K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Debet 5010 «Kassadagi milliy valutadagi pul mablag‘ lari»;
Kredit 6410 «Budjetga toMovlar bo‘yicha qarzlar».
Naqd va naqdsiz pu¹ ga sotilgan tayyor mahsulotlaming haqiqiy tannarxi bo‘yichahisobdan chiqarilishigaquyidagi buxgalteriyayozuvi qilinadi:
Debet 9110 «Sotilgan tayyor mahsulotlaming tannarxi»;
Kredit 2810 «Ombordagi tayyor mahsulotlar».
Sotilgantayyormahsulotlarbo‘yichaxaridoriarbilanhisob-kitoblamingtahliliy hisobi 5-s qaydnomada ulaming har biri bo‘yicha alohida-alohida yuritiladi.

2. 
   Asosiy faoliyatdan foyda (Faf) yoki zarar (ZAF). Ushbu ko‘rsatkichquyidagichatopiladi:
   

Faf (Zaf) = Fs (Zs) -Dx + Bod
Bu yerda: Dx- davr xaraj atlari; Bod - asosiy faoliyatdan olingan boshqa operatsion daromadlar.
Qurilish tashkilotlarining davr xarajatlari deganda ular tomonidan bajarilgan qurilish ishlari, ishlab chiqilgan tayyor mahsulotlar va ko‘rsatilgan xizmatlami sotish, ma’muriy-boshqarish va boshqa operatsion faoliyatga doir xaraj atlar tushuniladi. Ushbu xaraj atlar ma’lum hisobot davrida yuz beradi, shuning uchun ular hisobot davri xarajatlari deb ham ataladi.
21 -son BHMSga muvofiq qurilish tashkilotlarida davr xaraj atlarining hisobi 9410 «Sotish xaraj atlari», 9420 «Ma’muriy-boshqaruv xaraj atlari», 9430 «Boshqa operatsion xaraj atlar» va 9440 «Kelgusida soliq bazasidan chegiriladigan hisobot davr xarajatlari» schotlarida olib boriladi. Ushbu schotlarda aks ettiriladigan xarajatlaming tarkibiy elementlari «Mahsulot (ish, xizmatjlami ishlab chiqarish va sotish xarajatlari hamda moliyaviy natijalami shakllantirish to‘g‘risida nizom»da keltirilgan. Chunonchi, qurilish tashkilotlarida sotish xarajatlarining asosiy moddalariga reklama xarajatlari, mahsulot, ish va xizmatlami sotish bilan bogiiq safar xarajatlari, ish va xizmatlami sotishga oid xodimlarga hisoblangan ish haqi, ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, tayyor mahsulotlami sotishga tegishli asosiy vositalaming eskiiishi (amortizatsiyasi) summasi, transport xarajatlari va boshqalar kiradi. Sotish xarajatlari 9410 «Sotish xarajatlari» schotining debetida va bu xarajatlaming aniq turini ifodalovchi boshqa schotlaming (masalan, 1000,5010,5110, 6710,6520,6990 va shu kabilar) kreditida aks ettiriladi.
Ma’muriy-boshqamv xaraj atlariga qurilish tashkilotining boshqaruv apparati xodimlariga hisoblangan ish haqi, ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, amortizatsiya xarajatlari, safar xarajatlari, telefon aloqasi va boshqa shu kabi boshqaruv bilan bog‘liq xarajatlar kiradi. Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari 9420 «Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» schotining debetida va aniq xarajatlami ifodalovchi boshqa schotlaming (0200,0500,1000, 5010,5110,6710,6520,6990) kreditidaaks ettiriladi.
9430 «Boshqa operatsion xarajatlar» schotida yil mobaynida qurilish tashkilotlarining umumxo‘jalik faoliyatiga doir davr xarajatlari (moddiy yordam, kompensatsiyalar, mol-mulk solig‘i, yer solig‘i, suv solig‘i, pensiya fondiga, yo‘l fondiga, maktablami rivojlantirish fondiga majburiy ajratmalar, mulkni sotishdan va berishdan ko‘rilgan zararlar va boshqa shu kabi operatsion xarajatlar) aks ettiriladi. Bunda operatsion xarajatlaming aniq moddalarini ifodalovchi boshqa schotlar (1000,5010,5110,6400,6710, 6520,6990,9210,9220) kreditlanadi.
«Kelgusida soliq bazasidan chegiriladigan hisobot davr xarajatlari» schotining debetida yil mobaynida qurilish tashkilotlarining kelgusi faoliyatini rivojlantirishga sarflangan davr xarajatlari (yangi ishlab chiqarishni vayangi texnologiyalami o‘zlashtirishga, boshqaruv tizimini yaxshilashga sarflangan va boshqa shu kabi operatsion xarajatlar) aks ettiriladi. Ushbu turdagi davr xarajatlari soliq qonunchiligiga ko‘ra kelgusi 10 yil ichida bir maromda soliq bazasidan maxsus hisob-kitob asosida chiqarib boriladi. Kelgusida soliq bazasidan chegirib boriladigan xarajatlar bu schotning debetida va boshqa schotlaming (masalan, 1000, 5110,5010,6010,6710,6520, 6990 va shu kabilar) kreditida aks ettiriladi.
Kelgusida soliq bazasidan chegiriladigan hisobot davr xarajatlarini o‘zgarishi to‘g‘risidagi ma’lumotlar maxsus balansdan tashqari 012 «Kelgusida soliq bazasidan chegiriladigan hisobot davr xarajatlari» schotida belgilangan muddatda ko‘rsatib boriladi.