Keleshek jobası. Operativ jobası

2. 5 Kárxanada ushraytuǵın uzaq múddetli jobasıdıń kemshilikleri hám tosıqları
Alıp barılıp atırǵan ekonomikalıq reforma kárxanalarǵa ekonomikalıq erkinlikti támiyinledi hám kóplegen menejerler bólekan yamasa hátte tolıq (tiykarlanıp orta hám kishi kárxanalar ushın ) jobasıdan qutılıwǵa háreket etdiler, bunı ózleri ushın shınjır dep bildilar. Búgingi ekonomikasınıń biyqararlıǵı kóbinese normal jobasıǵa múmkinshilik bermeydi. Bunday ekonomikalıq jaǵdaydan kóplegen óndiriwshiler anıq jobası sistemasınıń joq ekenligi, kárxananıń islep shıǵarıw (ishki) biznes-rejesiniń joq ekenligin aqlaw ushın paydalanadılar.
Biraq, intuitsiya, improvizatsiya tiykarında qarar qabıllaw, qaǵıyda jol menende, ápiwayı, jınayatlı bolmaǵan ekonomikalıq iskerlik sharayatında da optimal nátiyjelerge alıp kelmeydi. Bunnan tısqarı, bazar munasábetleriniń rawajlanıwı, básekiniń kusheytiwi hám kusheytiwi sharayatında jobasıdıń roli artıp barıp atır.
Álbette, sırtqı ortalıq júdá biyqarar, inflyatsiya, óndiristiń tómenlewi, salıqlar, jeńillikler sıyaqlı kóplegen faktorlar kárxana daǵı ekonomikalıq jaǵdaynı tiykarlanıp uǵımsız etedi. Bulardıń barlıǵı, álbette, jobası sistemasın sezilerli dárejede quramalılastıradı, lekin hesh qanday tárzde onıń zárúr ekenligin biykar etpeydi. Joybarlaw procesi basqarıw qararların qabıllawda járdem beretuǵın qural bolıp tabıladı hám sol sebepli bazar ekonomikası sharayatında odan waz keshilmaydi.
Búgingi kúnde kárxanalarınıń kóbisi kárxananıń sanaat qásiyetlerin esapqa alǵan halda processni jobası texnologiyası sezilerli dárejede parıq etiwine qaramay, operatsion jobasıdıń tiykarǵı elementlerine iye emes.
Nátiyjeli jobası mexanizmin engiziwdiń eń keskin mashqalası sanaat kárxanaları aldında turıptı. Sanaatda kapital aylanbası ciklı ekonomikanıń basqa barlıq tarmaqları menen salıstırǵanda eń " wákillik etiwshi" esaplanadı : támiynat basqıshları (materiallıq resursların satıp alıw ), islep shıǵarıw basqıshları, islep shıǵarılǵan ónimdi saqlaw hám satıw basqıshları da bar. kontragentlar menen esap -kitaplar retinde, de satıp alınǵan sheki onim, de materiallar, da sotilgan ónimler ushın. Bul sanaat kárxanaları, mısalı, islep shıǵarıw procesi ámeldegi bolmaǵan bank sektorı hám sawdadan parıq etedi [11].
Joybarlaw zárúr. Kóbinese kárxanalarda texnologiyalıq tárepten ol benuqson esaplab shıǵıladı, biraq ekonomikalıq esap -kitaplar ámelge asırilmaydi, bul bolsa buzılıwlarǵa alıp keledi. Kárxananıń xojalıq iskerligi rejesin aldınan dúziw kerek. Sheki onim, materiallar, janar may, butlovchi bólimler hám yarım tayın ónimlerdi satıp alıw rejesin ekonomikalıq tárepten maman islep shıǵıw zárúrli bolıp tabıladı. Islep shıǵarıw natiyjeliligi, qosılǵan baha salıǵı muǵdarı, aylanba aqshalardıń aylanıwı, islep shıǵarıw rentabelligi buǵan baylanıslı. Nadurıs oylanǵan satıp alınǵan zat siyasatı QQSning artıqsha tolıqnishiga, aylanba aqshalardıń nátiyjesiz isletiliwine alıp keledi. Ónim islep shıǵarıw hám satıw ushın nadurıs joybarlastırılǵan real ǵárejetler xojalıq jurgiziwshi sub'ekttiń bankrot bolıwına alıp keledi.
Ókiniw menen aytamız, kárxana administraciyasınıń turmısı mudamı da tegis ótpeydi. Anıqlanıwı kerek bolǵan tosıqlar ámeldegi, keyin olardı chetlab ótiw yamasa joq etiw kerek.
