy a ham kamavi'o ketdi. T o ‘g ‘ri hozirgi 
d a v rd a p a ro d iy a o ‘zb ek sirk ja m o a la r id a , e s tra d a k o n s e r tla r id a
uch ray ai. T elevizion m in ia ty u ralar teatrid a , ra d io te atr va q o ‘g ‘irchoq 
te a trla rid a ham parodiyadan fo y d a la n ish bor.
105

---