Kapital bozorlari va ularning firmalar real investitsiyalariga ta’siri

Mavzu: “Kapital bozorlari va ularning firmalar real investitsiyalariga ta’siri”

Reja:

Kirish

1. Kapital bozori tushunchasi va uning firmalar faoliyatidagi ahamiyati

2. Firmalar real investitsiyalari va kapital bozorlari bog’liqligi

3. Kapital bozorlarining firmalar faoliyatiga ta’siri

4. Kapital bozorlarini firmalar real invistitsiyalariga ta’sirini oshirish yo’llari

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

O‘zbekiston Respublikasida keng imkoniyat hamda sharoitlar yaratib qo‘yildi. Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o‘tishi bilan jamiyatda bozor iqtisodiyotining amal qilish mexanizmini, turli mulkchilikka asoslangan korxonalarning (firmalarning) xo‘jalik yuritish faoliyatini, ularning bozor sharoitidagi harakatini, cheklangan ishlab chiqarish resurslaridan oqilona foydalanish yo‘llarini va shu asosda ularni samarali faoliyat yuritishlarini o‘rgatuvchi bilimga bo‘lgan ehtiyoj ortib boradi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ga asosan respublika iqtisodiyotida olib borilayotgan erkinlashtirish jarayonlari chuqurlashdi, moliya bozori shakllandi va undagi operatsiyalarning ko‘lami o‘sib, ishtirokchilarining soni ham ortdi.

Ushbu “Mikroiqtisodiyot” fanidan yozilgan ushbu referatda bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiyotda amal qiladigan qonuniyatlarni, bozor mexanizmining nazariy va amaliy asoslarini, jamiyatdagi resurslar tanqisligi va kishilar ehtiyojini qondirish zaruriyatidan kelib chiqadigan bozor muvozanati va muvozanat narxlar, bozor muvozanatiga ta’sir qiluvchi omillar, maksimal va minimal narxlar, «qora bozor»ning vujudga kelishi, iste’molchi yutug’i va ishlab chiqaruvchi yutug’i to‘g‘risida keng iqtisodiy mulohazalar yuritilgan. Shuningdek, bozor iqtisodiyoti sub'yektlari faoliyatiga bevosita ta'sir etuvchi talab va taklif, foydalilik va iste'molchilarning bozodagi narxlarga munosabati, ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulot bahosi, raqobat shakllari, ishlab chiqarish omillari va ulardan oqilona foydalanish yo‘llari, umumiy muvozanat va davlatning bozorni boshqarishdagi roli va shu kabi qator boshqa masalalar keltirilgan.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida kapital bozori juda muhimdir, chunki u uzoq muddatli moliyaviy resurslarning muhim manbai hisoblanadi. Kapital bozori moliya tizimining to'lov qobiliyatiga hissa qo'shadigan qimmatli qog'ozlar bozori va bank xizmatlari bozorini o'z ichiga oladi.

Moliyaviy bozorning eng muhim funktsiyasi bu erkin konvertatsiya qilishdir pul kredit kapitalida, keyin turli xil xo'jalik yurituvchi sub'ektlar o'rtasida qayta taqsimlash bir maqsadni qo'ygan - kapitalni ko'paytirish. Bozor iqtisodiyoti sharoitida kapital bozori juda muhimdir, chunki u uzoq muddatli moliyaviy

Ushbu mavzuning dolzarbligi sarmoya bozoriga qiziqish bu yoki boshqa tomondan kuchayganligidadir.

Maqsad kurs ishi bu kapital bozorining xususiyatlarini o'rganish va ochib berishdir. Maqsaddan kelib chiqib, quyidagi vazifalarni hal qilish kerak: kapitaldan foydalanish bahosi sifatida kapitalning va qiziqishning mohiyatini ochib berish.

1. Kapital bozori tushunchasi va uning firmalar faoliyatidagi ahamiyati

Kapital bozori uzoq muddatli investitsiya resurslarini moliyalashtirishning eng muhim manbaidir. Agar pul bozori moliya bozorida likvidlikni saqlab tursa, u holda kapital bozori ma'lumotlardan tejamli foydalanishga yordam beradi. moliyaviy manbalar. Bu shuni anglatadiki, tegishli tavakkalchilikni hisobga olgan holda investitsiyalardan kutilayotgan foyda kamida kapital bozoridagi foizlarga mos kelishi kerak. Ushbu kapital mablag'lar ko'rinishida taqdim etiladi. Mablag'lar - bu kapital miqdori bu lahza vaqt. Har qanday kompaniyada boshqa turdagi kapital ham mavjud.

