Karbonsuvlar va ularning umumiy xususiyiyatlari

Karbonsuvlar va ularning umumiy xususiyiyatlari
asosiy ozikning katta guruhlaridan biri bulgan carbohydratelar, yani karbonsuvlar o'simlik wa ayvon organizmlari tarkibiga kiruvchi, carbon, hydrogen va oxygendan tashkil topgan birikmalar guruidir. Oxygen hydrogenning nisbati buda suvdaghi gidrogen va oksigen nisbatiga teng. Shu bilan birga carbonsuvlarga yaxshi mavzhud bulib, ularda vodorod va hydroxyl groupar boshka atomlar gruppalari bilan almashingan buladi. Ular bilan karbon, vodorod va oksigendan tashqari azot, oltingugurt yoki fosfor kiradi.
Karbonsuvlar barcha uzhaira va tẞkimalarda mavzhud bwlib, uzhaira structuralalari osil bulishida katnashadi. Shu bilan birga carbonsuv organismda imoya zaira ozik va haroratni am bazharadi.
Tuzilishi karbongidrat, massasi va boshka hossalariga kura monosaxaridlar molekulasi, oligosakkaridlar va polisaxaridlarga blinadi. Monosaxaridlar va disaxaridlar shirin tamga ega buladi. Ularning shirinlik darazhasi ar khildir. Eng shirin ta'mga ega bulgan carbonsuv fruktozadir. Agar uningg shirinlik darazhasi 100 birlik deb olins, glucosaning shirinlik darazhasi 42 na, galactosanics 18 na tashkil etadi. Masalan, asalning shirinlik darazhasi zhuda yukori bo'lishiga sabab, uning tarkibida ko'p mikdorda fruktoza bwlishadi.
Tabiatda faqat D kator karbonsuvlar mavjud. Ulardan eng muimlari tarkibida 5 - 6 karbon atomi va bulgan glyukoza, fruktoza, galaktoza va mannozalardir. Monosaxaridlar ma'lum mikdorda sut tarkibida buladi. Masalan, odem sutida monosaxaridlardan glyukoza, cigir va chka sutida monosaxaridlardan glyukoza va galaktoza borliga.

aniklangan. D glucose erkin olda kon va twqimalar suyukliklarida doim bwladi.

Organismda nerv-humoral boshkarilish natizhasida kondagi glyukoza mikdori - konsentratsiyasi doimiyy saklanib turadi. Odam organizmida glyukosaning umumiy mikdori 20 g ga tenge. Organizmda glyukozadan oson energiya osil bwlady. Glucosaning parchalanishidan osil bulgan energiya ATP kuilishida tuplanadi. Bujarayon ikki hil kechishi mumkin: kislorod ishtirokid anaerob yul bilan (glikoliz, glikoneogenez) va kislorod ishtirokid aerob yul bilan.
Karbonsuvlar organizm uchun asosii energiya manbasi, ular o'simliklarning 80-90% ini tashkil qiladi. Bir vaktning o'zida ular plastik material amdir. Karbonsuvlar boshkaruv, imo va boshka functionlarni bazharadi. Masalan, glucuron acid gigarda ar hil toxinlar bilan birikib, zararsizlantirili ¬ shini ta'minlaidi.
Karbonsuvlardan ba'zilari Elimsimon modda bwlib, organisming “yolovchisi” bwlib hizmat qiladi. Mucopolysaccharidlar bwimlardagi suyukliklarni tashkil qiladi. Bullardan eng kwp targalgani gialuronat kislotasi va geparin. Disaccharidlar oshkozon - ichak fermentlari ta'sirida taz parchalanish va surilish xususiyiyatga ega. Odam karbonsuvlarning 80% ini kraxmal kurinishida qabul qiladi. Moddalar pektin - o'simlik masulotlaridan iborate polisakkaridlardir. Sorbit va xylitlar karbonsuvlarning osilalari bo'lib, fayl surilishidan konda shakar mikdori noto'g'ri ketidi. Kishining karbonsuvlarga bulgan sutkalik talabi bajaradigan zhismoniy ishning intensiveliga bolik. Kancha kup ish kilinsa va rakat tez bazharilsa, bu mikdor shuncha kup buladi. Rtacha bu son 400-500 gr, kraxmal 50-100 gr, ozik tolalari esa camida 25-30 gr bulishi kerak. Shakarning kw'p iste'mol qilinishi tish kariesiga, MNS yes tormoslanish va qo'zalish zharayonlarining nisbat meyori ehtiyojlariga, sovuqqa chidamsizlika, ar hil allergylarga olib keladi. Meyoridan kup

carbonsuv insulin hormonining kwp azhralib, organizmda yo twplanishiga olib keladi.

