Karimova gulshanning genetika va genomika asoslari fanidan tayyorlagan

3.Mitoxondriyalar bilan bogiiq irsiylanish

Mitoxondriyalaming irsiylanishi birinchi marotaba XX asrning 50-

yillarida B.Efrussi tomonidan rganilgan. U achitqi zam burugiarda

normal formalar bilan birga kichik hajmli mitti m utant achitqilar

borligini aniqlagan. Bunday m utant form alar vegetativ urchish

m obaynida hosil b o iish in i e?tiborga olib, ular “vegetativ m itti”

achitqilar deb nomlangan. Vegetativ mitti achitqilardan tashqari boshqa

fenotip bo‘yicha o‘xshash mutant zamburug1 yadro genlarini o ‘zgarishi

tufayli hosil boigan zam bum giar mavjud boiib ular “ajralish beruvchi

mitti achitqi zam burugiar” deb ataladi. Odatda achitqi zam burugiari

chatishtirilganda ikkita organizm sitoplazmasi va yadrosi zigota hosil

boiishida to iiq qatnashadi. Shunga qaramay mutant va normal achitqi

zam bum giar irsiylanishida yadro hamda sitoplazmaning rolini alohida-

alohida baholash mumkin. 47-rasmda mitti vegetativ hamda ajralish

bemvchi achitqi zambumgiarining normal formali zam bum giar bilan

chatishtirish natijalari berilgan. Bu mitti achitqi zam burugi normal

kattalikdagi achitqi zam bum gi bilan chatishtirilsa hosil boigan diploid

to‘plamli zigotada normal formali zam bum giam i mitoxondriyalari

b o ig an lig i sababli ularning askosporalaridan norm al form.«!i

zam bum giar paydo boigan. Bu holat normal va vegetativ mitti achitqi

zamburugiari sitoplazmasi farqlansa ham ularning genomlari o ‘xshash

ekanligini ko‘rsatadi.

“Ajralish beruvchi mitti achitqi zamburug‘lar” normal formali

zambumgiar bilan chatishtirilganda hosil bo‘lgan zigotadan ikki xil gaploid

sporalar rivojlanib, ularni 50% normal achitqi zamburugiariga, 50%

mutant mitti achitqi zamburugiariga o‘xshash boiadi.

Bu o‘z-o‘zidan “ajralish beruvchi mitti achitqi zamburugiar”da yadro

genining mitoxondriyaga ta’sir etishi tufayli mitti achitqi zamburugiar

hosil boiganligini isbotlaydi.

Yadro genini o ‘zgarganligi tufayli hosil boigan “ajralish beruvchi

mitti achitqi zamburugiar” sitoplazmadagi mitoxondriyalarda yuz beigan

mutatsiya natijasida paydo boigan “vegetativ mitti achitqi zamburugiar”

bilan chatishtirilganda ham zigotalar normal boiadi. Ulardan hosil boigan

sporalar ikki xil boiadi. “Vegetativ mitti achitqi zamburugiar” o‘zgarish

sitoplazmadagi mitoxondriyalarni faoliyati bilan bogiiq boisa, “ajralish

beruvchi mitti achitqi zamburugiar”da bunday o‘zgarish yadro genlari

bilan belgilanadi.