K berdimuratova

Ellinistlik basqish (b.e.sh. IV—b.e. Ill a’sirleri)
Antikahq filosofiyamn’ rawajlamwinda klassikahq da’wirden keyin ellinistlik (Ellada—grek ma’mleketinin’ atinan kelip shiqqan) degen at penen belgili bolg’an da’wir baslanadi. Filosofiyamn’ rawajlamwinda bul basqishtin’ o’zgesheligi ken’ qamrawshihqqa iye filosofiyaliq kontseptsiyalardi do’retiwden bas tartip ha’m diqqatti adam o’mirinin’ mazmum ha’m bahaliqlar proble- masina awdariw menen belgilenedi. Bul ma’sele ayqin tu’rde ertedegi ellinistlik basqishtin’ (b.e.sh. IV-I-a’sirler) kinikler, epikurshilar, stoikler, skeptikler siyaqli iri mekteplerinin’ ha’m bag’darlarmin’ iskerliginde o’z ko’rinisin tapti.
Kinikler mektebi (Afinadag’i xolmnin’ ati menen atalg’an, ol jerde bul mekteptin’ tiykann salg’an Antisfen o’zinin’ sha’kirtleri menen shug’illang’an) materialliq tsivilizatsiyamn’ erisken barhq jemislerinen bas tartiw kerekligine diqqatti awdaradi. Bul mekteptin’ en’ belgili wa’kili Diogen bolg’an. Kinizmnin’ xarakterli belgilerine ja’miyetlik normalardi moyinlamaw kiredi. Jaqsihqtin’ ha’m baxittin’ tiykan retinde olar bayliqtan, dan’qtan, seziwlik la’zzetleniwlerden waz kcshiwdi, g’a’rezsizlikke erisiwdi ha’m ishki erkinlikti alip qaraydi.
Epikurshilik o’zinin’ atm bul bag’dardin’ tiykann salg’an Epikurdin’ (b.e.sh. 341-270 jj.) ati menen ataydi. Bul bag’dardin’ wa’killeri retinde Lukretsiy Kar (shama menen b.e.sh. 99-55 jj.) ha’m Goratsiydi alip qarawg’a boladi. Mektep Afinamn’ shetinde, awilliq jerde, bag’da jaylasqan. Sol sebepli bul mektcpti «Bag’din’ filosoflan» dep te ataydi.
Epikurshiler filosofiyasinin’ tiykarg’i jag’daylan:

• 
  realhqti adam aqili ta’repinen tu’siniwge boladi.
  
• 
  realliqta baxit ushin orin bar.
  
• 
  baxit—qiynaliwdi ha’m timshsizhqti shig’arip taslaw.
  
• 
  baxitqa ha’m tmishhqqa erisiw ushin adam o’zinen basqa hesh na’rsege mu’ta’j emes.
  
• 
  omn’ ushin ma’mleket te, bayliq ta, ha’tteki quday da artiqmash.
  

Epikurshilerdin’ pikirinshe, qa’legen sezim, seziwlerden aldin qanday da
bir birinshi qa’siyet retinde «seziwshilik» boliwi tiyis. Bunday birinshi qa’siyetti
,11'Hitl‘H lit'ii >l> "I n • >slit| I , I 11II11II : 1111 • Ml || ill \l< 1111111111111 li.i'rckiM mm' ilcrcgi olardin’ o’/.lerinde luiluili 'miiili i I . 1,1 11111111 «1111111 I j 11 da iye bolg’an. Olar hesh na’rscden flirii еЧ' 11 > 11 |i' 1111 liii in Ii' .Ii naisc olardan g’a’rezsiz bolg’an. Usig’an 11V к < и I • 111 if hi Ii il'l i ' i >1КI ii'l 11 Ii 11 ill и ha’mmege belgili bolg’an erkinlikprintsi pi i|H |||i|n'iln'ii i'| '.Innind.i ilii’iiyanin’ du’zilisinin’ ko’rinisin beredi. Usig’an tarykm lii t i l lcniw printsi pi de adam ta’biyatinin’ ta’biyiy sipatlamasi retinde 'ili|i i|n• iiliidi. ol adamnin’ subektivlik erki menen amqlanbay, al islerdin’ ni и kl Ivhk ja>* clayi menen amqlanadi.Solay etip,epikurshilerdin’ bash printsipi idiiulc la’zzetleniwge ko’mek beriwshi mazmunnm’ jaqsiliq dep ataliwi, al qiynaliwshihqti, qayg’i-ha’siretti alip keliwshi mazmunnm’ jamanhqti beriwi alip qaraladi. Biliw teoriyasi Epikurdin’ gedonistlik (grek so’zi—la’zzetleniw) etikasinm’ tiykan xizmetin atqardi. Filosofiya bolsa la’zzetleniw ha’m baxitqa erisiwdin’ jollann biliw ushin kerek. Bilim adamdi ta’biyat, qudaylar ha’m o’limnen qorqiwdan azat etedi. Adam isenimge iye boliwi tiyis, muhabbatti ha’m doshqti bahalawi kerek, barhq waqitta unamsiz ishqipazhqtan ha’mjek ko’riwshilikten qaship ju’riwi tiyis.