Bozor munosabatlari sharoitida kapital bozori muhim ahamiyatga ega, chunki u uzoq muddatli moliyaviy resurslarning asosiy manbai hisoblanadi.

Kapital bozori bozorni o'z ichiga oladi qimmatli qog'ozlarva bozor bank xizmatlaribu to'lov qobiliyatiga hissa qo'shadi moliyaviy tizim. Kapital bozori - bu moliyaviy bozorning o'rta va uzoq muddatli kredit kapitaliga talab va taklif shakllanadigan qismi.

Shuningdek, kapital bozori munosabatlar sohasi bo'lib, ob'ekti unga talab va taklifni shakllantiradigan evaziga taqdim etiladigan pul kapitali hisoblanadi.

Kapital bozorining yana bir ta'rifi kredit kapitali bozorining o'rta va uzoq muddatli moliyalashtirish va qimmatli qog'ozlar bilan bog'liq operatsiyalar amalga oshiriladigan segmentidir.

Yuqoridagilardan ko'rinib turibdiki, kapital deganda jismoniy kapital tushuniladi, kapital bozori mehnat va er bozori bilan bir qatorda ishlab chiqarish omillari bozorining tarkibiy qismi hisoblanadi. Va agar moliya bozorida kapital deganda biz pul kapitalini nazarda tutsak, unda kapital bozori ishlaydi ajralmas qismi kredit kapitali bozori. Ular shuningdek kapitalning uchinchi turini ajratib ko'rsatishadi - inson kapitali.

Inson kapitali mehnatning bir shaklidir. Bundan kelib chiqadiki, kapital faqat jismoniy va moddiy omillarni anglatadi. Jismoniy yoki real kapital - bu turli xil tovarlarni ishlab chiqarishda ishtirok etadigan ishlab chiqarish resurslari zaxirasi. Ushbu kapital asosiy kapitalga bo'linadi, bunda xom ashyo, shuningdek asosiy yoki yordamchi mehnat materiallari ishlab chiqarish uchun mablag 'sotib olishga sarflangan binolar, inshootlar, mashinalar, uskunalar va aylanma mablag'lar kabi haqiqiy uzoq muddatli aktivlar mavjud.

Ta’kidlash joizki, mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish va iqtisodiyot tarmoqlarini modernizatsiya qilish moliya-bank tizimi, shu jumladan kapital bozori imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishni hamda ushbu tizimni sifat jihatdan yangi bosqichga ko‘tarishni talab qiladi.

Shu maqsadda, kapitalni jalb qilish hamda korxona, moliyaviy institutlar va aholining erkin resurslarini joylashtirishdagi muqobil manba sifatida fond bozorini rivojlantirish 2017 - 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida asosiy vaziflaradan biri etib belgilangan.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasida ham moliya bozorlari, jumladan, fond bozorini rivojlantirish yangi iqtisodiy sharoitda asosiy maqsadlarimizdan biri ekanligi qayd etilgan.

Bu boradagi islohotlarning dastlabki bosqichi sifatida jahon davlatlari tajribasidan kelib chiqqan holda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 14.01.2019 yildagi 5630-sonli Farmoni bilan mustaqil davlat organi - Kapital bozorini rivojlantirish agentligi tuzilib, uning asosiy vazifalari etib qimmatli qog‘ozlar bozorini shakllantirish, rivojlantirish, tartibga solish va korporativ boshqaruv sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish belgilangan.

Kapital bozorini rivojlantirish agentligining ma’lumotiga ko‘ra, bugungi kunda emissiya qilingan aksiyalarning umumiy nominal qiymati 100 trillion so‘mdan ortiq bo‘lib, ulardan faqatgina 1,5 foizigina erkin muomalada harakat qilmoqda. Bu yalpi ichki mahsulotga nisbatan hisoblaganda 1 foizdan kam hisoblanib, ushbu ko‘rsatkich Singapurda 188 foiz, Malayziyada 112 foiz va Rossiyada 34 foizni tashkil etadi. Mazkur holat O‘zbekistonda kapital bozori mamlakat iqtisodiyotida investitsiyalar va jamg‘armalar o‘rtasida vositachilik rolini sifat va miqdor jihatdan yuqoriga ko‘tarish uchun katta potensialga egaligini ko‘rsatadi.

