Kegl cc pechat indd

 buyumning yassi ko‘zgudagi tasviri mavhum, 
to‘g‘ri, o‘lchamlari buyum o‘lchamlariga teng, buyum ko‘zgudan 
qancha masofada bo‘lsa, ko‘zgu orqasida shunday masofada va chap 
tomoni o‘ng tomoni bilan almashinib ko‘rinadi.
Sferik ko‘zgular
*
. Sharning bir bo‘lagi ko‘rinishida bo‘lgan 
ko‘zgular 
sferik ko‘zgular deyiladi. Ular ikki turda bo‘ladi: botiq va 
qavariq. Botiq ko‘zguda nur sferaning ichki qismidan, qavariq ko‘zguda 
sferaning tashqi qismidan qaytadi.
Botiq ko‘zguga Quyosh nurlari yuborilsa, ular bitta nuqtada 
to‘planadi (111-a rasm). Bu nuqta botiq ko‘zguning bosh optik o‘qida 
joylashib, uning 
fokusi deyiladi. Ko‘zgu markazi D nuqtadan F 
nuqtagacha bo‘lgan masofa 
fokus masofasi deyiladi.
Qavariq ko‘zguga tushgan Quyosh nurlari undan sochiladi (111-b 
rasm). Sochilgan nurlarni fikran davom ettirilsa, F nuqtada kesisha-
di. Unga 
mavhum fokus deyiladi. OD  – ko‘zguning egrilik radiusi, DF – 
ko‘zguning 
fokus masofasi deyiladi. OF =
.
 
a) 
b)
111-rasm.
.
Agar yorug‘lik manbaini botiq ko‘zguning fokusiga qo‘yilsa, undan 
chiqqan nurlar ko‘zgudan qaytib, bosh optik o‘qqa parallel holda 
qaytadi. Ko‘zgularda tasvir yasash uchun buyumdan chiqqan ikkita 
nurdan foydalanish kifoya. 112-rasmda botiq ko‘zguda yonib turgan 
shamning tasvirini yasash keltirilgan.
112-rasmda buyum ko‘zgudan 2F masofadan nariga qo‘yilgan. 
Undan 1 nurni bosh optik o‘qqa parallel, 2 nurni bosh fokus F ga 
yo‘naltiramiz. Bu nurlar ko‘zgudan qay tib, o‘zaro uchrashgan joyida 
shamning tasviri hosil bo‘ladi. Tasvir 
to‘nkarilgan, kichiklashgan

---

144
va 
haqiqiy bo‘ladi. Agar buyum ko‘zgudan 2F va F oralig‘idagi 
masofaga qo‘yilsa (113-rasm), tasvir bu safar ham 1 va 2 nur yor-
damida yasaladi. Tasvir