Eń keń tarqalǵan tosıqlarǵa tómendegiler kiredi:[11]:
bólindiler hám bólimlerdiń maqsetleri tolıq anıq bolmawi ushın eń joqarı dárejede tolıq islep shıǵılmaǵan kárxana strategiyası ;
joqarı administraciya kárxananıń maqsetleri tuwrısında etarli maǵlıwmattı usınıs etpeydi, bul bólimlerge ózleriniń anıq usınısların tayarlawǵa múmkinshilik beredi;
texnologlar yamasa tómen dárejedegi basqa maman jumısshılar rejani orınlawdı ózleriniń minneti dep esaplamaydilar, sebebi olar olardı islep shıǵıwda qatnasıw etpegenler;
jobalar zerikarli hám qızıq emes hám jumısshı xızmetkerlerdiń olardı orınlaw qálewin oyatmaydı ;
Menejerler jobası erisilgen nátiyjelerdi anıqlawdı ańsatlashtirayotganidan qáweterde. Bul óz jumıslarına isenimsiz bolǵanlar ushın qáwipli keleshek bolıwı múmkin;
jobası sistemasınıń kórinip turǵan qattılıgınan qorqıp, menejerler jobasıdı bólimlerdiń haqıyqıy turmısı haqqında hesh qanday oyda sawlelendiriwge iye bolmaǵan qánigeler tárepinen ámelge asırılıwın sezim qılıwadı.
Kárxanalar óz iskerligin ámelge asırıw ushın túrli ekonomikalıq resurslardan, atap aytqanda, tiykarǵı islep shıǵarıw fondlari hám aylanba aqshalardan paydalanadılar. Kárxana óz ónimlerin islep shıǵarıw ushın jetkizip beretuǵınlardan zárúr resursların waqıtında zárúr dep esaplaǵan muǵdarda alıwı kerek.
Hár bir kárxanada hár qıylı resurslarǵa bolǵan mútajlikti uzaq múddetli jobası ónimge bolǵan ámeldegi talaptı qandırıwǵa hám islep shıǵarıw natiyjeliligin maksimal dárejede asırıwǵa qaratılǵan bolıwı kerek.
Aldıńǵı resursların jobasıdı jetilistiriwdiń eki jantasıwı ámeldegi:
1. Strategiyalıq jobasıda ekonomikalıq resurslarǵa bolǵan mútajlikti anıqlawdıń ulıwmalastırılǵan usılların qóllaw zárúrshiligi;
2. Islep shıǵarıw resurslarini tutınıwdıń tábiyiy kórsetkishlerinen (metrlerinen) paydalanıw qábileti.
Uzaq múddetli resurslarǵa bolǵan mútajlikti jobası processinde tómendegi wazıypalardı sheshiw kerek:
zárúr kirisiw resursları quramın anıqlaw hám olardı túrleri, funkciyaları, satıp alıw usılları, saqlaw múddeti hám basqa qásiyetleri boyınsha gruppalaw ;
zárúr resursların satıp alıw ushın aqılǵa say shártlerdi belgilew;
kárxana talap etetuǵın resurslar túrleri boyınsha tiykarǵı jetkezip beretuǵınlardı tańlaw ;
islep shıǵarıw resursları sapasına qoyılatuǵın tiykarǵı islep shıǵarıw talapların jetkizip beretuǵınlar menen muwapıqlastırıw ;
zárúr resursların, transport partiyalarınıń kólemin hám materiallar hám butlovchi bólimlerdi jetkizip beriw sanın esaplaw ;
materiallıq resursların satıp alıw, tasıw hám saqlaw ǵárejetlerin anıqlaw [12].
Kóplegen kárxanalarda kirisiw resurslarına bolǵan mútajlikti jobası islep shıǵarıw ishindegi basqarıwdıń eń rawajlanǵan basqıshı bolıp tabıladı. Ol materiallıq naǵıymetlerdi islep shıǵarıw, bólistiriw hám tutınıwdıń barlıq basqa processlerine tásir etiwi hám óz gezeginde olardıń hár birewiniń tásiri astında bolıwı kerek.
Usınıń menen birge, kópshilik kárxanalarımızda, sonıń menen birge, shet el firmalarda resurslarǵa bolǵan mútajlikti anıqlaw tiykarlanıp finanslıq jobasıǵa tuwrı keledi. Pul perspektivalı yamasa strategiyalıq jobası daǵı birden-bir hám eń zárúrli derek emes. Kóplegen jobasıtiruvchilar, eger pul ámeldegi bolsa, basqa barlıq resursların kerek bolǵanda satıp alıw múmkin dep esaplasadı [9].
Biraq, kárxanalarda bul mudamı da sonday emes, mısalı, ámeldegi bolmaǵan yamasa olarǵa bolǵan mútajlik aldınan joybarlastırılmaǵan xızmetkerlerdiń texnologiyalıq energiyasın yamasa kásiplik mamanlıǵın kerekli waqıtta hesh qanday pul muǵdarı satıp ololmaydi. Hár halda, bul múmkinshiligı úlkenlew, dep jazadı R. L. Ackoff, maman qánigeler pulni tezirek tartadı, pul olardı tartmaydı. Bunnan tısqarı, finanslıq bolmaǵan resurslarınıń keskin tańsıqlıǵı, hesh bolmaǵanda, pulning keskin tańsıqlıǵı kabi bolıp tabıladı [13].
