Kafedra mudiri: X. Asatullaev

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI

«IQTISODIYOT» KAFEDRASI

“MIKROIQTISODIYOT.MAKROIQTISODIYOT” FANIDAN

YAKUNIY NAZORAT

Kafedra mudiri: X.Asatullaev

Bajardi: Toirov I

Tekshirdi: Nazarova M

VARIANT- 2

1. 
   Iqtisodiy samaradorlik va uni firmalar faoliyatidagi ahamiyati
   
2. 
   Mehnatga bo’lgan talab va uning xususiyati
   
3. 
   Iqtisodiy samaradorlik va uni firmalar faoliyatidagi ahamiyati
   
4. 
   Izokvantlar va izokostlar
   

1

Iqtisodiy samaradorlikni hisoblashning mohiyati nimada

Korxonaning iqtisodiy samaradorligi bu uning umumiy samaradorligidir tijorat faoliyati, bu olingan mahsulot va sarflangan resurslarning nisbati bilan ifodalanadi. Iqtisodiy samaradorlik koeffitsientini olish uchun korxona rentabelligi ko'rsatkichlari va ishlatilgan resurslarning umumiy xarajatlari bilan o'zaro bog'liqlik zarur. Biznes-loyiha birinchi ko'rsatkich ikkinchi komponentdan oshib ketgan taqdirda samarali bo'ladi.

Korxonaning iqtisodiy samaradorligini hisoblash ko'rsatkichlari

Umumiy iqtisodiy samaradorlik ko'rsatkichlari tizimiga foydalaniladigan resurslar turlari bo'yicha taxminiy ko'rsatkichlar va ko'rsatkichlar kiradi. Tashkilot faoliyatining asosiy ko'rsatkichi har doim bo'ladi foyda... Quyidagi ko'rsatkichlar ham taxmin qilingan ko'rsatkichlarga tegishli: mahsulotlar rentabelligi, ishlab chiqarish fondlarining rentabelligi, asosiy va aylanma mablag'larning nisbiy tejamkorligi.

Ushbu ko'rsatkichlar yangi asbob-uskunalarni ishlab chiqish va joriy etish, ishlab chiqarish masalalarini hal qilish, shu jumladan bir-birining o'rnini bosadigan materiallar va mahsulotlardan foydalanish, shuningdek qurilish va rekonstruktsiyani loyihalashtirish, biznes-rejalarni tuzish, texnologik va ilmiy faoliyatda ishlab chiqarishni tashkil etish sxemalarini tanlash uchun zarurdir.

Mezon ko'rsatkichlari qanday aniqlanadi? Buning uchun tejash kamayadi mahsulot tannarxiva xarajat sifatida - bu tejashga olib keladigan qo'shimcha kapital qo'yilmalar.

Qiyosiy iqtisodiy samaradorlik ma'lum bir tijorat yoki iqtisodiy masalani hal qilishning ikki yoki undan ortiq variantlaridan birini tanlash bilan belgilanadi. Shunday qilib, siz bitta variantning boshqalarga nisbatan afzalliklari tavsifini olasiz.

Ikkala variantni taqqoslaganda, talab qilinadigan boshqa nisbat kapital qo'yilmalar va ishlab chiqarish xarajatlari darajasi. Kamroq kapital qo'yilmalarni talab qiladigan variant, eng past ishlab chiqarish xarajatlarini ta'minlagan holda, iqtisodiy jihatdan foydali deb tan olinadi.

Variantlarni taqqoslashda ularning har biri uchun hisoblangan kamaytirilgan xarajatlardan foydalanish kerak. Har bir variant uchun berilgan xarajatlar samaradorlik standartiga muvofiq bir o'lchovgacha tushirilgan kapital qo'yilmalar va operatsion xarajatlar (asosiy xarajatlar) yig'indisini aks ettiradi.

Shuni ham anglash kerakki, iqtisodiy ko'rsatkichlarni tanlash o'rganilayotgan tizim faoliyatining maqsadlari bilan belgilanadi. Masalan, chorvachilik sohasidagi korxonaning qiyosiy iqtisodiy samaradorligi ko'rsatkichlarini belgilashda ishlab chiqarishning o'sishiga, mehnat unumdorligining o'sishiga, ishlatilgan em-xashakning qoplanishiga va boshqa xarajatlarga e'tibor qaratish lozim. Buning asosida quyidagi ko'rsatkichlar tizimini o'rnatish mumkin: bir hayvonga to'g'ri keladigan yalpi va tovar mahsuloti, mehnat unumdorligi, ozuqa uchun to'lov va xarajatlarni qoplash.