Buning uchun, qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va muomalada bo‘lishini, investitsiyalarni keng jalb etish, korportiv boshqaruvni rivojlantirish va aholining moliyaviy savodxonligini oshirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ko‘zda tutuvchi kapital bozori rivojlanishining uzoq muddatli strategiyasini ishlab chiqish taqozo etiladi.

Mazkur strategiyada fond bozorini rivojlantirishga to‘sqinlik qilayotgan omillarni bartaraf etish, uni tartibga soluvchi qonun va qonun osti hujjatlarni bozori rivojlanayotgan davlatlar talablariga (“frontiers market” ) muvofiqlashtirish, tarkibiga brokerlar, pensiya fondlari, sug‘urta kompaniyalari, banklar kiruvchi moliya bozorining eko-tizimini yaratish, aholining bo‘sh turgan mablag‘larini fond bozoriga jalb qilishning jahon tajribasida qo‘llanilgan samarali institutlarni shakllantirish nazarda tutilishi kerak.

E’tiborlisi, 2019 yilda Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki va boshqa qator xalqaro ekspertlar ko‘magida 2020-2025 yillarda O‘zbekiston kapital bozorini rivojlantirish strategiyasining loyihasi ishlab chiqildi va keng jamoatchilik o‘rtasida muhokamaga qo‘yildi. Mazkur strategiyaning asosiy vazifalaridan biri - erkin muomaladagi jami qimmatli qog‘ozlarning yalpi ichki mahsulotga nisbatini 2025 yil oxirigacha kamida 10-15 foizga yetkazish hisoblanadi.

Belgilangan vazifalarga erishish uchun investorlar bazasini kengaytirish va diversifikatsiya qilish, moliyaviy savodxonlikni yaxshilash orqali qimmatli qog‘ozlarga bo‘lgan talabni oshirish, emitentlar sonini ko‘paytirish va yangi moliyaviy instrumentlar orqali qimmatli qog‘ozlar taklifini kengaytirish, qonunchilik va nazorat tizimini takomillashtirish, kapital bozori infratuzilmasini yaxshilash va kapital bozorini muvofiqlashtiruvchi organning institutsional salohiyatini mustahkamlash strategiyaning asosiy yo‘nalishlari etib belgilanishi maqsadga muvofiq. Shundan kelib chiqib, aytish mumkinki, kelusi yil uchun asosiy vazifalardan biri mazkur strategiyani qabul qilish va unda belgilangan chora-tadbirlarni amalga oshirishning uzviyligini ta’minlash hisoblanadi.

Mazkur strategiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish erkin muomaladagi qimmatli qog‘ozlar ulushini yalpi ichki mahsulotning 10-15 foiziga yetkazish, investitsiya loyihalarni moliyalashtirishning muqobil manbasi sifatida fond bozori imkoniyatlaridan to‘liq foydalanish kabi yangi mexanizmlarni keng joriy etish, iqtisodiyotning bank sektoriga bog‘liqligini va davlatning bank sektoridagi ishtirokini kamaytirish, yashirin aylanmadagi qo‘shimcha mablag‘larni iqtisodiyotga jalb qilish va pirovardida O‘zbekiston iqtisodiyotining jadal sur’atlarda o‘sishini ta’minlash kabi muhim va dolzarb masalalarni hal etishi kutilmoqda.

Kapital bozori (kapital bozori) - uzoq pul muomalada bo'ladigan moliyaviy bozorning bir qismi, ya'ni muddati bir yildan ortiq bo'lgan pul mablag'lari. Kapital bozorida bo'sh kapitalni qayta taqsimlash va ularni turli foydali moliyaviy aktivlarga investitsiyalar kiritish mavjud.

Kapital bozori - bu moliyaviy bozorning o'rta va uzoq muddatli qarz kapitaliga talab va taklif shakllanadigan qismi.