Sol sebepli joqarıda aytılǵanlar resurs talaplarınıń málim tábiyiy esaplagichlarini jobasıda keńlew paydalanıw zárúr ekenligin tastıyıqlaydı. Kirisiw resurslarini, islep shıǵarıw quwatların, texnologiyalıq ásbap -úskenelerdi, sonıń menen birge, túrli taypa daǵı xızmetkerler hám basqa uzaq múddetli resursların jobasıda jobasıtiruvchilar ádetde tómendegi tiykarǵı kórsetkishlerdi esaplab shıǵadılar [13]:
1. Hár bir túrdegi qansha resurslar kerek boladı, olar qashan hám qay jerde qollanıladı?
2. Eger kárxana hám átirap -ortalıqtıń minez-qulqı keleshekte ózgermegen bolsa, kerekli orında hám joybarlastırılǵan waqıtta qansha resurslar ámeldegi boladı?
3. Kárxanada zárúr hám ámeldegi resurslar ortasında qanday parq bar?
4. Bul boslıqtı qanday saplastırıw múmkin hám onıń ushın qanday dereklerden paydalanıw múmkin?
5. Túrli resurslarǵa bolǵan talap daǵı boslıqtı jabıw ǵárejetleri qanday boladı?
Keling, kiyim-keshek kárxanası mısalında hár qıylı resursların uzaq múddetli jobasıdı tolıq kórip shıǵayıq. Kirisiw resurslarına joybarlastırılǵan mútajlik, ádetde, jıllıq islep shıǵarıw kólemleri ónimi hám ónimge sáykes keletuǵın materiallardıń tutınıw dárejesi menen belgilenedi. Keleshekte materiallıq resurslarǵa bolǵan mútajlikti jobası processinde olardıń keleshekte bar ekenligin, sonıń menen birge, bazar bahalarınıń kutilayotgan artıwın esapqa alıw kerek. Joybarlastırılǵan keleshekte potencial tańsıqlıq hám resurslarınıń ayırım túrleri ushın bahalardıń eliriwi kóbinese birlestirilishi múmkin. Jáhán ámeliyatında kárxanalar hám firmalar resurslarınıń tańsıqlıǵı hám joqarı bahasına qarsı turıwdıń ush usılı ámeldegi: materiallardı almastırıw, vertikal integraciya, texnologiyanı ózgertiw.
Kirisiw resurslarına bolajaq mútajlikti jobasıda sonı da esapqa alıw kerek, ilgeri esaplanǵan kórsetkishler de, islep shıǵılǵan jobası qararları da, támiynattıń tiykarǵı dárekleri de keleshekte ózgermeytuǵın yamasa turaqlı zat retinde qabıl etińmasligi kerek. waqıt ótiwi menen ózgeriwshen mútajlikler haqıyqatın hám jaqsılaw jetkizip beretuǵınlar hám támiyinlewdiń nátiyjeli usılların túsiniw ushın resurslarǵa bolǵan mútajlikti bahalawda qollanılatuǵın dáslepki shamalar waqtı -waqtı menen kórip shıǵilıwı kerek [12].
Kárxananıń texnologiyalıq úskenelerge bolǵan zárúriyatın uzaq múddetli jobası eki shamalıq usıl menen ámelge asırılıwı múmkin:
islep shıǵarılǵan ónimlerdiń ulıwma miynet tıǵızlıǵı hám ásbap -úskenelerdiń islew waqtıniń nátiyjeli fondı qatnası ;
ónim, jumıs yamasa xızmetlerdi óndiristiń ulıwma kólemin bir ónimdiń ónimliligine bolıw [12].
Zavod talapların jobası usılın tańlaw paydalanılǵan derek maǵlıwmatlarına baylanıslı. Birinshi halda, tiyisli úskenede islep shıǵarılǵan ónimlerdiń miynet tıǵızlıǵınıń jıllıq, shereklik, aylıq yamasa háptelik kórsetkishleri bolıwı kerek. Ekinshisinde - bul túrdegi mashinalarda ónim óndiristiń kólemli tábiyiy kórsetkishleri [2].
Kárxananıń islep shıǵarıw maydanlarına, ob'ektlerine bolǵan joybarlastırılǵan mútajligi qosımsha túrde kiritilgen úskeneler muǵdarına baylanıslı. Mashinalardıń sanın hám bir mashina iyelegen maydandı bilip, ulıwma islep shıǵarıw maydanın esaplaw múmkin, sonıń menen birge, onı uzaq múddette kireyge alıw yamasa qurıw múmkinbe yamasa joq ekenligin sheshiw múmkin.
