К абул килди


Download 323.24 Kb.
bet3/5
Sana06.04.2023
Hajmi323.24 Kb.
#1333346
1   2   3   4   5
Bog'liq
qishloq xozhaligida infratuzulmaning orni.

бевосита цишлоц хужалиги ишлаб чицаришига зарур булган айланма маблагларни тулдириш учун 2 йилдан кам булмаган муддатга;

  • инвестицион лойщаларни молиялаштириш учун 5 йилгача булган муддатга;

  • цишлоц хужалигига боглиц булмаган ишлаб чицариш фаолиятида айланма маблагларни кредит олишлари учун 12 ойдан ортиц булмаган муддатга кредит олишлари мумкин.

    Фермер томонидан ер участкасига булган ижара хукукини гаровга куйиб кредит олиш учун зарурий хужжатлар талаб даражасида расмийлаштирилиб тижорат банкига топширилгандан кейин 10 иш куни мобайнида куриб чикилади ва ижобий ёки салбий хулоса берилади.
    Агар фермерларнинг ижара хукуки бахоси суралаётган кредит суммасига етмаса, етмаган кисмини коплаш учун бошка гаров турларидан, масалан, сугурта, кафиллик ва шу кабилардан фойдаланиш мумкин. Бериладиган кредит учун йиллик фоизлар банк билан фермер уртасида тузиладиган кредит шартномасида курсатилади.
    Ер участкасини ижарага олиш хукукини гаровга куйишни расмийлаштириш тартиби куйидагича булади:
    Дастлаб фермер туман хокимига узи ижарага олган ер участкасига булган ижара хукукини гаровга куйишга розилик билдиришни сураб мурожаат килади.
    Туман хокими фермернинг ёзма аризасини уч кун ичида куриб чикиб ижобий ёки асосланган салбий жавоб беради.
    Туман хокимининг ёзма розилиги олингандан сунг туман ер ресурслари хизмати 10 кун давомида фермернинг мабьлаги хисобига ер усаткасини суратга олади ва гаровга куйилаётган кисмини ажратади.
    Ер участкасини узок муддатли ижарага олиш хукукини гаровга куйиш тугрисидаги шартномада фермернинг ижара хукуки бахоси курсатилади. Ижара хукукининг бахоси Узбекистон Республикаси Марказий Банки бошкарувининг 2004 йил 13 мартидаги 6/17-сонли карори билан тасдикланган Ер участкасини ижарага олиш хукуки кийматини бахолаш тартиби тугрисида Низомга мувофик аникланади.


    - 16 -




    Ер участкасини ижарага олиш хукукини гаровга куйиш шартномасига туман ер ресурслари хизмати рахбари тасдиклаган гаровга куйилаётган ер участкаси чизмаси ва ижара хукукини гаровга куйиш учун хокимиятнинг розилиги илова килинади.
    Кредит берган тижорат банклари кредитдан фойдаланишнинг бутун даври мобайнида берилган кредитдан фойдаланиш буйича доимий мониторинг (кузатув) утказади ва бунда олинган кредитни максадли сарфланаётганлигига эътибор каратилади. Берилган кредит бошка максадларда ишлатилаётганлиги аникланса, банк кредитнинг фойдаланилмай турган кисмини муддатдан олдин кайтариб олиш хукукига эга.
    Фермер хужаликларини кредитлашни бозор тамойиллари асосида йулга куйиш, уларнинг ишлаб чикариш учун айлнма маблагларга булган эхтиёжинги кондириш максадида тижорат банклари томонидан фермер хужаликларига булгуси хосилни гаровга олган холда кредит бериш тартиби ишлаб чикилган. Мазкур хужжатнинг амалиётга жорий килиниши билан фермер хужаликларида танлаш имконияти вужудга келади. Эндиликда фермер давлат эхтиёжлари учун махсулот етиштиришда хохласа Молия вазирлиги кошидаги Давлат эхтиёжлари учун харид килинадиган кишлок хужалиги махсулотларининг хисоб-китоб жамгармаси кредит линиялари хисобидан имтиёзли кредит олиш, хохласа давлат эхтиёжлари учун етиштирилаётган хосилни гаровга куйиб тижорат банкидан кредит олиш ёки хар иккала манбадан бир вактнинг узида кредит олиш имконига эга булди.
    Эсда тутиш керакки, мазкур Низомга кредитлар факат давлат эхтиёжлари учун махсулот етиштирувчи фермер хужаликларига 1,5 йилгача булган муддатга, кайтариш муддатини узайтириш хукукисиз, кишлок хужалиги техникаси, эхтиёт кисмлар ва асбоб- ускуналар, ЁММ, минерал угитлар, усимликларни химоя килиш воситаларини сотиб олиш, хизмат курсатувчи ташкилотлар (МТП, мукобил МТП, СФУ ва бошкалар) хизматлари учун туловларни амалга ошириш, пахта ва галла етиштириш билан боглик булган бошка харажатлар учун берилади.
    Фермер уз хосилини гаровга кцуйиб кредит олиш учун банкка куйидаги хужжатларни такдим этиши лозим:

