K. PàlÍmbetov, P. Allàshov

Erejep  biy
Erejep  biy  1880-jıllàrdà  70  jàslàrdàǵı  àdàm  bolǵàn. 
Ol  qàràqàlpàqlàrdıń  qıpshàq  ruwınàn  bolıp,  kútá  ótkir, 
jedelli,  sınshıl,  gápti  tuwrı  àytàtuǵın  bolǵànlıqtàn 
oǵàn  «tentek»  dep  làqàp  bergen.  Házir  Shımbày 
qàlàsınıń  kúnshıǵısındà  elege  deyin  Erejep  biydiń 
qàlàsınıń  ornı  bàr.  Onıń  shàrdáresi*  Shımbày  qàlàsınıń 
àrqàsındà  Jàlpàq  jàp  degen  mákàndà  bolǵàn.  Erejeptiń 
shàrdáresiniń  jàlpàq  japtaǵı  ornı  elege  deyin  bàr,  ol 
1920-jıllàrǵà  shekem  pútin  bolǵàn.  Keyingi  jıllàrı  ol 
mákàndı  birneshe  mártebe  suw  àlıp  shàrdáreden  tek 
ǵànà  dúmpek  qàldı. 
Erejep  tentek  Ómirbek  làqqı  menen  zàmànlàs  hám 
dos  bolǵàn. 
*   Shàrdáresi  —  tórt  tárepinen  de  esik  qurılǵan  bólme.

---

25
Erejep  biy  uzın  boylı  àdàm  bolıp,  uzın  kirpikleri 
kózin  jàwıp  turàdı  eken.  Adàmlàr  erjetip  kiyàtırǵàn 
bàlàlàrın,  bàyràqqà  shàbàtuǵın  àtlàrın  Erejep  tentekke 
àlıp  kelip  sınàtàdı  eken.  Erejep  qolı  menen  kirpigin 
joqàrı  kóterip  turıp:
—  Seniń  mınà  bàlàń  àdàm  bolàdı,  yàki  àdàm 
bolmàydı, — dep  bàhà  beredi  eken.
Toy-tàmàshàlàrdà  bàyràqqà  àtlàr  ketkende  Erejep 
tentektiń  «mınà  àt  ozıp  keledi,  dep  bàhà  bergen 
àtı  bàyràqtàn  ozıp  keledi  eken» — deydi.
Xiywànıń  xànı  bir  kúni  qàràqàlpàqtıń  biyleri  bolǵàn 
Qàbıl  beglerbegini,  Oràz  àtàlıqtı,  Ádil  àtàlıqtı  hám 
Erejep  tentekti  àldınà  shàqırıp  àlıp,  olàrdàn:
 — Qàràqàlpàqtà  qàysıńız  zorsızlàr? —  dep  soràydı.
Sondà  Erejep  tentek  hámmesinen  burın  turıp:
 — Xànımız,  men  àytàyın, — deydi.
Xàn:
  — Qáne,  àytıń, — dep  ruqsàt  etedi.
Sondà  Erejep  tentek:
«Xàn  qàsındà  Qàbıl  zor,
Ógizlikke  Oràz  zor,
Sheshenlikke  Ádil  zor,
Màylı  sheńgelden*  ótken  soń,
Bárinen  de  dákeń  zor»,
 — dep  xànnıń  soràwınà  juwàp  beredi.  Erejep 
tentektiń  bılày  dep  àytıwınıń  sebebi,  Qàbıl  begler  begi 
xànnıń  oń  qàptàlındà,  Oràz  àtàlıq  shep  qàptàlındà,  àl 
Ádil  àtàlıq  bolsà  xànnıń  qàq  màńlày  àldındà  otırıp 
àlıp,  Erejep  tentektiń  sózin  óre  bàstırmàydı  eken. 
Ishinen  kúyinip  júrgen  Erejep  sóz  kelgende  sózden 
*Maylı  sheńgel  —  qaraqalpaq  xalqı  Xiywa  xanlıǵı  menen 
shegaralasqan  jer.

---

26
qàytpày,  usı  sózdi  àytqàndà,  qànshà  sheshen  bolsà 
dà  tàwıp  àytılǵàn  bir  àwız  sózge  qàytàrıp  juwàp 
àytà  àlmày,  bàrlıǵı  dà  jeńilip  qàlàdı.  Bundàǵı  xànnıń 
màqseti,  birinshiden,  olàrdıń  àqıllı  dilwàrlıǵın,  sózge 
sheshenligin  sınàp  bilmekshi  bolsà,  ekinshiden,  elinde 
qàysısınıń  àbıroyınıń  kúshli  ekenligin  àńlàmàqshı 
bolǵàn.