Islep shıǵarıw ob'ektleri hám texnologiyalıq úskeneler menen baylanıslı jobası qararları mudamı keleshektegi talaptı bahalawǵa baylanıslı. Bunday esap -kitaplar birpara anıq emeslikler hám múmkin bolǵan qátelerdi óz ishine alǵanlıǵı sebepli, keleshekte úskeneni daslep joybarlastırılǵanınan kóre keńlew maqsetlerde isletiwge múmkinshilik jaratıwshı joybarlastırılǵan ıqtıyat ilajların kóriw kerek. Jobalardıń maslasıwshılıǵı hám kárxana iskerligin keńeytiw qábileti islep shıǵarıw resurslarini, sonday-aq miynetti uzaq múddetli jobasıdıń uǵımsızlıgınan eń anıq qorǵaw ilajları esaplanadı.
Ekonomikalıq kategoriya retinde miynet resursları - bul miynet bazarında materiallıq baylıqlardı islep shıǵarıw hám xızmetler kórsetiwde qatnasıwǵa potencial tayın bolǵan miynetke uqıplı xalıqtıń jıyındısı. Olar óz quramına tiyisli aymaqlıq, tarmaq yamasa basqa dárejedegi barlıq miynetke uqıplı, ekonomikalıq aktiv xalıqtı, mısalı, pútkil mámleketti, bólek regiondı, málim bir sanaat kompleksin óz ishine aladı. Sonday etip, miynet resursları - bul tiyisli miynet jasındaǵı xalıqtıń fizikalıq hám intellektuallıq miynet qábiletine iye bolǵan bólegi.
Mámleket yamasa regiondıń miynet resursları quramı kóplegen muǵdarlıq hám sapa kórsetkishleri menen xarakterlenedi. Birinshisi miynetke uqıplı xalıq sanın jinsi, jası yamasa aymaǵı boyınsha, ekinshisi - kasiplik tálim dárejesi, ilmiy tájriybesi, jumıs tájiriybesi hám basqalar boyınsha sáwlelendiredi. Ayırım taypalar ushın miynet resurslariniń qatnası olardıń quramı hám dúzilisi boyınsha tiyisli qásiyetlerin yamasa kórsetkishlerin belgileydi [13].
Jergilikli ámeliyatda miynet resurslariniń jas quramın analiz qılıw ushın olardıń tórtew toparın ajıratıw ádetiy hol bolıp tabıladı: jaslar - 16 jastan 29 jasqa shekem, ortasha jas - 30 - 49 jasda, pensiyaǵa shıǵıwdan aldın - 50 - 55 hám 50 - 60, uyqas túrde áyeller hám er adamlar hám pensiya jası ushın. Ilimiy hám ámeliy maqsetlerde basqa jas intervalları, mısalı, 5 yamasa 10 jıldan keyin belgileniwi múmkin [13].
Miynet resurslariniń muǵdarlıq hám sapa qásiyetlerin anıqlaw ushın tómendegi dáslepki maǵlıwmatlar tiykar bolıp xızmet etedi: xalıqtıń ulıwma sanı, insannıń ortasha ómir kóriw dawam etiw waqti, miynetke uqıplı jastıń belgilengen dáwiri, miynetke uqıplı xalıqtıń úlesi, ortasha saatlar sanı. islegen, miynet ǵárejetleriniń tiykarǵı kórsetkishleri hám jumısshı kúshiniń ilmiy tájriybe dárejesi hám basqalar. Xalıq - insan resurslariniń eń keń tarqalǵan kórsetkishlerinen biri bolıp, miynetke uqıplı adamlar sanın esaplaw ushın tiykar bolıp xızmet etedi. Studentler hám mayıplar sanı miynetke uqıplı jas daǵı adamlardıń ulıwma sanınan chegirib taslanadı. Miynetke uqıplı xalıq ádetde waqtı -waqtı menen ótkeriletuǵın xalıqtı dizimge alıw maǵlıwmatları boyınsha, keyinirek alınǵan nátiyjelerdi ońlaw menen anıqlanadı.
Qala hám awıllar daǵı miynetke uqıplı xalıq sanınan kelip shıǵıp, kárxanalardıń kadrlar bólimi olardı málim bir kárxananıń miynet iskerligine tartıw ushın zárúr bolǵan xızmetkerler sanın boljawı múmkin [13].
Hár qıylı ekonomikalıq resurslarǵa bolǵan perspektivalı mútajliktiń joybarlastırılǵan tábiyiy kórsetkishleri kárxanaǵa zárúr kapital qoyılmalardı yamasa investitsiyalardı anıqlaw ushın tiykar bolıp xızmet etedi [2].