Ma'lumki, ovkatlanish kishining meyoriy physiologist ehtiyezhi bwlib, organizmda kechadigan kator khayotiy zharayonlarning amalga oshirish hamda ularning energiya bilan ta'minlashda muhim hisoblanadi. Inson ovkatining asosii kismini osil, yoђ va carbonsuvlar tashkil etadi. Bu asosda oziklar ham plastic, ham power engineer ahmiyatga ega bwlib, bular orasidan carbonsuvmikdor zhihatidan kunlik ovkatning ozik hosil qiladi tashkil qiladi.
Ovkat bilan kabul kilingan karbonsuvlar organizmda kator kimyovy u natijalarga uchrab, energiya beradi. Khosil bulgan energy of musclesning hrakatlanishi, nerve impulselarining o'zida hamda kator haotiy zharayonlarning kechishi uchun sarflanadi. Inson ovkatidagi carbonsuvlarning asosiy manbai non, potato, macaroni, meva-chevalar, poliz mahsulotlari hamda har hil shirinliklar, sut, gusht, tukhum va ulardan tayerlangan ozik-ovkat mahsulotlari isob.
Kunlik ovkatdagi carbonsuvlarning umumiy mikdori kuchi, 450-600 g ni tashkil etib, bu mikdor kishilarning ahliy va zhismoniy faoliyati, yoshi, zhinsi hamda yashash sharaitiga karab uzgarib turadi. Sport bilan shugullanuvchilarda bu kursatkich 800 g gacha kutarilishi mumkin. kun, kunlik qabul qilinadigan karbonsuvlarning 20-25% engil hazm bölgan hhar hil shirin shakar, qand-kurslar, kolgan 75-80% ni esa murakkabli tuzilish karbonsuvlar hamda ma'lum kismni oziq tolalari (tola, pektin, lignin, hemicellulose) tashkil etiladi. etadi. Murakkab xizmat carbonsuvlar ovkat hazm qilish canalida carbohydrazalar tasirida peshma-pesh parchalanadi va monosaccharidlarga ailangandan sHng qon va lymphaga sỞiladi.
Ozik tolalari chi power engineer kiymatga ega bulmasada, ichaklarning harakati va mikroflorasini yakhshilash, zararni tanadan olib chiqib ketish hamda yuqon ichakdagi ma'lum stressni ta'minlashda muhim

hisobladi. Carbonsuvlarning organizmida tutgan o'rnini aniqlashda biokimyoviy jarayonlarda ishtirok etishni o'rganish muhim ahmiyat kasb etadi.

Carbon suvlarning elementar tarkibi boshka biomolecular larga nisbatan sodda tuzilishli bwlib, asosan carbon, oxygen va hydrogendan iborat. Shu bois ularga carbonsuvlar deb nom berilgan. Lekin airimning oltin tarkibidagi carbon, oxygen va hydrogendan tashqari nitrogen, gugugurt hamda phosphorus (aminoqand, thioqand va boshqalar) kabi komponentlar hos bo'ladi (Raximov, 1986).
Karbonsuvlar tabiatda juda keng tarqalgan bo'lib, ular o'simliklarning turli qismlarini qurish uchun 70-80% ini tashkil etiladi. Odam va xayvonlar organizmidagi mikdori esa 2% atrophida bwlib, ular organizmida hayotiy zharaenlarning borishida katta o'rin tutadi.
Carbonsuvlar organizm uchun asos power engineer manba bwlib, organismga kabul umumiy energiya mikdorining 60% dan ziyodi carbonsuvlarga, kolgan 40% esa osil va yoĒlarning hissasiga twĒri keladi. Karbonsuvlarning 1 gramm twliq langand oksidi 4,1 kkal azhraladi energiya.
Extremal Sharoitlarda organizmda kechadigan fiziolog jarayonlarni energiya bilan ta'minlashda eng avvalo zahira karbonsuvlar (zhigar va muscle glycogen) muhim ahmiyat kasb etadi. Shu bilan birga,carbonsuvlar plastic material sifatida ishlatilib, zhuhaira va uning komponentining qismlari va uning tarkibiy qismlari, nukleoproteinlar, glucoproteinlar, lipopolysaccharidelarning sintezi ishtirok etadi. Carbonsuvlar wa ayblov hosilalari organizmda himoyani bazharadi. Ular ovkat hazm qilish trakt va bronlar kavatining tuzilishida kwp mikdorda ishtirok etib, ushbu qismlarni mechanic tasirlardan hamda kasallik qo'zg'atuvchi microblaring o'tishidan saklaydi. ishdan, glyukozaning oksidlanishidan xosil bulgan glyukuronat kislota glikozid bolari bilan birikkan shacklda bir kator murakkab karbonsuvlar tarkibida

o'rnatish. Zhigarda u ichgandan suriladigan har xil zaharni zararsizlantiradi.

Karbonsuvlar boshka biomolecularar bilan birikib (oksillar bilan glikoproteinlar, yoĒlar bilan glycolipidlar), murakkab birikmalar xosil qiladi. Organismda bundai birikmalar mikdor zhihatdan kwp bwlmasada, biomembranalarni xamda huzhairaning boshka komponenti tuzilishida katnashadi (Rahimov, 1986). Shu bilan bir katorda, zhajralarning bir-birini tanish va uzaro aloqalarida, immunologist khossalarni hamda kon ivishi zharaenlarini ta’minlash kabi xususiyatlarni amalga oshirishda katnashadi.
Karbonslarning kunlik iste'mol qilinadigan taomlari miqdori meyoridan bulsa, tanada u erdan yođlar synth. Natizhada ular tibial bone kasallik organlar atrofida tuplanib, semizlikka (ortiqcha tana massasiga) olib keladi. Bundai holatning davom etishi esa turli xastaliklarning kelib chiqishiga zamin tayorlaidi. Karbonsuvlarning kunlik ovkatdagi mikdorining meyor darazhasida bulishida bulishidagi masalalarni echish muhimdan biri bulib xisoblanadi.