Kapitalga talab firmalar va aholisi. Shu bilan birga, ularning xatti-harakatlari motivlari bir oz farq qiladi, ammo natijada ular xuddi shunday harakat qilishadi: foiz stavkasi pasayishi bilan firmalar va iste'molchilar kreditlarga bo'lgan talabni oshiradilar, shuning uchun kapitalga talab egri chizig'i salbiy qiyalikka ega (har qanday yaxshi yoki manbaga bo'lgan talab egri kabi. Keling, bu firmalar va iste'molchilarning xatti-harakatlaridan qanday kelib chiqishini ko'rib chiqamiz.

Firmalar_real_investitsiyalari_va_kapital_bozorlari_bog’liqligi'>2. Firmalar real investitsiyalari va kapital bozorlari bog’liqligi

1. Firmalar Undan kapital tovarlar (uskunalar, materiallar va boshqalar) va foyda olish uchun foydalanish uchun kapitalni talab qiling. Ular o'z mablag'lariga ega bo'lmaganda qarzga olingan kapital xizmatlaridan foydalanadilar (masalan, o'z mahsulotiga talab o'sdi va firmalar ishlab chiqarishni kengaytirishni xohlaydilar). Bundan tashqari, kompaniya kreditni qanchalik arzon boshqarsa, shuncha ko'p u qarz olishni xohlaydi.

Masalan, ichidagi kompaniya chakana savdo past foiz stavkasida u kredit olishga va uchta yangi do'kon qurishga qaror qildi; yuqori foiz stavkasida u faqat ikkita do'konni qurishga qaror qildi, undan yuqori stavkada faqat bittasi va ma'lum foiz stavkasi bo'yicha u ishlab chiqarishni kengaytirishdan butunlay voz kechadi.

2. Iste'molchilar pulni foyda olish uchun emas, balki har qanday iste'mol tovarlarini sotib olish uchun qarzga oling. Ular buni bir necha holatda qilishadi.

Birinchidan, ular qarz olishlari mumkin joriy iste'molni ta'minlash daromadning kutilmaganda pasayishi holatlarida. Bunday holda, asosiy ehtiyojlarni qondirish uchun pul kerak va qat'iy aytganda, ular kapital emas. Bunday kreditlar daromad olishda noaniqlik yuzaga kelganda, masalan, fermerlar tomonidan hosil etishmovchiligi holatida bo'lishi mumkin.

Ikkinchidan, iste'molchilar kredit olishlari mumkin kapital iste'mol tovarlarini sotib olish uchunular nisbatan yuqori narxga ega va uzoq vaqt davomida daromaddan pul tejashni talab qiladi.

Aytaylik, xaridor 10 ming so’mga tushadigan pianino sotib olmoqchi. Kerakli miqdorni yig'ish uchun iste'molchi o'n yil davomida 1000 so’mni tejash kerak. Iste'molchi o'n yil kutmasligi mumkin, lekin 10000so’m qarz oling va darhol pianino sotib oling, keyin qarzni o'n yil davomida foiz bilan to'lang. Bunday holda, u darhol pianinodan yordam olishni boshlaydi, ammo pianino unga ko'proq qimmatga tushadi. U to'laydigan foiz miqdori pianinoni tezroq olish imkoniyati uchun to'lov bo'ladi.

Istalgan iste'molchi berilgan foiz stavkasi bo'yicha bir nechta omillar bilan belgilanadigan o'z tanlovini amalga oshiradi. Birinchidan, imtiyozlar iste'molchi - pianino chalishni tezda boshlamoqchi bo'lgan, sabrsiz iste'molchi, ushbu foydani darhol iste'mol qilishni boshlash uchun qiziqish shaklida talab qilinadigan miqdorni to'lashga tayyor bo'lishi ehtimoli ko'proq. Ikkinchidan, kelajakka ishonchlilik darajasi - agar iste'molchi kelajakda o'z daromadini yaxshi bilmasa, u qarz olishga jur'at etmasligi mumkin, chunki qarzni to'lash bilan bog'liq muammolar bo'lishi mumkin. Uchinchidan, daromadning qiymati iste'molchi - iste'molchi kambag'al bo'lsa, u kutishga qaror qiladi va iste'mol boshlanishiga yaqinlashgani uchun qo'shimcha pul to'lamaydi.