2

Mehnatga talab uning narxi boʻlmish ish haqi miqsoriga nisbatan teskari mutanosiblikda, yaʼni ish haqi oshsa mehnatga talab qisqaradi, agar u pasaysa, mehnatga talab oshadi. Mehnat bozoridagi mehnat taklifi ish haqiga nisbatan toʻgʻri mutanosiblikda boʻladi. Moddiy muhtojlik sharoitida koʻp ishlab, koʻp pul topishga intilish mehnat taklifini oshiradi.

Mehnat bozorida mehnatga talab taklifdan oshib ketsa ish kuchi taqchilligi, mehnat taklifi talabdan koʻp boʻlsa ishsizlik paydo boʻladi.

Mehnat bozorining turlarga ajralishi uning harakteri va koʻlamiga bogʻliq. Mehnat bozori oshkora va yashirin harakterda faoli-yat koʻrsatishi mumkin. Oʻz koʻlamiga qarab Mehnat bozori mahalliyhududiy, milliy va jahon bozorlaridan iborat. Globalizatsiya sharoitida moddiy resurslarni mamlakatlararo taqsimlanishiga mos ravishda mehnat resurslari ham taqsimlangani sababli jahon Mehnat bozori tez rivojlanadi. Iqtisodiyoti kuchli mamlakatlar milliy Mehnat bozorida kelgindilar mehnati taklifi tez usadi, narxi arzonligidan unga talab ham ortadi. 2000 yilda Yer yuzida oʻzi tugʻilgan yurtida ishlamaydiganlar soni 80 mln. nafardan ziyod boʻldi. Xalqaro Mehnat bozori kengayishi rivojlangan mamlakatlarda oʻzga millat diasporasi oʻsishiga olib keladi (mas, 2002 yil AQShdagi xitoyliklar 15 mln. nafardan ortiq boʻlgan).

mehnat bozori xodimlarni ishga qabul qilish va ularning foydalanish bo'yicha, masalan, davlat, ish beruvchilar va ishchilar kabi umumiy bozori individual a'zolari o'rtasidagi raqobat munosabatlari, bir tizim bo'lib , ijtimoiy ishlab chiqarish. Bu zamonaviy mehnat bozori xususiyatlarini belgilaydi. Bu tovar sifatida mehnat resurslari bozor hisoblanadi. mehnat narxi va miqdor ta'minoti maqsadi bilan belgilanadi va unga talab qilinadi. Bu bozor ishchilar va ish beruvchilar haqi va sharoitlar kelajakda qo'shma muzokaralar o'tkazish mumkin bo'lgan bir xabardor.

mehnat bozori tuzilmasi beshta asosiy qismdan tashkil topgan. Avvalo, bu yuqori malakali xodimlar rahbarlari (rahbarlari) nisbatan kichik, ammo juda sifatli guruh hisoblanadi. So'ngra kadrlar va yuqori malakali xodimlar mavjud. tarkibiy tuzatishlarni va ishlab chiqarish davriy kamaytirish ichiga olgan ishlash bilan ergashdi. unumdorligi past darajada bilan ifodalanadi ishchilar mehnat talab tarmoqlar guruh xavfsiz holatga bu guruhlar, qo'shimcha ravishda. sabablarga ko'ra yoshlar, keksalar, nogiron insonlar, odamlar, - beshinchi qismi ishlaydigan odamlar eng zaif segment hisoblanadi , ular ish topa olmaydi.

mehnat bozorini shakllantirish xususiyatlari uning tarkibiy qismlari, barcha va joriy holati ta'sir bor.

yilda - So'nggi yillarda, G'arb mamlakatlari sanoati uchun kadrlar qishloq xo'jaligi sohasida va ko'paytirish band sonining barqaror pasayishiga istagi kuzatilishi mumkin xizmat ko'rsatish sohasida, shuningdek, iqtisodiyotning ilm-intensiv tarmoqlarini.

mahorat-qurilish evolyutsiya ham sodir bo'ladi. Bu tushuncha noaniq bo'ladi. professional, ishchi kuchining malakasi tuzilishini, shuningdek, kontent ishlab chiqish: Shu nuqtai nazardan, ish kuchi, uch tushunchalarni o'z ichiga oladi.