Uzaq waqıt dawamında, shama menen 1990 -jıllardıń aqırıǵa shekem, húkimeti bazar ekonomikasınıń ózi barlıq sorawlardı oxir-aqıbet sheshedi, dep ısengen halda, ótken zamannan miyraslar qalǵan zatlar menen baylanıslı mashqalalardi sheshiw menen bánt edi.. Biraq, salıstırmalı makroekonomikalıq turaqlılıqqa erisilgen 2003-2004 jıllarǵa kelip, infratuzilmaviy, investitsiyalıq hám innovciyalıq xarakter degi tiykarǵı mashqalalardi sheshiwde mámleket qatnasıwisiz jergilikli sanaat talap dárejesine erise almasligi asa ayan boldı. básekige shıdamlılıq. Ol tekǵana sırtqı, bálki ishki bazarda da básekige shıdamlılıǵın támiyinley almaydı [14].
Ol tiykarlanıp aktual, tar tarmaqlı xarakter degi mashqalalardi sheshiwge májbúran itibar qaratıwdan bazar sharayatlarına da, nıń jáhán ekonomikasına integraciyalashuvi talap etetuǵın sharayatlarǵa da juwap beretuǵın real sektordı strategiyalıq mámleket basqarıwına ótiwdi talap etdi.
Tezlik penen emes, bálki milliy máplerimiz sheńberinde menshikli ǵayrat, jeke isbilermenlikti bazarlardı mámleket tárepinen tártipke salıwdıń zamanagóy usılları menen uyqaslastırıw imkaniyatın beretuǵın nátiyjeli qural tapildi.
Jańa sanaat siyasatınıń tiykarǵı qurallarından biri tiykarǵı sanaat komplekslerin rawajlandırıw strategiyası hám konsepsiyaları hám de olardı ámelge asırıw ilajları boldı. Strategiyalar 10 -15 jıl hám odan artıq múddetke mólsherlengen bolıp, olarda tarmaq rawajlanıwınıń tiykarǵı máseleleri hám sheklewleri, olarǵa erisiwdiń maqset hám wazıypaları, ilajlar hám mexanizmler qáliplestirilip, olardı ámelge asırıwdıń tiykarǵı nátiyjeleri kórsetilgen. Házirgi waqıtta 2020 -jılǵa shekem bolǵan dáwir mólsherlengen Energetika strategiyası, 2015-jılǵa shekem bolǵan dáwirde aviatsiya sanaatın rawajlandırıw strategiyası, 2030 -jılǵa shekem kemasozlik sanaatın rawajlandırıw hám reformalaw strategiyası, Elektron sanaattı rawajlandırıw strategiyası. 2025 jılǵa shekem bolǵan dáwirde ximiya hám neft-ximiya sanaatın rawajlandırıw strategiyası islep shigılıp atır, 2015 jılǵa shekem bolǵan dáwirde sanaatı hám basqa bir qatar [14].
2008 jıl aprel ayında Sanaat hám energetika ministrliginiń keńeytirilgen komissiyaında Bas ministrdiń birinshi orınbasarı S. B. Ivanov, transport injiniringini rawajlandırıw strategiyası talqılaw etildi. Tuwrısıda, bul strategiyalar tek húkimet hám biznestiń birgeliktegi umtılıw-háreketleri menen tolıq ámelge asıriladı jáne bul, óz gezeginde, rawajlanıw processinde erisilgen tiyisli " keleshek suwretleri" dıń izbe-izlik dárejesine baylanıslı.
2006 jıl noyabr ayında Sanaat hám energetika ministrliginiń metallurgiya sanaatı tuwrısındaǵı esabatın esitip, húkimet 2015-jılǵa shekem bolǵan dáwirde metallurgiya sanaatın rawajlandırıw strategiyasın islep shıǵıw jáne bul boyınshaǵı ústin turatuǵın ilajlar jobası joybarın juwmaqlaw tuwrısında qarar qabılladı. 2007-2008 jıllar. Atap aytqanda, investitsiya aktivligin xoshametlew, metallurgiyani rawajlandırıw boyınsha infratuzilmaviy sheklewlerdi saplastırıw ushın shárt-sharayat jaratıw, qara hám reńli metall kóniga salıstırǵanda paydalı qazilmalarni qazib alıw salıǵın administraciyachiligini jetilistiriwge bólek itibar qaratıw belgilengen [14].
Házirgi waqıtta strategiya hám háreketler jobası joybarın juwmaqlaw hám muwapıqlastırıw juwmaqlanıp atır hám ámeldegi sherek aqırıǵa shekem (2008 jıl iyun ) olar Federatsiyasi Húkimeti Toplamına usınıs etiledi. Álbette, bul pútkil sanaattıń úlken, uzaq múddetli jumısınıń baslanıwı, tek.
Strategiyada taw-kán sanaatı hám qayta islew sanaatına úlken itibar qaratılǵan, sebebi shiyki zat bazasınıń ayriqsha qásiyetlerinen kelip shıqqan halda, kóplegen túrdegi ónimlerdiń básekige shıdamlılıǵı hám ulıwma metallurgiya kompleksi kóp tárepten birinshi basqıshdıń rawajlanıwına baylanıslı..