    • кредит олиш учун ариза;

    • тузилган контрактация шартномаларининг нусхалари;

    • бизнес режа;

    • туман давлат солик хизмати томонидантасдикланган бухгалтерия баланси, дебитор ва кредиторлик карзлари тугрисида маълумотнома; муддати 90 кундан утиб кетган карздорларнинг колиштирма далолатномалари, молиявий натижалари тугрисида хисобот; кредитни кайтариш таъминоти (гаров).

    Албатта, бу ерда олинадиган хосил таъминот сифатида кабул килинади. Бунда банк ва фермер хужалиги уртасида булажак хосилни гаровга куйиш шартномаси имзоланади ва мазкур шартномага мувофик гаровга куйилган хосилни сотишдан тушган барча пул маблагларни биринчи навбатда берилган кредит ва унга хисобланган фоизларни коплашга йуналтирилади. Шу билан бирга биргаликда гаровга куйиладиган хосил кредит берувчи банк фойдасига сугурталанган булиши шарт. Чунки, табиий офат ёки бошка сабаблар билан режалаштирилган хосил олинмаган такдирда кредитларнинг кайтарилмаган кисми сугурта компанияси томонидан коплаб берилади. Бериладиган кредит учун йиллик фоизлар банк билан фермер уртасида тузиладиган кредит шартномасида курсатилади.
    Фермер кредит олиш учун барча зарурий хужжатларни талаб даражасида расмийлаштирилиб, банкка топширилгандан сунг 10 кун муддат ичида банк фермерга кредит бериш ёки бермаслик тугрисида уз хулосасини беради.
    Банк билан фермер хужалиги кредит шартномаси имзолангандан сунг банк фермер хужалиги учун алохида хисоб вараги очади ва ундан накд пулсиз шаклда туловларни амалга ошириш оркали кредит берилади.
    Банк томонидан берилган кредитдан фойдаланишнинг бутун даври мобайнида фермер хужалигининг олинган кредитдан фойдаланилиши буйича мониторинг (кузатув) олиб борилади. Мониторинг давомида кредитдан самарасиз фойдаланиш холати, хусусан экинлар тулик экилмаслик, агротехник тадбирлар уз вактида ва сифатли бажармаслик холатлари ва бунинг натижасида кредитни вактида кайтармаслик холатлари ва бунинг натижасида кредитни вактида ва сифатли бажармаслик холатлари ва бунинг натижасида кредитни вактида


