K. PàlÍmbetov, P. Allàshov

XX ásIrdegI qàràqàlpàq ádebIyàtÍ
SEyfulǴABit  MÁjitov
(1869 — 1938)
Seyfulǵabit  Májitov — XX  ásirdegi 
qaraqalpaq  ádebiyatın  baslawshılardıń 
biri,  shayır,  prozaik  hám  dramaturg.
S.  Májitov  1869-jılı  Qazan  guber-
niyasınıń  Arshan  rayonında  tuwılǵan.       
1880-jılı  dáslep  Qazaqstannıń  Aqtóbe 
oblastına  kóship  keledi,  sońınan  kóp 
uzamay  Qaraqalpaqstannıń  Tallıq 
degen  jerine  qonıs  basadı.  Sol  waqıtta 
ádewir  sawatı  bar  Seyfulǵabit  Tallıq 
volostınıń  esap-sanaǵın  alıp  baratuǵın  xatkeri  boladı. 
Ol  1920-jılları  Qońırat  rayonlıq  atqarıw  komitetiniń 
xatkeri,  rayonlıq  xalıq  bilimlendiriw  bóliminiń  baslıǵı, 
birqansha  jıllar  «Erkin  Qaraqalpaq»  gazetasınıń 
juwaplı  xatkeri  lawazımlarında  isleydi.  Ol  sońǵı  jılları 
Qıpshaqta  suw  xojalıǵı  tarawında,  1934-jılı  Tórtkúlde 
úlketanıw  muzeyinde  de  xızmet  atqaradı.  1938-jılı 
jazıqsızdan  jazalanıp  repressiyaǵa  ushırap  qurban  boladı. 
S. Májitov  poeziya  tarawına  da  óz  úlesin  qosqan.  Onıń 
bir  qatar  shıǵarmaları  ózi  dúzgen  «Álipbe»  (1925), 
«Oqıw  kitabı»  (1925),  «Egedeler  sawatı»  (1925)  oqıw 
sabaqlıqlarında,  «Qaraqalpaq  ádebiyatınıń  jıyıntıǵı» 
toplamlarında  (1928)  hám  shayırdıń  óziniń  «Tańlamalı 
shıǵarmaları»nda  (1965)  orın  alǵan.  Sońǵı  jılları 
shayırdıń  «Ata  menen  bala»  (1970)  degen  gúrrińler 
toplamı  hám  «Shıǵarmaları»  (1993)  qayta  tayarlanıp 
basılıp  shıqtı.  S. Májitov  dramaturgiya  tarawında  «Sońǵı 
selteń»  (1928),  «Sabaq»,  «Jigit  boldıq»,  «Ernazar 
alakóz»  (1927),  «Baǵdagúl»  (1935),  «Gúlim-Tayman» 
sıyaqlı  piesaların  jazdı.  Jazıwshınıń  «Qulmurat»,  «On 

---

123
toǵız»,  «Súyin  hám  Sara»  romanları  qoljazba  túrinde 
qalıp  ketken.
Ol  qaraqalpaq  ádebiyatında  dáslepki  prozalıq  shı-
ǵarmalardı  baslawshılardıń  biri.  Gúrrińlerinde  ádep-
ikramlıq  máseleleri,  óner  úyreniwge,  oqıp  bilim  alıwǵa, 
jası  úlkendi  húrmet  etiwge  shaqırıw  sıyaqlı  tárbiyalıq 
máseleler  sóz  etiledi.
oqıǵan  bala
Bir  bala  qısı  menen  oqıp,  qalada  jatıp,  báhárde 
qaytıp  kelse,  atasınıń  diyqanshılıq  etpek  ushın  qos 
shıǵarıp  atırǵan  waqtı  eken.
 — «Balam,  jaqsı  keldiń.  Biziń  isimizge  kómekles. 
Mına  tırmanı  alıp  atızǵa  júr.  Tuqım  sebilgen  jerdi 
tırmalarsań.  Shóplerin  tırmalap  bir  jerge  jıyarsań»,– 
deydi.
Bala  erinip,  is  qılǵısı  kelmey: 
— Men  oqıp,  hártúrli  bilimler  úyrenip,  qaraqal-
paqtıń  sózlerin  umıtıp  ketippen.  Tırma  degenniń  ne 
ekenin  bilmeymen», — deydi.
Sonı  aytıp  bolıp,  ózi  dalaǵa  shıǵıp  baratır  edi. 
Ayaq  astında  shalqasına  túsip  jatqan  tırmanı  ańlamay, 
tisinen  basıp  edi.  Sabı  kelip  mańlayına  sart  ete  qaldı.
Sonnan  soń  tırmanıń  ne  ekenin  bildi.  Mańlayın 
sıypap  turıp: — «Qaysı  aqmaq  tırmanı  ayaq  astına 
taslaǵan?» — dep  aytıp  qoydı.
1. Gúrrińde  ákåsi  balasına  qanday  tapsırma  berdi?
2. Bala  ákesine  qanday  sıltaw  ayttı?
1. «Jalqawǵa  is  buyırsań,  ózińe  aqıl  úyretedi»  naqılınıń 
    mánisin  aytıp  beriń.

---

124