Sheki onimdi qazib alıw hám bayıtıw menen baylanıslı jaǵdaynı jaqsılaw boyınsha bir qatar jumıslar ámelge asırıldı. Infratuzilmaviy sheklewler mashqalasına kelsek, investitsiya fondı mexanizminen paydalanıw sheshimlerden biri bolıp tabıladı. Milliy áhmiyetke iyelik etiw investitsiya joybarları boyınsha húkimet komissiyası metallurgiya kompleksinde eki iri qarjılıq joybardı maqulladi. Birinshi investitsiya joybarı - " Tómen Angara wálayatın kompleks rawajlandırıw" da bir qatar jańa sanaat kárxanaların (atap aytqanda, alyuminiy zavodın ) qurıwdı, da jańa infratuzilma ob'ektlerin rawajlandırıw hám qurıwdı (birinshi náwbette, qurılıstı juwmaqlaw ) názerde tutadı. Boguchanskaya GESi).
Ekinshi investitsiya joybarı - “Gepard wálayatınıń qublası -shıǵısında mineral shiyki zattı ózlestiriw ushın transport infratuzilmasini jaratıw” sheńberinde strategiyalıq mámleket-menshikli seriklik principlerı de ámelge asırılıp atır : temirjol infratuzilmasi qurılısın mámleket tárepinen finanslıq támiynlew. Gepard wálayatınıń qublası -shıǵısındaǵı iri kánlerdi ózlestiriw hám menshikli finanslıq támiynlew, OAJ MMC Norilsk Nikel esabınan, polimetall ruda kánlerin ózlestiriw hám qayta islew zavodların qurıw ushın zárúr.
Sanaat hám energetika ministrligi metallurgiyaning ruda hám shiyki zat potencialın asırıwǵa qaratılǵan joybarlardıń Investitsiya fondı qarjların alıw tańlawında qatnasıwın qollap-quwatlawda dawam etiwge tayın [14].
Húkimetiniń Sanaat hám energetika ministrligi geologiya-qıdırıw jumısları menen baylanıslı keskin jaǵdayǵa itibar qaratdı, onıń mánisi sonnan ibarat, qazib alınatuǵın hám rezervler balansınan esaptan shıǵarılǵan kón kólemi ósiw menen qoplanmaydi. rezervler. Ókiniw menen aytamız, kánlerdi qıdırıw, bahalaw hám qıdırıw maqsetinde jer qa'ridan paydalanıw huqıqı ushın tólewlerdiń ámeldegi sisteması geologiya jumısların rawajlandırıwdı xoshametlantirmayapti. Sol munasábet menen " Mineral sheki onim tutınıwı hám tákirar islep shıǵarıw balansı tiykarında nıń er astı baylıqların úyreniw hám mineral -sheki onim bazasın kóbeytiw boyınsha uzaq múddetli mámleket programması" ni ámelge asırıw sheńberinde geologiya-qıdırıw jumısların aktivlestiriw usınıs etildi. 14].
Uzaq múddetli keleshekte metall hám shiyki zat bazasın ózlestiriw hám jańa kánlerdi ózlestiriwge qarjı kiritiwshi kárxanalar ushın bólek salıq sharayatların jaratıw bul mashqalanı sheshiwge járdem beredi.
Paydalı qazilmalarni qazib alıw salıǵın (MET) esaplaw ámeliyatınıń nomukammalligi bir neshe márte aytıp ótken, bunıń nátiyjesinde taw-kán sanaatı kárxanalarına salıq yuki sezilerli dárejede asqan - 3 ten 10 teńdeyge shekem. Federatsiyasi Salıq kodeksiniń 336 -statyasına kóre, jer qa'ridan qazib alınǵan " paydalı qazilmalar" salıq salıw ob'ekti retinde tán alıw etiledi. Biraq 2005 jıldan baslap ayırım aymaqlardıń salıq shólkemleri salıq salıwdıń huqıqıy ob'ekti - temir rudası ornına jer qa'ridan qazib alınatuǵın bolsa, salıq tólewchilardan qayta islengen ónimlerdi ruda sheki onimsi ushın belgilengen salıq stavkasın saqlap qalǵan halda qazib alınatuǵın (bayıtılǵan ) paydalı qazilma - temir rudası koncentratlari retinde kórip shıǵıwdı talap etedi. Bunnan tısqarı, paydalı qazilmalarni qazib alıw salıǵı farqni esapqa almaydı.geografiyalıq, taw kenshilik hám geologik,
Húkimet Sanaat hám energetika ministrliginiń uwayımın esitip, jaǵdaynı tuwrılaw boyınsha tapsırma berdi. Házirde ministrlik tárepinen tiyisli usınıslar islep shigılıp atır hám muwapıqlashtirilmoqda [14].
