Kelishilgan

Sosiometriya metodi. Bu metod kichik guruh a’zolari o’rtasidagi bevosita emosional munosabatlarni o’rganish va ularningdarajasi-ni o’lchashda qo’llaniladi. Unga amerikalik sosiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod yordamida muayyan guruhdagi har bir a’zoning o’zaro munosabatlarini aniklash uchun uning qaysi faoliyatida, kim bilan qatnashishi so’raladi. Olingan ma’lumotlar matrisa, grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi. Ulardagi miqdor ko’rsatkichlari guruxdagi kishilarning shaxslararo munosabatlari to’g’risida tasavvur hosil qiladi. Bu ma’lumotlar guruhiy munosabatlarning tashqi ko’rinishini aks ettiradi, xolos. Shuning uchun XX asrning oxirlarida sobiq Ittifoq psixologlari Ya.L.Kolominskiy (Minsk) va I.P.Volkov (Sankt-Peterburg) tomonidan sosiometriyaning yosh psixologiyasiga (ijtimoiy-pedagogik psixologiya sohasiga) moslab o’zgartirilgan turlari, modifikasiyalari ishlab chiqilgan. Bular shaxslarning bir-birini tanlashi motivlarini keng ifodalash imkonini beradi. Ayniqsa, sosiometriyaning Ya.L.Kolominskiy ishlab chiqqan o’zgartirilgan turi bolalar, o’quvchilar jamoasidagi shaxslararo munosabatlar haqida to’laroq axborot beradi.
Modellashtirish metodi kuzatish, so’roq, eksperiment yoki boshqa usullar yordamida o’rganilayotgan xodisaning tub mohiyati ochilmagan sharoitlarda qo’llaniladi. Bunda o’sha xodisaning umumiy xossasi yoki asosiy parametrlari modellashtirilib, o’sha model asosida tadqiqotchini qiziqtirgan jihat o’rganiladi va xulosalar chiqariladi.
.

Ayrim metodlarning ahamiyati

Psixologiyaning asosiy metodlarini qisqacha ta’riflab berdik. Endi, chinakamiga ilmiy psixologiya qaysi metoddan foydalanishi kerak, yuqorida ko’rsatilgan metodlardan qaysi biri yaxshi, degan savol tug’ilishi tabiiy.
Bu savolga quyidagicha javob qaytarish kerak: psixolo­giya biron bir metoddan foydalanish bilan kifoyalana olmaydi. Faqat bir metodning ma’lumotlariga asoslanib, chi­nakamiga ilmiy psixologiya sistemasini tuzib bo’lmaydi.
Psixik hayot hodisalari boy tabiatiga ko’ra formalarining xilma-xilligi va sifat ko’rinishlarining turli-tumanligiga bilan farq qiladi. Psixikaning bu hususiyati borligidan uni o’rganishda turli-tuman metodlarni tatbiq etish talab qilinadi. Bu yerda biron juz’iy metodni tanlab olish har gal qaysi psixik hodisalarning tekshirilishiga, ongning qaysi funksiyalari tadqiq qilinishiga qarab har gal alohida hal etiladi. Masalan, sezgilarni tekshirishda eksperiment metodidan foydalanish ma’qul. Ijodiy xayol jarayonlarini tekshirishda tadqiqotchi so’rash va suhbat meto­didan ko’proq foydalanadi, shuningdek, ijodkor shaxslarning asarlarini analiz qilish metodidan va biografiya metodidan ham foydalanadi.