    - 17 -




    кайтармаслик хавфи борлиги натижасида кредитни вактида ва сифатли бажармаслик холатлари ва бунинг натижасида кредитни вактида кайтармаслик хавфи борлиги аникланса, кредитлаш дархол тухтатилади хамда берилган кредитни фоизлари билан ундириб олиш чора-тадбирлари куралади.
    Карз олган фермер хужалигида етиштирилган хосилни сотишдан хамда сугурта туловларидан тушган маблаглар олинган кредит ва унинг фоизларини тулашга етмаслиги кредит ва унга хисобланган фоиз колдиги белгиланган тартибда фермер хужалигининг ликвидли мол мулкига каратиш йули билан ундириб олинади.
    Тижорат банклари томонидан фермер хужаликларига булгуси хосилни гаровга олган холда кредит бериш тартибини жорий килиниши фермер хужаликларини кредитлаш шароитини яхшилаш учун куйилган дастлабки кадамлардан биридир. Албатта, бу тартиб келгусида такомиллаштириб борилади.
    2003 йил хосилидан бошлаб тажриба тарикасида давлат эхтиёжлари учун харид килинадиган пахта ва галла етиштириш билан шугулланадиган фермер хужаликларини ушбу махсулотларни етиштириш билан боглик харажатларини молиялаштиришнинг янгича тизимига утила бошланди. Яъни, фермер хужаликларига транш усулида маблаг ажратиш тизимидан воз кечила бошланди. Дастлаб бу тажриба 4 та, кейинчалик 8 та вилоятда синаб курилган булса, 2005 йил хосилидан бошлаб барча вилоятлардаги фермер хужаликларига пахта ва галла етиштириш учун транш маблаглари урнига имтиёзли кредитлар берила бошланди. Бу фермер хужаликларини маблаг билан таъминлашнинг бозор тамойилларига мос келадиган усулларига утишда мухим кадам булди.
    Пахта ва галла етиштириш учун имтиёзли кредитлар ушбу магсулотлар учун тузилган конктрактация шартномасидаги махсулот кийматининг 50 фоизи микдорида берилади. Кредит микдорини аниклаш учун амалдаги харид нахлар асос килиб олинади. Янги харид нархлар тасдиклангач эса кредит олувчи фермернинг талабига кура кредит микдори кайта хисоблаб чикилади.
    Кредитлар факат куйидаги максадлар учун берилиш мумкин:

    • иш хаки ва унга тегишли ажратмаларни тулаш учун;

    • минерал угит ва усимликларни кимёвий ва биологик химоя килиш воситаларини сотиб олиш учун;

    • ёнилги-мойлаш материаллари сотиб олиш учун;

    • МТП лар, мукобил МТП лар ва СФУ лар хизматлари учун туловлари учун;

    • олинган уруглик материаллари туловлари учун;

    • фермер хужалиги ихтиёридаги техника воситалари учун эхтиёт кисмлар сотиб олиш учун;

    • лизингга олинган техника воситаларининг лизинг ва сугурта туловлари учун;

    • фойдаланилган электр энергияси туловлари учун;

    • плёнка остига пахта экилганда полиэтилен плёнкаси сотиб олиш учун;

    • ягона ер солиги туловларига.

    Шунингдек, фермер хужалигига ажратиладиган кредитларнинг 5 фоизи доирасида пахта ва галла етиштириш билан боглик булган хужаликнинг бошка зарурий эхтиёжлари учун туловларни амалга ошириш мумкин.
    Фермер хужалигининг бирор бир харажат тури буйича туловларга эхтиёжи булмаган холларда уша харажат тури учун кредитдан фойдаланишдан воз кечиш хукукига эга. Бунда тегишли ойда тежаб колинган кредит фермер хужалиги томонидан кишлок хужалиги техникаси сотиб олишга, ички хужалик ирригация ва коллектор-дренаж тармокларини тозалашга йуналтирилиши мумкин.
    Кредитлар галла етиштириш учун купи билан 12 ой, пахта етиштириш учун эса 18 ой муддатга берилади. Кредитларнинг йиллик фоиз ставкаси 3 фоизни ташкил этади. Авваллари бу микдор 5 фоизни ташкил этган.
    Фермер хужалиги пахта ва галла етиштириш буйича конктрактация шартномаси тузгандан кейин уз банкига кредит олиш учун мурожаат килади. Банкка фермер хужалиги томонидан куйидаги хужжатлар такдим килиниши лозим:

    • ариза;


    - 18 -




    • тайёрлов ташкилотлари билан тузилган контрактация шартномаларининг нусхалари;

    • бизнес-режа;

    • сунгги хисобот даври учун давлат солик хизматининг махаллий органи томонидан тасдикланган бухгалтерия баланси, дебитор-кредитор карздорлик хакида маълумотнома, молиявий натижалар тугрисида хисобот.

