Kamilova zebiniso nusrat qizi son tushunchasining rivojlanish tarixi va istiqbollari

1.1-§. NATURAL SON FUNKSIYALARI

Natural sonlar ikkita asosiy funksiyaga ega:

Predmetlarni miqdorini xarakterlaydi;
Qatorda joylashgan predmetlarning joylashish tartibini xarakterlaydi.
Bu tushunchalarga mos ravishda miqdorni aniqlovchi son (bir, ikki, uch,...) va tartibni aniqlovchi son (birinchi, ikkinchi, ...) tushunchalari kelib chiqqan.
Sonlarni birinchi darajasini umumlashtirish uchun insoniyat uzoq va mashaqqatli yo`lni bosib o`tdi. Natural sonlarning 1, 2, 3, ... ∞ qatorini yaratish uchun 100 asrlar oralig`idagi vaqt talab etildi. Natural deb atalishining asosiy sababi bu sonlar bilan real bo`linmaydigan ob’yektlar ifodalanadi: odamlar, havvonlar, buyumlar va hakazo.
Pifagor: “Natural sonlarni xudo yaratdi qolgani inson tafakkuri mahsuli”, - degan edi. U har bir natural songa o’ziga xosligi va ajoyib xususiyatlari bilan baho berishga harakat qilgan. Uning shogirdlari istalgan sonni aytganda, u shu songa tegishli bir qator ajoyib xususiyatlarni aytib bera olgan. Sonlar olami ham tirik mavjudodlar olamidagi kabi haqiqatdan qiziqarli, haddan tashqari ajoyib xossalari bilan insonni lol qoldiradi. Bunday ajoyib sonlardan o’ziga xos nodir sonlar muzeyi haqiqiy “Arifmetik kunskamera” tuzish mumkin.
2 soni – ajoyib sonlar galereyasiga birinchi juft son bo’lgani uchun emas, balki eng maroqli sanoq sistemasining asosi bo’lganligi nazarda tutilgan.
9 soni – galeriyada doimiylik simvoli sifatida emas, balki barcha arifmetik amallarni tekshirishni osonlashtiruvchi son sifatida kiritilgan.
12 soni – bir yildagi oylar dyujinadagi birliklar sonidir, 12 qadimiy sanoq sistemasining asosi bo’lish uchun kurashda 10 soniga raqib va uni yengishga yaqin kelgan qolgan sondir.
13 soni - ajoyib xususiyati borligi bilan emas, balki hech qanday xususiyatga ega emasligidan galeriyamizga kirib qolgan.
365 soni – bu son shunisi bilan ajoyibki, uyildagi kunlar sonini ifodalaydi. So’ngra 7 ga bo’lgan qoldiq 1 chiqadi. 365 sonining ahamiyatsiz bo’lib ko’ringan bu xususiyati 7 kunlik kalendarimizda juda muhimdir.
365 sonining 2 – xususiyati kalendarga bo’g’liq emas.
365=10×10+11×11+12×12
Yani: 10²+11²+12²=365
Bundar tashqari: 13²+14²=365
S.A. Rachinskiyning masalasi 365 sonining shu xossasiga asoslangan. Bu masala Bogdanov- Belskiyning “Qiyin masala” degan mashhur rasmida tasvir etilgan
10²+11²+12²+13²+14²