Kalit so’zlar: tangri, bitiktosh, bödun, könul, kelinum, beg, yodgorlik; Annotatsiya

Könul⁴ → сердце (qalb, yurak), (MK 391).
Bu so’zning ma’nosi lug’atda qalb, yurak degan ma’noda keltirilgan. Bitiktoshda bu so’z aynan shu ma’noda qo’llanilgan. Hozirgi kunda ham xuddi shu ma’noda qo’llaniladi.
(3) анча сақынтым, кöздǝ йаш кǝлсǝр, ǝтидǝ кöнгvлтǝ сығыт кǝлсǝр йантуру сақынтым, қатығды сақынтым, ǝки шад улайу ини йигvным оғланым бǝглǝрим бодунум кöзи қашы йаблақ болтачы тǝп, сақынтым, йоғчы сығытчы қытанй, татабы бодун башлайу
Ya’ni:
Shunchalik alam tortdimki, ko’zga yosh kelganda, azob berib ko’ngildan yig’I kelganda qayta qayg’urdim, qattig’ qayg’urdim. Ikki shad keying ini jiyanim, bolam, beglarim, xalqim [ning] ko’zi qoshi yomon bo’ladi deb, o’yladim. Azachi, yig’ichi Qitan, Tatabi xalqini boshlab
4) Kelingunum⁵ → (kelin jegūn) – невестка; ekälärim kelinünim qun cujlarim (KT 649)
Bu so’zning tarjimasi kelin degan ma’noni bildiradi. Bu so’z hozirgi kungacha saqlanib qolgan va qo’llanib kelinmoqda.
(4) öгсиз ақын бинип тоқуз ǝрǝн санчды, ордуғ бǝрмǝди, öгvм қатун улайу öглǝрим, ǝкǝлǝрим, кǝлингvнvм, қунчуйларым бунча йǝмǝ тириги кvнг болтачы ǝрти, öлvги йуртда йолта йату қалтачы ǝртигиз!
Ya’ni:
O’gsiz oqini minib, to’qqiz erni sanchdi, o’rduni bermadi. Onam xotun, keying onalarim, opalarim, kelinlarim, xonzodalarim, shuncha [ngiz] ham tirigi [ngiz] cho’ri bo’lar edi, o’ligi [ngiz] vayronada, yo’lda yotib qolar edingiz!
5) Begler⁶ → Правитель, вождь, бек; alti bas bodunqa beg ertim (E12) hukmdor, yetakchi;
Bu so’z hukmdor, yetakchi degan ma’nolarni bildiradi.
Bitiktosh yozilgan davrda xonlik hukmdorligi bo’lgani sababli bu atamalar keng qo’llangan. Ammo hozirda iste’moldan chiqqan.
(5) бунта уртум, нǝнг, нǝнг, сабым ǝрсǝр, бǝнггу тащқа уртум, ангар кöрv билинг, тvрvк амты бодун бǝглǝр, ǝб öдкǝ кöрvгмǝ бǝглǝр. гу йангылтачы-сиз. Мǝн бǁǝнггу таш … Табғачǁ қағанта бǝдизчи кǝлvртим, бǝдзǝ (т) тим. Мǝнинг сабымын сымадыю
Ya’ni:
Bu yerda yozdim. Qanday nima so’zim bo’lsa mangu toshga o’ydim. Unga qarab biling. Turkning endigi xalqi, beklari. Uy, dunyoga [gina] qaraydigan (ko’ziga faqat mol-mulki ko’0rinadigan) beklar, sizlar gumrohsizlar. Men mangu tosh… Tabg’ach xoqonidan naqqosh keltirdim, naqshla(t)dim. Mening nutqimni buzmadi.
БЕК⁷ ‘shahar yoki viloyat hukmdori’, ‘yuqori martabali amaldor’. Azizbek Turkiston xonligining eng zolim va mustabid sanalgan beklaridan biri (Abdulla Qodiriy). Bu so’z qadimgi turkiy tilda