    Фермерга берилаётган имтиёзли кредитнинг кайтарилмаслик хавфини банкнинг узи сугурталайди.
    Туловлар фермер хужалигининг эхтиёжлари учун накд пулсиз куринишида (иш хакидан ташкари) факат фермер хужалигининг тулов топширикномалари асосида амалга оширилади.
    Барча зарурий хужжатлар талаб даражасида тайёрланиб, топширилгандан кейин 5 кун муддат ичида банк фермер хужалиги билан кредит шартномаси тузиши лозим. Агар банк кредит беришни рад этса, у холда асосланган ёзма раддия ёзиб бериши лозим.
    Банк томонидан берилган имтиёзли кредит факат максадли ишлатилиши, пахта ва галла экинлари холати ва булажак хосил олинган кредитларни кайтариш учун етарли мониторинг килиб борилади (кузатиб борилади). Агар экинларнинг тула ёки кисман мавжуд булмаслиги, агротехник тадбирларнинг кечикиши, экин майдонларини бегона утлар босиб кетиши холатлари аникланса, кредит ажратиш тухтатилади ва берилган кредит ва унга хисобланган фоизларни муддатидан олдин ундириш чоралари курилади.
    Ташкил килинган мини-банклар фаолияти самарадорлигини тахлилининг курсатишича, уларнинг купчилининг фаолияти талабга жавоб бермайди. Бунинг асосий сабаблари сифатида куйидагилар курсатилмокда:

    • фермерларнинг ишлаб чикаришни кенгайтириш, кишлок хужалик техникаси, кора мол сотиб олиш учун имтиёзли кредитлар буйича илтимослари кондирилмаслиги;

    • банкда накд пул йуклиги сабабли ёлланган ишчиларнинг иш хакини вактида бермаслиги;

    • фермерларнинг керакли холларда давлат эхтиёжлари учун сотиб олинаётган махсулотларни етиштириш учун зарур аванс туловларини (имтиёзли кредитларни) утказиш хакидаги илтимослари кондирмаслик (изох: максадли траншлар механизми бунга имкон бермайди);

    • фермернинг хисоб ракамидаги маблагларни уларнинг розилигисиз фермерлар «истамаган томонга» йуналтиришга йул куйиш;

    • банк мутахассисларининг малакаси пастлиги, иш тартибига риоя килмаслик, оперативликнинг йуклиги ва хк.

    Бошка томондан, банк хизматчилари уларнинг иш ва харакатига боглик булмаган бир неча холатлар мавжудлигини кайд этганлар:

    • керакли техник жихозлар билан яхши таъминланмаганлик (компьютерлар, принтерлар, модем, телефонлар);

    • мини-банк ишини самарали йулга куйиш учун мижоз-фермерларнинг етарли эмаслиги;

    • кишлок жойларида электр энергиясининг доимий учириб куйилиши;

    • малакали мутахассисларнинг етишмаслиги;

    • мини-банклар ходимларининг етарлича рагбатлантирилмаслиги;

    • мини-банкларга ишга жунатилган мутахассисларнинг уй-жой билан таъминланмаганлиги ва х.к.

    Тадкикот доирасида утказилган кузатишларнинг курсатишича, мини-банклар ишининг коникарсизлигининг узига хос сабаблари мавжуд.
    Биринчидан, мини-банкнинг ноаник макоми ва аник белгиланмаган вазифалари уларнинг имкониятлари хакида мижозларда нотугри тасавурлар тугдирмокда. Хдкикатда мини- банклар нафакат тулаконли банклар, хатто уларнинг филиаллари сифатида хам фаолият юрита олмайди. Улар кредитлар ажратиш тугрисида мустакил карор кабул кила ёки тулаконли банк хизмати курсата олмайди.
    Иккинчидан, банклар оммавий равишда мини-банкларни ташкил этиш жараёнида катта харажатлар килаётганлиги сабабли уларнинг техник жихозланиши жуда гариб булиб, бу хам мижозларга тулаконли хизмат курсатиш имконини бермайди. Телефон линиялари,


    - 19 -




    компьютерлар ва модем алокаси билан таъминланмаган мини-банклар уз туман филиаллари билан вактида боглана олмайди ва шу сабабдан хам мижозларга хизмат курсата олмайди.
    Учинчидан, мини-банкларнинг мижозлар базаси ва операциялари кулами хам кичиклиги сабабли хам улар уз операцион фаолиятидан етарли даражада даромад олиш имкониятини бермайди, бу эса уз навбатида мини-банклар фаолияти баркарорлигига хавф солади. Бундай шароитларда куйидагилар таклиф этилмокда:

    1. Тижорат банкларига мини-банклар ташкил килиш жараёнида махсус имтиёзлар бериш. Бу мини-банкларни мулк ва улар жойлашган ер солигидан озод килиш, шунингдек, тижорат банкларининг мини-банкларни ташкил этишга сарфлаган харажатларининг хаммаси ёки бир кисмини бюджетга туланиши керак булган фойда (даромад) солиги суммасидан чикариш булиши мумкин. Давлат томонидан бундай куллаб кувватланиш тижорат банкларига мини-банкларни жихозлашга реал молия маблаглари йуналтиришига имкон берган буларди.