Házirgi waqıtta sanaat rawajlanıwın toqtatıwshı taǵı bir saldamlı faktorlardan biri bul óndiristiń texnologiyalıq dárejesi jáne onıń dúzilisiniń gónergenligi sebepli bir qatar túrdegi ónimlerdiń básekige shıdamlılıǵınıń joq ekenligi esaplanadı. Esap -kitaplarǵa kóre, kompleks kárxanalarında paydalanılıp atırǵan texnologiyalardıń tek yarımı eń jaqsı shet el analoglarga tuwrı keledi.
Hesh shubha joqki, bul mashqalanı jedel innovatsiyalarsız hám texnologiyalıq rawajlanıwsız hal etip bolmaydı. Bunnan tısqarı, bul erda da eń nátiyjeli qurallar sanaattı rawajlandırıw strategiyaları sıyaqlı barlıq mápdar tárepler: húkimet, kompaniyalar, ilimiy hám injenerlik keleshekleri tuwrısındaǵı " ulıwma qarawga" tiykarlanǵan qurallar bolıwı anıq. shólkemler [14].
Bunday oyda sawlelendiriwdi rawajlandırıw usılı dep ataladı. uzaq múddetli texnologiyalıq prognozlaw, stsenariylerdi islep shıǵıw, Delfi usılınan paydalanǵan halda ekspertler sorawı hám basqa usıllardı óz ishine alǵan " foresight" (" foresight") alternativ rawajlanıw jolların oyda sawlelendiriw hám mápdar táreplerdiń konsensusini támiyinlew ushın (mámleket, biznes, pán) engiziliwi eń úlken social hám ekonomikalıq nátiyje beretuǵın texnologiyalarǵa tiyisli. Ulıwma alǵanda, aytiwimız múmkin, boljaw keleshekti boljaw emes, bálki onı búgingi kúndegi háreketler menen jaratıw bolıp tabıladı.
Forsight xalıq aralıq, milliy (sanaat ), regionlıq hám korporativ dárejede ámelge asırılıwı múmkin. Evropada (atap aytqanda, metallurgiyada) boljaw ámeliyatı keń qollanila baslandı. Tekǵana Evropa mámleketleri - Yaponiya otız jıldan artıq, Kitay - on jıldan artıq waqıttan berli boljaw menen shuǵıllanadı ; UNIDO Lotin Amerikası hám basqa mámleketlerde texnologiya prognozın targ'ib qılıp atır.
Qısqası, boljawda zárúrli:
innovatsiyalar shınjırınıń barlıq buwınlarında qatnasıw etiwshıler, sonday-aq, jańa texnologiya ónimi qarıydarları, ásirese qarar qabıl etiwshiler qatnasıwınıń keńligi;
innovatsiyalar hám texnologiyalıq rawajlanıwdı basqarıw boyınsha úzliksiz baylanıs strukturasın qáliplestiriw;
keleshek stsenariyleriniń eń tolıq kompleksin jaratıw, alternativ rawajlanıw traektoriyaların anıqlaw hám qápelimde jaǵdaylarǵa tayınlıqtı asırıw (haqıyqattan da jańa - mudamı qápelimdede júz boladı );
keń konsensusga, nátiyjeli qararlar hám strategiyalıq minnetlemelerge erisiwge ılayıq bolǵan tájiriybeni qáliplestiriw;
izertlew hám islenbelerdiń jańa baǵdarların anıqlaw.
Sonı atap ótiw kerek, boljaw boljaw, strategiyalıq jobası yamasa proektlestiriwdiń ornın baspaydı - hár bir iskerlik óz rolin oynaydı hám kóbinese olar bir-birin toldıradı hám qollap -quwatlaydı.
Usı waqıtta Sanaat hám energetika ministrligi óziniń “Ekspert klubi” arqalı sanaattıń qatar tarmaqları, atap aytqanda, metallurgiya salasında da prognozlar tashkil etip, aparıp atır. Jumısshı gruppa tuzildi, orıs óndiriwshileriniń básekige shıdamlılıǵına sezilerli tásir kórsetiwi múmkin bolǵan jańa texnologiyalar dizimi anıqlandi, eki gruppa sorawlardan ibarat sorawnama tuzildi: sociallıq-ekonomikalıq tásir hám ayırım texnologiyalardıń maqsetke muwapıqlıǵı tuwrısında. túrli waqıt shapaqlarında [14].
Anketalarni analiz qılıw tiykarında ekspert gruppaları jumısı alıp barıladı hám 2020 jılǵa shekem bolǵan dáwir ushın waqıyalardı rawajlandırıwdıń túrli stsenariyleri islep shıǵıladı, metallurgiya kompleksi hám ulıwma mámleket ushın eń maqul túsetuǵınları. saylanadı. Bul stsenariyler, bir tárepden, ilimiy-izertlew hám rawajlanıw programmasınıń tiykarın quraydı, basqa tárepden, ushın eń jaqsı stsenariylerdi ámelge asırıwǵa járdem beretuǵın bir qatar ilajlardı islep shıǵıw ushın tiykar boladı.
