K. S. Sodiqova Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston

106-masala*. Drozofila pashshasida ko’z rangining jigarrang bo’lishi A geniga va och qizil bo’lishi B geniga bog’liq. Genotipda har ikkala dominant genning birga kelishi ko’z rangining qizil bo’lishini ta’minlaydi. SHu genlarning retsessiv allellari yig’indisi esa ko’z rangining oq bo’lishini belgilaydi. Quyidagi genotiplarga ega bo’lgan pashshalarning fenotipini aniqlang:
1) AABB; 2) AaBb; 3) Aabb; 4) aaBB; 5) aabb.
Masalaning yechilishi:
Genotip Fenotip
1) AABB - qizil ko’zli;
2) AaBb - qizil ko’zli;
3) Aabb - jigarrang ko’zli;
4) aaBB - och qizil ko’zli;
5) aabb - oq ko’zli.


107-masala*. Qizil ko’zli drozofila pashshalari, oq ko’zli pashshalar bilan chatishtirilganda, keyingi avlodda olingan pashshalarning 1/4 qismi qizil ko’zli, 1/4 qismi jigarrang ko’zli, 1/4 qismi och qizil ko’zli va 1/4 qismi oq ko’zli bo’lgan. CHatishtirish uchun olingan va chatishtirishdan keyin olingan pashshalarning genotipini aniqlang va nima uchun 1:1:1:1 nisbatda ajralish ketganligini tushuntirib bering. Digeterozigotali qizil ko’zli pashshalar o’zaro chatishtirilsa, keyingi avlodda qanday fenotipga mansub pashshalar olinadi? Fenotipik sinflarning nisbatini aniqlang.
Masalaning yechilishi:
Qizil ko’zli pashshalar retsessiv gomozigotali (aabb) oq ko’zli pashshalar bilan chatishtirilganda keyingi avlodda to’rtta fenotipik sinfga ajralib ketishi qizil ko’zli pashshalarning digeterozigotaligidan dalolat beradi. SHunga ko’ra, olingan natijani quyidagicha ifodalash mumkin:
qizil oq
P ♀ AaBb X ♂ aabb
g AB, Ab, aB, ab ab
F_B AaBb - qizil
Aabb - jigarrang
aaBb - och qizil
aabb - oq
F_B da 1:1:1:1 nisbatda ajralish ketishning sababi digeterozigotali qizil ko’zli pashshalarning to’rt tipda gametalar hosil qilishidir.
Digeterozigotali qizil ko’zli pashshalar o’zaro chatishtirilganda, keyingi avlodda quyidagi natijani olish mumkin:
qizil qizil
P ♀ AaBb X ♂ AaBb
g AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F₁ genotipik sinflar fenotipik sinflar
1. AABB = 1 qizil
2. AABb = 2 qizil 9/16 AˍBˍ; qizil
3. AaBB = 2 qizil
4. AaBb = 4 qizil
5. Aabb = 1 jigarrang 3/16 Aˍbb; jigarrang
6. Aabb = 2 jigarrang
7. aaBB = 1 och qizil 3/16 aaBˍ; och qizil
8. aaBb = 2 och qizil
9. aabb = 1 oq 1/16 aabb; oq.
Bu yerda ham to’rtta fenotipik sinflarga mansub pashshalar hosil bo’ladi, lekin ularning nisbati 9:3:3:1 bo’ladi.
Drozofila pashshasida ko’zning qizil rangda bo’lishi dominant A va B genlarning komplementar ta’siriga bog’liq.