    2. Биринчи боскичда мини-банклар мижозларга касса хизматлари курсатиш пунктлари вазифасини юклаш ва уларнинг асосий вазифалари килиб куйидагиларни белгилаш:

    • давлат буюртмаси хисобига ишлаб чикариладиган махсулот учун аванс сифатида берилаётган кредитлар буйича фермерларга касса хизматлари курсатиш;

    • мижозларга улар кредит олгунга кадар маслахат хизматлари курсатиш;

    • мини-банк фаолияти барча худудида яшовчи ахолидан уларга хизмат курсатиш буйича тулик хукукларга эга булган холда (фоизлар бериш, депозитларни кайтариш ва хк.) депозитлар кабул килиш. Бунда мини-банкларнинг мижозлар учун зарур булган накд пул маблаглари билан таъминланганлиги жуда мухим хисобланади;

    • хизмат курсатиш худудидаги ахолидан коммунал хизматлар учун туловлар кабул килиш;

    • хизмат курсатиш худудидаги ахолига пенсия хизмати курсатиш.

    Кайд этиш керакки, фермерларни молия ва кредитлар билан таъминлашнинг амалдаги тартиби такомиллаштирилишга жуда мухтож. Давлат келгуси йилдаги хосилнинг 50 % кийматида аванс беради. Аммо бу маблагларнинг мутлак куп кисми (тахминан 95 %) олдиндан белгиланган тартибда булинган булиб, фермер уларнинг таксимланиши ва ишлатилишига таъсир кила олмайди. Бундай аванс бериш механизми бозор муносабатлари талабларига жавоб бермайди ва молия ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини пасайтиради. Келгуси йил хосили хисобига киска муддатли кредит олиш, айникса, бунинг учун бир катор хужжатлар тулдириш жараёни ута мураккаб булиб, куп вакт талаб килади. Купинча фермер банк муассасаларига такдим этиш учун зарур хужжатлар, маълумотномалар ва молия курсаткичларини туплаш, тайёрлашда 2-3 ой вакт йукотади.
    Хрзирги пайтда фермер хужаликлари боскичма-боскич кредитларни соддалашган тартибда расмийлаштириш ва ажратиш тартибига утказилмокда. Бу маълум маънода уларнинг молиявий мустакиллиги ва тижорат банклари билан хамкорлик муносабатлари мустахкамланишига сабаб булмокда. 2003 йил натижаларига кура ажратилган 15,2 млрд. сум кредитларнинг 98 % уз вактида кайтарилган, бу фермерларнинг уз мажбуриятларига ута масъулият билан ёндашувидан далолат беради.
    Шулар билан боглик равишда кредитлар бериш тартибларига доир курсатмавий хужжатларга тегишли узгаришлар киритиш максадга мувофик.

    1. Ахборот-маслахат марказлари, аудиторлик-консалтинг хизматлари тахлили.

    Бугунги кунда кишлок хужалик корхоналарининг ахборот билан таъминлаш бошлангитч боскичда турибди. Турли мулк шаклидаги хужалик юритувчи корхоналарни бозор шароитида самарали фаолият юритишда ахборот таъминоти хизмати сугориладиган дехкончилик ва мулк хукуки тамойилларига таянади. Бу эса тизимни доимо ривожлантириб бориш, уни яратиш ва ишлатиш учун сарфланадиган харажатларни тежайди. Булардан ташкари малакали мутахассислар потенциали шаклланади. Шуларни хисобга олганда кишлок хужалик корхоналарига ахборот хизмати курсатиш концепциясини шакллантириш зарур.
    Агар республика кишлок хужалигида ахборот маслахат хизмати (АМХ) буйича бажарилган ишланмалар замонавий техникалар ёрдамида янги ахборот технологияларига утказилса, товар ишлаб чикарувчиларга хизмат курсатиш даражаси яхшиланади, тижорат


