K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Tovarlar inventarizatsiyasi natijalarini schotlarda aks ettirish tartibi

JV*	Operatsiyaning mazmuni	Stiinma	Schotlar korrespondensivasi		Asos
			Debet	Kredit
1	Inventarizatsiyada aniqlangan ortiqchalar summasi (hisob baholaridagi qiymati)	10000	2910­ 2990	9390	Taqqoslama dalolatnoma, qaror
2	Inventarizatsiyada tovarlarni sotish baholari oshirilishi; sotish baholarining pasaytirilishi	100000	2910­ 2990 3190	6230 2910­ 2990	Qayta baholash dalolatnomasi
3.	Inventarizatsiyada aniqlangan kamomadlar summasiga	30000	5910	2910-2990	Taqqoslama dalolatnoma, qaror
4.	Kamomadlarnining qoplanishi: moddiy javobgar shaxs zimmasiga korxona zarariga	15000 15000	4730 9430	5910 5910	Qaror, buyruq
5.	Inventarizatsiyada aniqlangan kamomad va ortiqchalar o'zaro qoplangan	30000	2910­ 2990	2910­ 2990	Dalolatnoma, qaror. buvruq

Ulguij i savdo korxonalarida tovar-moddiy boyliklaming balans qiymati ulaming egalik huquqida bo‘ lgan barcha tovar va taralarining haqiqiy sotib olish qiymati (tannarxi) summasidan tashkil topadi. Ushbu qiymatni balansda aks ettirish korxonada tovar va taralaming qaysi schotlarda va qaysi baholarda aks ettirilayotganligiga bog‘ liq. Buxgalteriya hisobida tovar
va taralar 2900 «Tovarlar hisobi schoti» da sotib olish qiymati (tannarxi) bo‘yicha, unga tegishli bo‘lmagan tovarlar 004 «Mas’ul saqlashdagi tovarlar» schotida aks ettirilgan bo‘lsa, u holda hisob ma’lumotlari bo‘yicha tovar va taralaming balans qiymati balans tuzish sanasida 24.1 -chizmada keltirilgan tartibda topiladi.
| Ombor (savdo do'kon)dagi tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi |
+
O'zga sliaxslarning omborlarida mas’ul saqlashdagi tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi
+
O'zga shaxslarga konsignasiya (komissiya) sa\dosi uchun berilgan tovar va taralarni inventarizatsiyada aniqlangan summasi
+
Tovar hisobotlariga kirim hujjatlari asosida kiritilgan yo'ldagi tovarlar va taralaming
summasi
O'zga sliaxslarning omborlarda mas’ul saqlashda bo'lgan tovar va taralarini inventarizatsiyada aniqlangan summasi

1. 
   
   
   
   O'zga shaxslaming omborlardagi konsignasion (komissiya) savdosi uchun olingan tovar va taralarini inventarizatsiyada aniqlangan summasi
   
   Hisobdan hujjat asosida chiqarilgan va jo'natishga tayyorlangan, lekin haqiqatda
   jo'natishga ulgirilmasdan inventarizatsiya pavtida omborda turgan tovar va taralaming
   summasi
   chizma. Tovar va taralaming balans qiymatini aniqlash tartibi
   