Foiz stavkasining o'zgarishi iste'molchilar tanlovini o'zgartiradi - foiz qancha past bo'lsa, shuncha ko'p iste'molchilar kerakli miqdordagi pulni yig'ib olguncha "sabr qilishdan" darhol qarz olishga va yaxshi mol sotib olishga qaror qilishadi.

Shunday qilib, foiz stavkasining pasayishi bilan kapitalga talab oshadi, chunki firmalar ham, aholi ham ko'proq pul olishga qaror qilishmoqda.

Kapital ta'minoti egri chizig'i ijobiy qiyalikka ega (a-rasm), bu iste'molchilar va firmalarning xatti-harakati bilan belgilanadi.

1. Firmalar agar ular o'zlari foyda olish uchun foydalana olmaydigan "qo'shimcha" pullarni vaqtincha ishlab chiqaradigan bo'lsalar, kreditorlar rolini bajaradilar. "Qo'shimcha" pullarning paydo bo'lishining sabablari qanday?

Vaqtinchalik kompaniyaning bo'sh naqd pul mablag'lari paydo bo'lishining sabablaridan biri foyda qismining bir qismini shaklda tejash zarurati bo'lishi mumkin amortizatsiya to'lovlari asosiy kapital xarajatlarini qoplashga mo'ljallangan.

Uchinchidan, kreditlar beradi davlat organlari va jamoatchilik qamrab olish kabi muhim vazifalarni hal qilish byudjet taqchilligiuy-joy fondini moliyalashtirish va shu kabilar.

Kredit bozori kredit kapitali iqtisodiyot tarmoqlari o'rtasida to'planishi, harakati, taqsimlanishi va qayta taqsimlanishiga imkon beradi. Kredit bozori - bu korxonalar va mablag'larga muhtoj fuqarolar, shuningdek, ularni ma'lum shartlar asosida ta'minlay oladigan tashkilotlar va fuqarolar o'rtasida munosabatlar o'rnatiladigan mexanizm.

Shu bilan birga, kredit bozori turli xil to'lov bozorlarining sintezidir. Rivojlangan mamlakatlarda bozor iqtisodiyoti kredit shartnomalari vositachiligi, birinchi navbatda, kredit tashkilotlari tomonidan ( tijorat banklari qarz oladigan va qarz beradigan boshqa institutlar), ikkinchidan, ma'lum bir qimmatli qog'ozlar bozorida amalga oshiriladigan turli qarz majburiyatlarini berish va harakatlanishini ta'minlaydigan investitsiya yoki shunga o'xshash tashkilotlar.

Kapital bozorining ishlashi korxonalarga real investitsiya loyihalarini amalga oshirish uchun investitsion resurslarni shakllantirish bilan birga samarali moliyaviy investitsiyalar (uzoq muddatli istiqbolda) muammolarini hal qilishga imkon beradi. moliyaviy investitsiyalar) Kapital bozorida aylanadigan moliyaviy aktivlar odatda kamroq likviddir; ularning xarakterli eng yuqori darajasi moliyaviy xavf va mos ravishda eng yuqori daraja keldi.

Shuni ta'kidlash kerakki, bu moliya bozorlarining pul bozori va kapital bozoriga an'anaviy bo'linishi zamonaviy sharoitlar ularning ishlashi shartli. Ushbu konventsiya zamonaviy bozor ekanligi bilan belgilanadi moliyaviy texnologiya va ko'plarni berish shartlari moliyaviy vositalar individual qisqa muddatli moliyaviy aktivlarni uzoq muddatli va aksincha aylantirishning nisbatan sodda va tezkor usulini ta'minlang.

Xarakterli individual turlari Yuqoridagi ikkala belgilar uchun ham moliyaviy bozorlar, shuni ta'kidlash kerakki, ushbu turdagi bozorlar bir-biri bilan chambarchas bog'liq va bitta bozor makonida ishlaydi. Ha, turli moliyaviy aktivlarning (vositalar, xizmatlar) muomalasiga xizmat qiluvchi barcha turdagi bozorlar bir vaqtning o'zida pul bozori va kapital bozorining ajralmas qismidir.