    - 20 -




    ахборотларни узлаштириши осонлашади. Бу ерда албатта хал килиниши зарур булган катор муаммолар мавжуд.
    Биринчидан - Республика ахборот-маслахат хизмати марказига узатилувчи маълумотлар базасини ташкил этиш тартиби ишлаб чикарилиши зарур. Бу айникса, тугалланган илмий-техник ишланмаларга ва потенциалларга ва инновацияларга тегишли.
    Иккинчидан - ахборот истеъмолининг асосий огирлиги АМХ елкасига тушгани учун АМХнинг жахон маълумотлар банки ва базасига киришини таъминлаш лозим. Бусиз товар ишлаб чикарувчиларга малакали ахборот хизмати курсатиб булмайди.
    Учинчидан - кишлок хужалиги субъектлари айникса, туман бугинида бошкарув органлари хакидаги конун ва харакатдаги умумий коида масалаларига ахборот-маслахат ёрдамини курсатиш ва инновацияни таргиб этишни киритиш максадга мувофик.
    Туртинчидан - АМХ янгилигини хисобга олиб, бошкаришнинг барча бугинларида мутахассисларни тайёрлаш вакайта тайёрлашга киришиш керак.
    Бешинчидан - минтакалардаги тажриба объектлари ва АМХ тизимидаги етакчи илмий- текшириш институтларини замонавий хисоблаш воситалари билан таъминлаш зарур.
    Олтинчидан - Республика АМХ марказидан вилоятга, кейинчалик туманларга маълумотлар банки ва ахборотларни узатиш каналларини танлашни узил-кесил хал килиши лозим.
    Еттинчидан - кишлок хужалигида АМХни ташкил этиш молиявий харажатлари уз ечимини топиши зарур.
    АМХни ташкил этиш ва фаолияти давлат томонидан молиялаштирилиши максадга мувофикдир. Чунки купгина мамлакатлар шу йулни танлашган. Ахборот-маслахат хизмати курсатиш корхона максадини белгилаш, бошкарув карорларини кабул килиш учун ахборотларни жорий йигиш ва ишлаш корхона иктисодий курсаткичларининг режадан четланиши устидан назорат урнатиш, энг мухими оптимал бошкарув карорлар кабул килишига тавсиялар тайёрлаш каби ишларни уз зиммасига олади. Бутун тизим иш фаолиятини корхона олдига куйилган максадларни амалга оширишга каратиб, Ахборот маслахат хизматини режалаштириш, хисоб, назорат, иктисодий тахлил, ахборот окимини ташкил этиш ва шунга ухшаш купгина ишлар бир бутун холида текширилади. Бугунги хужалик юритишдаги ишлаб чикариш баъзи бир курсаткичларининг камайиши, иктисодий халкаларнинг айримларида дебиторлик карзлар куплиги, баъзи бир минтакалар билан иктисодий алокаларнинг урнатилмаганлиги, инфляция, бюджет танкислиги, бизнесни юритишда конундан четланиш каби кийинчиликлар менежерга бозорни тугри мулжал олишга халакит беради. Бу эса бошкарувчи маслахатчилар ёрдамига эхтиёжни оширади, холос.
    Ахборот - маслахат хизматлар кандай куринишда ва кайси маблаг хисобига тузилишидан катъий назар мухим муаммолар буйича факат маслахат бериб колмай, кишлок хужалиги корхоналарини бошкаришни такомиллаштириш масалаларини хам урганиши керак.
    Ахборот - маслахат хизматида хал килинадиган масалаларнинг куйидагиларга ёрдами
    тегади:

    • ракобатбардош ишлаб чикаришни ташкил этади;

    • мулк муносабатларини такомиллаштириш ва ердан фойдаланиш самарадорлигини оширади;

    • истикболли режаларни амалга оширишнинг замонавий усуллари ва технологияларини излаб топади;

    • муаммоларни бартараф этишни таъминловчи бизнес-режани ишлаб чикишда биргаликда фаолият курсатади.

