Kadmiy ajratib olish Reja: Qo‘rg‘oshin ajratib olish Mis metalini eritish

Ikkilamchi xomashyoni minorali pechda eritishdan
hosil bo‘lgan mahsulotlarning kimyoviy tarkibi

Eritish
natijasida

hosil
bo‘lgan

mahsulotlar
Cu
Zn
Sn
Pb
Ni SiO₂CaO FeO Al₂O₃

Qora mis

80–
87

2–6 0,7–
1,8 1–2
0,5–
3,0
–
–
–

Shlak
0,7–
0,8 6–9
0,1–
0,2
0,2–
0,5
0,03–
0,2
23–
29 8–14
35–
40
9–13

Chang
10– 25–
0,2–
–
15–
2-3 10–
3–5

15 30
0,3 3–4
20
12

Pechning shaxta qismida erigan eritma pech tindirgichida tindiriladi. Shlak to‘xtovsiz shlak quyuluvchi kovshga to‘qilib turadi.Tindirilgan mis pech o‘chog‘idan tuynuk orqali cho‘michga chiqib turadi.

Konverterlash

Mis metalini konverterlash, mis shteynlarini konverterlashdan farq qiladi. Shteynlarni konverterlashda asosiy masalalar oltingugurtni gazga o‘tkazish, temirni shlakka o‘tkazish va tayyor mahsulotdan xomaki mis olish bo‘lsa, qora misni konverterlashdan maqsad maksimal darajada metall aralashmalarini misdan tozalash va standartga to‘g‘ri keladigan xomaki mis olishdir. Shu bilan birga qora misni konverterlash qayta ishlashni asl rafinirlovchi (tozalovchi) jarayon deb bo‘lmaydi. Mis metallurgiyasida olovli rafinirlash jarayoni deyilganda, asosan

Cu₂O + Me → 2Cu + MeO
almashinish reaksiyasi bo‘yicha yuz beradigan aralashmalarni ajratish jarayoni tushuniladi.

Qora misni konverterlashda asosiy reaksiyasi, metallni kislorod bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘zaro ta’siriga asoslangan:

Me + 0,5O₂ = MeO.
Konverterga qora mis suyuq holda quyiladi, sinflarga ajratib tayyorlab qo‘yilgan mis tarkibli temir-tersaklari va chiqindilari yuklanadi. Mis tarkibli temir-tersaklar va chiqindilarga parchalangan issiqlik o‘tkazuvchilar, kabellar, elektrodvigatellar, mis o‘tkazgichlar, qirindilar, mis kuyindilari, skraplar va boshqa misga boy qattiq materiallar kiradi. Flyus sifatida tarkibining 65–72 foizi SiO₂ bo‘lgan kvars solinadi. Suyuq vannaga 88–120 kPa bosimli havo purkaladi.Kerakli haroratgacha eritish va bir qancha aralashmalardan to‘liq tozalash uchun konverterga koks solinadi.Qora misni konverterlash natijasida asosan uchta mahsulot olinadi: 1) xomaki mis; 2) temir, nikel, qo‘rg‘oshin, rux, surma va misni ma’lumot qismi o‘tgan konverter shlaki; 3) rux, qo‘rg‘oshin, qalay va boshqa bir qancha metallarning oksidlangan birikmalaridan tashkil topgan.
Qora misni qayta ishlash 40–60 tonna sig‘imli gorizontal konverterlarda olib boriladi (jadval). Bu konverterlarga solinadigan va hosil bo‘ladigan mahsulotlarning kimyoviy tarkibi jadvalda keltirilgan.


4.3-jadval