Kegl cc pechat indd

Richag ham boshqa mexanizm kabi 
ishdan yutuq bermaydi. Richag qonunini kashf etgandan so‘ng juda 
ruhlanib ketgan Arximed «Menga tayanch nuqtasini bering, men 
Yerni ko‘taraman» deb aytganligi haqida afsona bor. Nazariy jihatdan 
olganda juda uzun yelkali richag bilan Yer og‘irligiga teng kuch hosil 
qilish mumkin. Lekin richagning kichik yelkali uchi Yerni 1 sm ga 
ko‘ targanda, katta yelkali uchi kosmosda shunday katta aylana yoyini 
bosishi kerakki, buning uchun Arximed 1 
m/s tezlik bilan yursa, 
million yil kerak bo‘lar edi!

---

94
66-rasm.
67-rasm.
68-rasm.
Xuddi shunday yo‘l bilan ko‘char blok ham 
ishdan yutuq bermasligini isbotlash mumkin. 
Bunda yukni h balandlikka ko‘tarish uchun 
blokdan o‘tgan arqon uchini 2h masofaga ko‘ tarish 
zarur bo‘ladi (68-rasm). Ko‘char blokda kuchdan 
2 marta yutuq olinsa-da, ma 
sofadan 2 marta 
yutqiziladi. Natijada ko‘char blok ham ishdan 
yutuq bermaydi.
Shunga o‘xshash yo‘llar bilan boshqa oddiy 
me xaniz mlar ham ishdan yutuq bermasligini 
isbotlash mumkin.
Masala yechish namunasi
100 kg yukni 10 m balandlikka ko‘tarish kerak 
bo‘l ganda qiya tekislikdan foydalaniladi. Tortuvchi kuch 245 N bo‘lsa, 
uzunligi necha metr bo‘lgan qiya tekislikda bu ishni amalga oshirish 
mumkin?
B e r i l g a n :
F o r m u l a s i :
Y e c h i l i s h i :
m = 100 kg
h = 10 m
F
1
= 245 N
g = 9,81 
F
1
· 
s = F
2
· 
h,
bundan
,
F
2
= mg.
F
2
= 100 kg · 9,8
980 N.
· 10 m = 4 · 10 m 
 40 m.
Topish kerak
s = ?
Javobi: s = 40 m.