    • инвестиция лойихаларининг максадлилигини, бизнес-режаларда кредитнинг камайтирилиш имкониятини асослайди;

    • туман ва вилоят ахборот - маслахат хизматини ташкил этишда бевосита иштирок этади.

    Ахборот маслахат хизматига услубий ёндошишнинг узигахос хусусияти бу кишлок хужалигидаги муаммоларни аниклаш, ечими билан боглик ахборотларни излаш, куллаш учун тавсиялар бериш, товар ишлаб чикарувчиларни янги ахборот технологияни ишлатилиши учун укишни ташкил этишларни уз ичига олади. лозим.


    - 21 -




    1. боб. Кишлок хужалиги самарадорлигини оширишда бозор инфратузилмасини

    урни.
    Кишлок хужалик инфратузилмаси фаолият юритишининг самарадорлиги ва унинг олдида турган вазифаларни амалга ошириш куп жихатдан уни ташкил килиш ва фаолият юритиш механизмларининг яхши уйланганлиги, курсатилаётган хизматларнинг комплекслилиги ва бошка куплаб омилларга боглик. Агар жахон тажрибасига мурожаат киладиган булсак, ривожланган давлатлар учун кишлок хужалик инфратузилмасини шакллантирувчи элементларнинг турли хиллиги ва улар курилиши ва узаро муносабатларини купчилик схемалари турфалигини кузатиш мумкин.
    Шу билан бирга, кишлок хужалик инфратузилмаси шаклланишининг энг асосий максади - иктисодий жихатдан максадга мувофикликдир. Инфратузилма объектлари хусусий тадбиркорлар томонидан бундай объектларга пулли талаб мавжуд булган жойларда ва бу фаолият хеч булмаса жамиятда шаклланган уртача тадбиркорлик даромади келтириши мумкин булган шароитлардагина ташкил килинади.
    Шу билан бирга, кишлок хужалик ишлаб чикаришининг узига хослигини хисобга олган холда, улар фаолиятини бюджетдан молиялаштириш имкониятига эга булган куплаб ривожланган давлатларда давлат кишлок хужалик тизимини бу объектлар ёки уларнинг хизматидан фойдаланувчи фермерларга турли имтиёзлар ва субсидиялар бериш оркали билвосита куллаб кувватлайди.
    Узбекистонда кишлок хужалик итнфратузилмасини яратиш жараёнлари купинча бозорга хос булмаган усулларда амалга оширилаётганлигини хисобга олган холда, биринчи йилларда бу объектларнинг даромад билан ишлашини кутиш кийин.
    Бундан ташкари, хозирча куплаб инфратузилма шахобчалари молиявий жихатдан узини окламайди, баъзи холларда эса, улар фаолияти тухтаб колиш хавфи хам мавжуд.
    Шу билан бирга, инфратузилмани тезкор ривожлантиришнинг асосий максади фермер хужаликларининг молиявий баркарорлигини таъминлаш эканлигини хисобга олган холда, биринчи йилларда инфратузилма ривожи самарасига бахони, улар олдига куйилган максадларга етган ёки етмаганлигина караб бериш мумкин.
    Биринчидан, инфратузилманинг фермер хужаликлари энг кескин эхтиёжларини кондиришга йуналтирилганлиги.
    Хукумат дастурлари ва жойлардаги хокимият идоралари фаолиятини тахлил килишнинг курсатишича, кескин муаммоларнинг купчилиги институцион жихатдан инфратузилма объектларини ташкил килиш билан изохланади. Хамма жойларда мини-банклар, ЁММ ва минерал угитлар кабул килиш буйича савдо тармоклари, мавжудларига мукобил машина- трактор парклари яратилмокда, фермерларга имтиёзли шароитларда кишлок хужалик техникаси сотиш буйича институционал тузилмалар ташкил этилган. Кишлок жойларида янги фермерларни оммавий равишда замонавий менежмент ва тадбиркорлик фаолиятига укитувчи бизнес мактаблар ташкил этилган.
    Иккинчидан, яратилган инфратузилманинг кишлок хужалиги ривожланганлик даражаси ва фермерларнинг хакикий эхтиёжларига мукобил ва мослиги (утказиш кобилияти, худудий якинлиги ва функционал ихтисослигига кура).


    - 22 -





    Download 323.24 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
  • 1   2   3   4   5




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling