Keyingi yillarda Respublikamizda qishloq xo‘jaligini rivojlantirish va yetishtirish bo‘yicha hamda qishloq xo‘jalik xom ashyolarini qayta ishlashga qaratilgan bir qator qonunlar qabul qilinib, amalda tadbiq etilmoqda

Maxsar. Urug‘ining tarkibida 17-37% yarim quriydigan oq-sariq rangli moy bo‘ladi. Po‘sti tozalangan urug‘dan olingan moy o‘zining ta’m sifati bo‘yicha kungaboqar moyidan qolishmaydi.
Moyi oziq-ovqat uchun margarin tayyorlashda, shuningdek, u texnik ahamiyatga ega bo‘lib, alifmoy, linoleum, sovun va boshqa mahsulotlar olinadi. Kunjarasi achchiq bo‘ladi. Shuning uchun o‘g‘it sifatida ishlatiladi. Lalmi erlarda pichan, ko‘kat va silos uchun ekiladi, uni tuyalar, qo‘ylar va qoramol yaxshi eydi. Maxsar ekilgan maydon qorako‘l qo‘ylari uchun yaxshi yaylov hisoblanadi. Maxsarning vatani Afg‘oniston. U Hindistonda, Birlashgan Arab Amirligi, Eron, O‘rta va Janubiy Amerikada ekiladi. O‘zbekistonda 1998 yil 40,38 ming gektarga ekilgan. Qurg‘oqchilikka chidamli bo‘lganligi uchun u lalmi erlarda keng tarqalgan. Lalmi erlarda undan 3-4 ts/ga urug‘ va 45-60 ts/ga ko‘kat olinadi yoki 16-23 ts/ga pichan olinadi.
Kunjut. Kunjut eng qimmatli moyli ekinlardandir. Uning urug‘ida 48-63% moy, 16-19% oqsil va 16-17% azotsiz moddalar mavjud. Kunjut moyi yuqori sifatli o‘simlik moyi hisoblanadi. Uning moyi yarim quriydigan, yod soni 103-112 ga teng, sovitish usuli bilan olingan kunjut moyi iste’mol uchun eng yaxshi moy hisoblanadi, konserva, qandolat mahsuloti, margarin tayyorlashda va tabobatda ishlatiladi. Qobig‘idan tozalangan va urug‘i maydalangan kunjutdan yuqori navli holva tayyorlanadi.
Kunjut kunjarasida 40% oqsil, 8% moy bo‘ladi, u qandolat sanoatida keng qo‘llanadi va mollarga oziq sifatida beriladi.
Uning vatani Afrika bo‘lib, Markaziy Osiyoga Hindistondan kelgan. Yer yuzida ekin maydoni 6,73 mln ga. Kunjut Hindiston, Pokiston, Xitoy, Meksika, Afrika va Markaziy Osiyoda ekiladi. O‘zbekistonda 1998 yilda 2,85 ming ga yerga ekilgan, o‘rtacha hosil 4,1 ts/ga bo‘lgan. Suvli erlarda 8-10 ts/ga hosil beradi.
Kunjut bir yillik o‘simlik bo‘lib, juda ko‘p turlari bor. Urug‘ining rangi, shakli, moyliligi va vegetatsiya davrining uzun-qisqaligi jihatdan har xil navlar bo‘ladi. O‘rta Osiyoda ekiladigan kunjut past bo‘yli, ertapishar, rangi oq, sariq, pushti va binafsha tusda. Shakli tuxumsimon (zig‘irnikiga o‘xshagan), bo‘yi 2,7-3,9 mm, eni 1,6-2mm va qalinligi 1 mm bo‘ladi.
Y
20-rasm. Kunjut
axshi quritilgan kunjut bir yilgacha buzilmay saqlanadi. Hindistonda quritilgan zig‘ir va kunjut sopol xumlar, bidon yoki jut qoplarda saqlanadi. Bizda ham kunjut qoplarga solib, ustma-ust taxlab qo‘yib saqlanadi.
Kunjut moyi mazali, ko‘knor urug‘ining moyiga o‘xshash bo‘lib, tarkibida 52,6% olein kislotaning glitseridlari, 36,6% linolen kislotaning glitseridlari, 7,0% palmitin va 3,4% stearin kislotaning glitseridlari bo‘ladi. Kunjut moyi va kunjarasi holva va boshqa konditer mahsulotlari tayyorlashda ishlatiladi.