Juwmaq etip aytıw múmkin, boljaw innovciyalıq siyasattiń nátiyjeli quralına aylanıwı múmkin. Álbette, hámme - húkimet de, ilim de, isbilermen de qol hám basın qoyıw shárti menen.

JUWMAQ

Dinamikalıq jobası procesi basqarıw funkciyası bolıp tabıladı. Joybarlawsız, ulıwma shólkemler hám shaxslar korporativ kárxananıń maqseti yamasa baǵdarın bahalawdıń anıq usılınan juda boladı. Joybarlaw procesi basqarıw qararların qabıllawda járdem beretuǵın qural bolıp tabıladı. Onıń wazıypası shólkem degi innovatsiyalar hám ózgerislerdi etarli dárejede támiyinlew hám shólkem aǵzaların basqarıw ushın tiykar jaratıw bolıp tabıladı [2].
Birpara shólkemler rásmiy jobasısız málim dárejedegi tabısqa erisiwleri múmkin. Jobalar dúzetuǵın shólkem shólkem, motivatsiya hám qadaǵalaw daǵı qáteler sebepli áwmetsiz bolıwı múmkin. Biraq, rásmiy jobası, biz kórgenimizdek, shólkem ushın bir qatar zárúrli hám kóbinese zárúrli faktorlardı jaratılıwması múmkin (3-bap).
Joybarlaw sebepli ónim islep shıǵarıw hám satıw, talap hám usınıs ortasındaǵı teń salmaqlılıqǵa eriwiladi [2].
Ámeldegi iskerliginiń eń úlken ekonomikalıq, finanslıq jáne social nátiyjelerine erisiw ushın funktsional maqset, maqsetli jóneltirilganlik, kárxananıń perspektivalı rawajlanıwı, onıń informaciya bazasınıń bar ekenligi, ekonomikalıq, finanslıq jáne social xarakter degi shárt-shárayatlar hám tendentsiyalardan kelip shıqqan halda. múddetli jobası ámeldegi, orta, uzaq múddetli dáwirlerde eń úlken ekonomikalıq, finanslıq jáne social nátiyjelerge erisiwdiń tiykarǵı maqsetine erisiwge múmkinshilik beredi. Sonıń menen birge, kárxanalardıń evolyutsion hám strategiyalıq rawajlanıwda átirap -ortalıq faktorlarınıń unamsız tásirin sheksiz múddette esapqa alıw, zıyansizlentiriw hám teńlestiriw tiykarında resurslardan paydalanıw natiyjeliligi.
Óz gezeginde, kárxananıń sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwın uzaq múddetli jobasıdıń nátiyjeli isleytuǵın sistemasın qáliplestiriw [2] tiykarında múmkin:
ekonomikalıq nátiyjege erisiw ushın onıń protsessual, texnologiyalıq hám resurs elementleriniń óz-ara tásirin teń salmaqlılıqlaw ;
uzaq múddetli jobası sistemasınıń bir bólegi retinde hár túrlı ǵárejet kólemi hám sapalı resurslardan paydalanıw arqalı kárxananıń sırtqı hám ishki ortalıǵı faktorlarınıń unamsız tásirine qarsı gúresiw;
ekonomikalıq nátiyjelililik kriteryalarına erisiw izbe-izligine stilistik jantasıwlardı ámelge asırıw ;
óz-ara tásir etiwshi elementlerdiń funktsional maqseti hám maqsetli baǵdarı tásiriniń muwapıqlıǵı hám áhmiyeti principlerıge ámel qılıw, resurslardan paydalanıwdı teń salmaqlılıqlaw, jobası procesin ob'ektivlashtirish hám zárúr ekonomikalıq nátiyjelerge erisiw múmkinshiligınıń joqarı dárejesin támiyinlew, waqıtında aktiv juwap beriw. strategiyalıq jobası predmeti makro hám mikromuhit jaǵdayı daǵı ámeldegi hám keleshektegi ózgerislerge;
kárxananıń strategiyalıq baǵdarın onıń turmıslıq ciklınıń basqıshın, strategiyalıq rejani ámelge asırıwda kárxana xızmetkerleriniń ekonomikalıq mápdarlıǵın hám xoshametlantirilishini esapqa alıw tiykarında ámelge asırıw ;
Búgingi kunga kelip, zamanagóy sharayatta islep shıǵarıw ishindegi jobası sistemasın jetilistiriw ekonomikalıq -matematikalıq usıllar, elektron esaplaw mashinaları, shólkemlestirilgen texnologiya hám baylanıs qurallarından keń paydalanıwdı talap etpekte. Olardan paydalanıw informaciyanı jıynaw, qayta islew hám analiz qılıwdı tezlestiredi hám islep shıǵarıwdı jobası menen baylanıslı mashqalalardıń optimal sheshimlerin tabadı.