Kalsiy va magniyni Shmuk usulida aniqlash Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar

Kalsiy va magniyni Shmuk usulida aniqlash


Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar:1 g. tuproq namunasi, 2% -li sirka kislotali so’rim (250 ml), Pipetkalar (2 ml, 5 ml, 10 ml, 25 ml.li) ulchov pipetka – 20 ml.li, 100 ml.-li shisha silindr, Indikatorlar : a) qora xromogen kund, b) mureksid, 250 ml. li, konussimon kolbalar (4-ta), byuretka (25 ml. li yoki 50 ml.li), voronkalar (13 – 15 sm diametrli), filtr qog’ozi, 10 ml – xlorid – ammiak buferi, 0,05 normalli trilon B eritmasi, 10% li KON yoki NaOH eritmasi (5 ml.), yuvg’ich.


Kalsiy va magniy karbonatlarni sirka kislotali so‘rim usulida aniqlash.
Bu usul karbonatlarni bir sutka davomida sirka kislotaning 2 % li eritmasi bilan aralashtirilib qoldirib parchalashga asoslangan. Bunda quyidagi reaksiya ketadi:
CaCO₃+2CH₃COOH=(CH₃COO)₂Ca+H₂O+CO₂
MgCO₃+2CH₃COOH=(CH₃COO)2Mg+ H₂O+CO₂
Keyin kalsiy va magniyni sirka kislotali so‘rimda kompleksometrik usul bilan aniqlash trilon-B ning ana shu metallar ionlarini ularning rangli eruvchan komplekslaridan metallindikatorlar–qora xromogen, mureksid yordamida ajratib olish xossasiga asoslangan.
Ishni bajarish tartibi:Sirka kislotali so‘rim tayyorlash:

1. 
   1g tuproq olinib sig‘imi 500 ml bo‘lgan yassi tubli kolbaga solinadi.
   
2. 
   Tuproqli kolbaga sirka kislotaning 2 % li eritmasidan 250 ml quyiladi va aralashtirilib bir sutka qoldiriladi.
   
3. 
   Bu muddat o‘tgandan keyin kolbadagi eritma aralashtirililadi va filtrlanadi.
   

Ca+Mg ning umumiy miqdorini sirka kislotali so‘rimda
kompleksometrik usul bilan aniqlash
1. Sig‘imi 250 ml bo‘lgan konussimon kolbaga 20 ml so‘rim solinib, taxminan 100 ml distillangan suv, 10 ml xlorid-ammiak buferi quyiladi va eritmaning qizg‘ish-binafsha tusga kiritish imkonini beradigan miqdorda qora xromogen kukuni solinadi.
2. Eritmaning binafsha rangdan ko‘kimtir – zangori tusga o‘tguncha trilon–B ning 0,01 n, 0,05 n yoki 0,1 n eritmasi (karbonatlarning kutilayotgan miqdoriga bog‘liq) bilan sekin-asta titrlanadi. Eritma binafsha–ko‘k rangga o‘tgan paytda titrlashni ayniqsa ehtiyotlik bilan sekin olib borish zarur.
3. Titrlashning normalligi va titrlashga sarflangan trilon–B ning miqdori ml hisobida yozib qo‘yiladi.
Kalsiy ionini aniqlash
1. Kalsiyni aniqlash uchun Ca'' va Mg'' ning umumiy miqdori aniqlangan miqdoridagi (20 ml) so‘rim olinib, 250 ml sig‘imli konussimon kolbaga solinadi va 100 ml hajmidagi distillangan suv bilan suyultiriladi. Uning ustiga KOH yoki NaOH ning 10% li eritmasidan 5 ml quyiladi hamda eritmani yorqin qizg‘ish rangga kiritish uchun yetarli bo‘lgan miqlorda mureksidning osh tuzi bilan aralashtirilgan kukuni qo‘shiladi.
2. Kolbadagi eritma darhol trilon–B eritmasi bilan titrlanadi, shunda eritmaning normalligi Ca'' va Mg'' ning yig‘indisini aniqlash uchun titrlashga olingan eritmanikidek bo‘lishi kerak; titrlash asta-sekin, yaxshi aralashtirilgan holda, eritma binafsha rangga o‘tgunga qadar dovom ettirilishi kerak.
3. Kalsiyni titrlash uchun sarflangan trilon–B ning normalligi va miqdori ml hisobida yozib qo‘yiladi.
Kalsiy va magniyning foiz miqdorini hisoblash
Tahlilimiz maqsadi tuproqdagi karbonatlarning foiz miqdorini aniqlashdan iborat bo‘lgani uchun hisoblashda quyidagi formulalardan foydalanamiz;


Bunda A-Ca va Mg ning umumiy miqdorini titrlashga sarflangan trilon-B ning miqdori, ml; B-Ca ni titrlashga ketgan trilon-B ning miqdori, ml; n- trilon-B eritmasining normalligi; Ca mg-ekv-0,02000; Mg mg-ekv-0,01216; 100-100 g tuproqqa hisoblash koeffisiyenti; P-tahlilga olingan tuproq namunasining massasi; B- so‘rimning umumiy hajmi, C-titrlash uchun olingan so‘rimning hajmi.
Ca va Mg miqdorini tegishli karbonatlar foiziga hisoblash
CaCO₃ ning gramm-molekulasi Ca ning gramm-ionidan 2,5 baravar og‘ir, MgCO₃ ning gramm-molekulasi esa Mg ning gramm-ionidan 3,5 marta og‘ir bo‘lgani sababli biz hisoblashning quyidagi sxemasidan foydalanamiz:
1,4 CaO 1,66 MgO
Ca'' Mg''
2,5 CaCO₃ 3,5 MgCO₃
Agar tuproq suvda oson eriydigan tuzlarga boy bo‘lsa, u holda magniy karbonatning foiz miqdoridan magniyning suvda oson eriydigan tuzlarining foiz miqdorini ayirish lozim.
Tuproqlar ham boshqa jismlar kabi qator tashqi alomatlar (belgilar) majmuiga, muayyan morfologiyaga egadir. V.V.Dokuchayev tomonidan genetik tuproqshunoslikning yaratilganidan keyingina tuproqlarning morfologik xossalarini mukammal o‘rganish tuproq tadqiqotlarida munosib o‘rinni egalladi va uning zarur tarkibiy qismi bo‘lib qoldi.
Tuproqning morfologik belgilari uning paydo bo‘lish jarayonlarining natijasida shakllanadi va tabiiyki uning kimiyoviy hamda fizik xossalarini aks ettiradi. Bular tuproqlarni tadqiq qilishda juda muhim ahamiyat kasb etadi. Tuproqlar morfologiyasi haqidagi ta’limot genetik tuproqshunoslikdagi muvaffaqiyatlardan biri hisoblanadi.