Professional tuzilishi kasblar har turli vakillari majmuini o'z ichiga oladi. malaka tuzilishi ishchilar bir xil fitnes darajada va mahorat bilan bog'liq. Bugun biz ishchi kuchining umumiy massasi ta'lim darajasi muhim ortishi haqida gapirish mumkin.

mehnat bozorining tuzilishi mezonlar turli bog'liq. tegishli fazoda bozorlar yirik shaharlarini, respublika, federal, shahar, viloyat, tuman, viloyat, qishloq mehnat bozorlarini ajratiladi. ijtimoiy va mehnat xalqaro bozorda aloqalar va davlatlararo hududlarida bozor holatiga xalqaro darajada.

mehnat bozori tuzilishi vaqti parametrlari mezon asosida, joriy istiqbolli va prognoz bozorlar o'z ichiga oladi.

3

DA uzoq muddat firma qo'llaniladigan barcha omillarning sonini o'zgartirishi mumkin, shuning uchun ishlab chiqaruvchi maksimal ishlab chiqarishni ta'minlash uchun foydalaniladigan resurslarning optimal kombinatsiyasini aniqlashi kerak. Ushbu muammoni hal qilish uchun ikkitasini ko'rib chiqing iqtisodiy kategoriyalar: izoquant (teng mahsulot yoki teng mahsulot egri chizig'i) va izokost (teng xarajatlar chizig'i).

Isocost - bu resurslarning tanlanishini ko'rsatadigan chiziq, ulardan foydalanish teng miqdordagi xarajatlarni talab qiladi. Bu sizga ma'lum xarajatlarda daromadlarni optimallashtirishga imkon beradi. Grafikda L - mehnat koeffitsienti, K - kapital.

Izokostal xususiyatlar

Izokostning xususiyatlari byudjet cheklovlari xususiyatlariga o'xshashdir. Uning salbiy qiyaligi bor, uning darajasi uning tenglamasi bilan belgilanadi. Grafikdagi izokostaning qiyaligi ishlab chiqarish omillari narxlarining nisbatiga ham bog'liq. Izokostaning joylashishi korxonaning daromad darajasiga bog'liq.

Izokosta tenglamasi C \u003d Px * X + Py * Y dir. Bu erda C - xarajatlar, Px va Py - resurslarning narxi.

Izokost xaritasi - bu salbiy qiyalikka ega bo'lgan ikkita parallel to'g'ri chiziqlar tasviri. Firmani tegishli ishlab chiqarish hajmlari bilan ta'minlaydigan nazariy jihatdan mumkin bo'lgan resurs tanlovlarini ko'rsatadi.

Moddiy ishlab chiqarish nazariyasi yakuniy mahsulotga qayta ishlash uchun ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish jarayonini tavsiflaydi.

Ishlab chiqarishning barcha omillarini birlashtirib, yakuniy tovar ishlab chiqarish va ishlab chiqarishdan tashqari iste'mol qilish va to'plash uchun yaratiladi.

Har qanday korxonaning natijasi ishlab chiqarish omillaridan samarali foydalanishga bog'liq. Mana shuni ishlab chiqarish funktsiyasi namoyish etadi, bu esa tayyor mahsulot ishlab chiqarishning sarflangan resurslar miqdoriga bog'liqligini tavsiflaydi.

Isoquanta ishlab chiqarish funktsiyasi tushunchasi bilan chambarchas bog'liq. Isoquanta - egri chiziq, bularning barchasi ishlab chiqarish hajmi o'zgarishsiz qoladigan kapital va mehnatning bunday kombinatsiyasini bildiradi.

Izokantaning ijobiy qiyaligi shuni anglatadiki, ishlab chiqarishni kamaytirmaslik uchun bitta omildan foydalanishni ko'payishi boshqa omildan foydalanishni ko'paytirishni talab qiladi. Izokantaning salbiy qiyaligi shuni ko'rsatadiki, bir omilning kamayishi (ishlab chiqarishning ma'lum hajmi uchun) har doim boshqa omilning ko'payishiga olib keladi.

Izokantlar kelib chiqish yo'nalishi bo'yicha qavariqdir, chunki omillar bir-birining o'rnini bosishi mumkin bo'lsa-da, ular mutlaq o'rnini bosuvchi emas.

Izokantaning egriligi ma'lum bir mahsulot hajmi chiqarilganda omillarni almashtirish elastikligini aks ettiradi va bir omilni boshqasiga qanchalik oson almashtirish mumkinligini aks ettiradi. Agar izoquant to'g'ri burchakka o'xshash bo'lsa, bitta omilni boshqasiga almashtirish ehtimoli juda past. Agar izoquant pastga egiluvchi tekis chiziq shakliga ega bo'lsa, unda bitta omilni boshqasiga almashtirish ehtimoli katta.