Agar tovar va taralar ulguij i savdo korxonasida 2900 «Tovarlar hisobi schotlari»da sotib olish xarajatlarisiz, ushbu xarajatlar esa alohida 1510 «Sotib olishgadoir qo‘shimcha xarajatlar» schotida aks ettirilgan bo‘lsa, u holda ulaming balans qiymati yuqoridagi sxemada ko‘rsatilgan elementlar summasiga 1510 «Sotib olishga doir qo‘shimcha xarajatlar» schotining balans tuzish sanasidagi qoldig‘ini qo‘shish yo‘li bilan topiladi.
Agar tovar va taralar ulguij i savdo korxonasida 2900 «Tovarlar hisobi schotlari»da sotish baholarida (sotib olish qiymati, sotib olishga doir qo‘shimcha xarajatlar va savdo ustamasi summalari birgalikda) aks ettirilgan bo‘lsa, u holda ulaming balans qiymati yuqoridagi sxemada ko‘rsatilgan elementlar summasidan 2980 «Savdo ustamalari» schotining balans tuzish sanasidagi qoldig‘ini ayirish yo‘li bilan topiladi.
Tayanchiboralar
Ulgurji savdoni amalga oshirish shartlari - 0‘zbekiston Respublikasi'Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 19-martdagi «Iste’mol tovarlari bilan ulgurji va chakana savdo qilishni tartibga solishga doir qo‘shimchachora-tadbirlarto'g‘risida» 125- sonli qarorva«Ulgurji va chakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o‘tkazish va amalga oshirish tartibi to‘g‘risida Nizom» bilan belgilangan shartlar va tartiblar.
Tovami sotib olish qiymati (tannarxi) - bu tovarlaming sotib olinishi, tasliib keltirilishi, bojxona boji, vositachilik haqi hamda boshqa qo‘ shimcha sarflar bilan birgalikda aniqlangan qiymati.
Tovarni ulgurji sotish bahosi- sotib olish qiymati ustiga qo‘yilgan savdo ustamalari bilan birgalikda belgilangan qiymat.
Tovar operatsiyalarini hujjatlashtirish -tovarlar kirimi vachiqimini tegishli hujjatlar bilan rasmiylashtirish.
Tovar va taralar harakati to‘g‘risida hisobot- tovar-moddiy boyliklaming davr boshi va oxiridagi qoldig¹ i hamda ulaming shu davrdagi kirimi vachiqimi to‘g‘risida axborotlami pul birligida ifodalaydigan, moddiy javobgar shaxslar tomonidan belgilangan vaqtda tuziladigan va buxgalteriyaga topshiriladigan rasmiy hujjat.
Tovarlarning ombor hisobi - tovar-moddiy boyliklaming holati va harakatini son va summaviy ko‘rinishda belgilangan hisob registrlarida yuritish.
Tovarlarning ulgurji sotilishi - tovarlami katta miqdorda ularga egalik huquqini boshqalarga o‘tkazish hamda hisob-kitoblami naqdsiz amalga oshirish sharti bilan berilishi.
Schot-faktura - tovarlaming ulguiji sotilishiga guvohlik beruvchi yagona boshlang‘ich hujjat.
Tovarlar kamomadi - tovarlaming inventarizatsiyada aniqlangan haqiqatdagi soni va summasini ulaming hisob registrlarida aks ettirilgan soni va summasidan kam chiqishi.
Tovarlarning boshqa chiqimtori-bu tovarlami o‘zmaqsadlaridaishlaiilishi, sinishi, qurishi, yo‘qotilishi va shu kabi sotishdan tashqari boshqa chiqimlari.
Tovar va taraning balans qiymati - bevosita xo‘jalik yurituvchi subyekt mulki hisoblangan tovarlar qoldig‘ining balans tuzish sanasida tannarx bo‘yicha aniqlangan qiymati.
Nazorat uchun test savol -javoblari

1. 
   Ulgurji savdo faoliyati bilan kim shug‘ullanishi mumkin?
   

1. 
   sanoat korxonasi;
   
2. 
   xususiy do‘kon;
   

v) faqat savdo korxonasi;
g) ushbu savdo tun bilan shug‘ullanish uchun ruxsat guvohnomasiga ega bo‘lgan har qanday korxona.

2. 
   Ulgurji savdo - bu:
   

1. 
   tovarlami katta partiyada naqd pulga sotish;
   
2. 
   tovarlami katta partiyada naqd va naqd pulsiz sotish;
   

v) tovarlami katta va kichik partiyalarda naqd pulsiz sotish; g) To‘g‘ri javob yo‘q.

3.