К абул килди


Download 323.24 Kb.
bet2/5
Sana06.04.2023
Hajmi323.24 Kb.
#1333346
1   2   3   4   5
Bog'liq
qishloq xozhaligida infratuzulmaning orni.

Фермер хужалиги уз жойлашган урнидан цатъий назар уощаган жойдаги тижорат банкида уз хисоб рацамини очиши мумкин.
Фермер хужаликлари фаолиятида украйдиган энг катта кийинчиликлардан бири купинча уларда етарли микдорда маблаг мавжуд эмаслигидир. Бу муаммони хал килишнинг асосий йулларидан бири кредит олиш хисобланади.
Узбекистондан барча тижорат банклар ва бир катор жамгармалар фермер хужаликларига кредит бериш билан шугулланадилар. Дехкон ва фермер хужаликларини куллаб кувватлаш Жамгармаси, Мехнат ва ахолини ижтимоий химоя килиш Вазирлигининг Иш билан таъминлашишга кумаклашувчи Жамгармаси ана шулар каторига киради.
Кредитларни шартли равишда 2 турга, яъни тижорат ва имтиёзли кредитларга булиш мумкин.
Шу билан биргаликда давлат буюртмаси буйича пахта ва галла етиштирувчи фермер хужаликларига ана шу махсулотларни ишлаб чикариш учун тижорат банклари томонидан киска муддатли имтиёзли кредитлар хам берилмокда.
Тижорат кредитларининг йиллик фоиз ставкалари нисбатан юкори булиб, агар зарур булмаса ундан фермер хужалигида фойдаланмаган маъкул. Чунки кишлок хужалигида бир йилда бир марта хосил олинади ва демак олинган кредит хам бир мирта айлантирилади.
Жамгармалар томонидан бериладиган кредитларга тухталиб утамиз. Дехкон ва фермер хужаликларини куллаб-кувватлаш жамгармаси факат факат Дехкон ва фермер хужаликлари уюшмасига аъзо булган фермерларга имтиёзли кредит бериш билан шугулланади. Мазкур жамгарма фермер хужаликларига тугридан-тугри эмас, балки тижорат банклари оркали 3 йилгача булган муддатда беради. Кредитларнинг йиллик фоиз ставкаси Марказий банк хар йили белгилайдиган кайта молиялаштириш ставкасининг 1/3 кисмини ташкил этади (масалан, 2007 йилда 6%). Жамгарма фермер хужаликларига дехкончилик, чорвачилик, паррандачиликни ривожлантиришга, кишлок хужалик махсулотларини кайта ишловчи кичик корхоналар барпо этишга, кишлок хужалик техникалари, минерал угит, омухта ем, уруглик ва кучатлар сотиб олишга ва янги ташкил килинган фермер хужаликларига (ташкил булганидан 6 ойгача) бошлангич сармоя шакллантиришга имтиёзли кредитлар беради.
Фермер хужалигинингжамгармадан кредит олиш тартиби 2-расмда курсатиб утилган.
Фермер хужалиги Жамгарма кредит линиялари хисобига кредит олиш учун узи мижоз булган банкка ариза такдим этади. Барча зарур хужжатлар такдим этилгандан сунг, банкнинг туман булими бу хужжатларни ариза берилган санадан бошлаб 5 иш куни муддатида куриб чикиб, кредит кумитасининг ижобий хулосаси билан бирга банкнинг вилоят булимига куриб чикиш учун юборади.


- 14 -




Банкнинг вилоят филиали мазкур хужжатларни 10 иш куни муддатида куриб чикиб, агар эътирозлар булмаса, хужжатларни узининг кредит кумитасининг хулосаси билан бирга Банкнинг Марказий махкамасига куриб чикиш учун юборади.
Банк Марказий махкамаси эса бу хужжатларни 5 иш куни муддатида куриб чикиб, агар хужжатларга эътироз булмаса, Жамгармага лойихани молиялаштириш учун кредит линиясини очиш хакида буюртма хатини юборади.
Жамгарма уз навбатида такдим этилган буюртманомани 1074-сонли Низом талаблари асосида куриб чикади ва банк билан Жамгарма уртасида кредит шартномаси имзоланиб, банкнинг махсус хисоб-ракамига мазкур лойихани молиялаштириш учун тегишли микдордаги маблаг утказилади. Бу маблаг вилоят банки оркали туман банк филиалига, яъни фермернинг хисоб-раками очилган банкка юборилади.
Уз ишини бошловчи фермер хужаликларига дастлабки (бошлангич) сармояни шакллантириш максадида кредит олиш учун давлат руйхатидан утказилгандан кейин 6 ой ичида тегишли буюртманомалар билан узларига хизмат килувчи банкларга мурожаат килишлари лозим.
Бюджетдан ташкари жамгармалар кредит линияларидан олинган дастлабки (бошлангич) сармоя фермер хужаликларининг фаолиятини бошлаш учун айланма маблагларни шакллантиришга, инвестиция лойихаларининг техник-иктисодий асослашини ишлаб чикишга, асбоб-ускуналар сотиб олишга йуналтирилиши мумкин.
Дастлабки (бошлангич) сармояни шакллантириш учун бериладиган кредитларнинг йиллик устама фоизи имтиёзи булиб, у Марказий банк кайта молиялаш ставкасининг 1/6 кисми микдорида белгиланган. Дастлабки (бошлангич) сармоя учун кредит фермер хужаликларига 3 йилгача булган муддатга, энг кам ойлик иш хакининг 300 баровари микдоригача, фоизлар тулашни 12 ойгача кечиктириш ва асосий карзни кредит олинган сунг 18-24 ой утгач кайтаришни бошлаш шартларида берилади.
Дастлабки (бошлангич) сармояни шакллантириш учун кредитлар Узбекистон Республикаси Марказий банки томонидан тасдикланган ва Адлия Вазирлигида руйхатга олинган 902-, 903-, 907- тартиблар асосида ажратилади.
Кредитлар ва уларнинг фоизларини кайтариш кредит шартномасининг ажралмас кисми булиб хисобланган кредитни кайтариш жадвал асосида амалга оширилади. Банк булимлари томонидан кредит ажратилган кундан бошлаб фоиз туловлар хисоблаб борилади. Кайтариш жадвалига асосан хисобланган фоизлар имтиёзли давр тугагандан сунг мижоз томонидан тулик тулаб берилиши талаб этилади. Тижорат банклари кредит линияси хисобидан дастлабки (бошлангич) сармояни шакллантиришга берилган кредитлар суммасига хисобланган фоизларини кредит линияси очилган кундан бошлаб 12 ой муддат утгандан кейин тулашни бошлайди.
Тижорат банклари фермер хужаликларига Узбекистон Республикаси Маркази банки томонидан тасдикланган ва Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 2000 йил 7 мартда руйхатга олинган 907-сонли тартибга асосан кредит беришни амалга оширадилар.
Мазкур тартиб асосида фермер хужаликларига, шунингдек юридик шахс макомига эга дехкон хужаликларига кишлок хужалигини ишлаб чикаришни ташкил этиш, айланма маблагларни тулдириш учун 2 йилдан кам булмаган, кайтариш муддати узайтирилишини хисобга олганда 30 ойдан ошмаган муддатга;
фермер ва дехкон хужаликларига кишлок хужалик фаолияти билан боглик булмаган, уз айланма маблагларини тулдириш учун, уни кайтариш муддатини узайтирилишини хисобга олган холда, 12 ойгача;
шунингдек, инвестицион лойихаларни молиялаштириш учун кайтариш муддатини узайтириш хукукисиз 5 йилгача муддатга кредит берилиши мумкин.
Зарар куриб ишловчи, ноликвид балансга эга фермер хужаликларига кредит берилмайди.
Кредит олиш учун фермер банкка куйидаги хужжатларни такдим этиши лозим:

  1. Кредит буюртманомаси (ариза);

  2. Пул окими тахлили мажбурий тарзда курсатилган бизнес-режа;

  3. Охирги хисобот санасига Давлат солик хизматинингмахаллий (туман) идораси томонидан тасдикланган бухгалтерия баланси, дебиторлик ва кредиторлик карзи


- 15 -




хакидаги маълумотнома, шунингдек 90 кундан ортик муддатдаги карздорликнинг солиштириш далолатномалари, молиявий натижалари хакида хисобот;

  1. Таъминот турларидан бири:

  • мулк ёки кимматли когозлар гарови;

  • банк ёки сугурта ташкилоти кафолати;

  • учинчи шахс кафиллиги;

  • сугурта компаниясининг карз олувчининг кредитни кайтара олмаслик хатарини сугурта килингани тугрисидаги сугурта полиси.

Кредит олиш учун гаровга куйилаётган мол-мулк банк ходимлари томонидан бахоланиб, мижоз билан банк уртасида гаров шартномаси тузилади. Тузилган гаров шартномаси асосида гаровга олинган мулк кийматининг 80 фоизи микдорида кредит ажратилиши мумкин.
Кредит таъминотига учинчи шахс кафиллиги такдим этилганда, кафилнинг коникарли молиявий холатини тасдикловчи аудиторлик ташкилот хулосаси такдим этилиши керак.
Шунингдек кафил ташкилот томонидан кафиллик шартномасининг расмийлаштирилиши талаб этилади.
Тижорат банкларининг имтиёзли кредитлаш фондидан бериладиган кредитларнинг йиллик фоиз ставкалари Марказий банкнинг кайта молиялаштириш ставкасининг 50 фоизи микдорида белгиланади (масалан, 2004 йилда 9 фоиз).
Фермер хужаликларида олинадиган кредит учун гаровнинг етишмаслиги улар фаолиятида учрайдиган асосий муаммолардан бири хисобланади. Шунинг учун хам ушбу масалани ижобий хал килиш максадида 2004 йилдан бошлаб фермер хужаликларининг ер участкасига булган ижара хукукини гаровга куйган холда тижорат банкларидан кредит олиш тартиби амалиётга жорий этилди.
Амалиётга жорий этилган тартибга асосан ер участкасига булган ижара хукукини гаровга куйган холда фермер хужаликлари:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling