Keys: bachadondan disfunktsional qon ketishlar

Jarrohlik usulini qo’llashga ko’rsatmalar:

1. 
   Adenokartsinoma.
   
2. 
   Adenomatoz yoki endometriyning atipik giperplaziyasi .
   
3. 
   Atipik giperplaziya mioma bilan qo’shilib kelsa, yoki tuxumdonlar kattalashgan bo’lsa.
   
4. 
   Takrorlanuvchi endometriyning bez - kistozli giperplaziyasi .
   
5. 
   Qo’llanilgan davolash choralaridan foyda bo’lmasa va qon ketish hayot uchun xavf tug`dirsa.
   

Katta yoshdagi ayollarda – klimakterik qon ketishi kuzatilganda bachadon endometriysini kirish usulidan keyin tarkibida estrogen bo’lgan preparatlar tavsiya etilmaydi, chunki ular yurak - tomirlar faoliyatini , jigarning surunkali xastaliklarini, o’t pufagi kasalliklarini qo’zg`atishi, qon bosimini ko’tarishi, giperxolesterinemiya, giperglikemiya holatlarini chaqirishi mumkin. Bu yoshdagi ayollarga toza gestogenlar va androgenlar tavsiya etiladi:

1. 
   17 -0 OPK 125 - 250 mg bachadon qirishdan keyin 14, 17 ,21 kun va 4-6 oy ichida hayzning shu kunlari yoki haftada 2 marta 6 oy davomida - 48 yoshdan oshgan ayollarga tavsiya etilib, hayz xolatini to’xtatadi.
   
2. 
   Norkolyut 5-10 mg hayzning 5 dan 25 kunigacha 4 – 6 oy davomida.
   
3. 
   Omnadren – 250 yoki Sustanon – 250 1 ml dan 1 oyda 1 marta 3-4 oy ichida, so’ng metiltestosteron 5-10 mg dan til ostiga 1-2 oy davomida ichiladi.
   
4. 
   Keyingi yillarda 40 yoshdan boshlab sof gestogenlardan: femoston, dyufaston keng qo’llanilmoqda.
   
5. 
   Gormonal davolashga qarshi ko’rsatmalar bo’lsa, u holatda gomeopatik dori vositalaridan remens tavsiya qilinadi,ba`zan rentgenkastratsiyani qo’llash mumkin.
   

BDQK PROFILAKTIKASI.
BDQKning oldini olish choralari juda muhim va ko’p qirralidir:

• 
  barcha genital va ekstragenital kasalliklarni davolash
  
• 
  qiz bolalarni yoshligidan boshlab sog`lomlashtirish ishlarini olib borish, jismoniy tarbiya bilan shug`ullantirish, to’g`ri ovqatlantirish, o’qish, dam olish.
  
• 
  Jinsiy hayot gigienasiga rioya kilish va boshqalar.
  

BDKKning oldini olish, o’z vaqtida to’g`ri davolash, keyinchalik turli onkologik kasalliklarni oldini olish.
BDQK YUVENIL TURI .
YUvenil qon ketishi balogat yoshiga etgan qizlarda bachadondan atsiklik qon ketishi bo’lib, bu holat ginekologik kasalliklarning 10% ni tashkil etadi.
ETIOLOGIYASI VA PATOGENEZI.
Kasallik polietiologikdir, asosan o’tkir va surunkali infektsion kasalliklar (angina, surunkali tonzillit, gripp, revmatizm, pnevmoniya), noto’g`ri ovqatlanish (gipovitaminozlar), ko’ngilsiz voqealar – ruhiy tavmalar, charchash hollari va boshqalar sabab bo’ladi. Bunda endogen va ekzogen omillar ontogenez davrida gipotalamus xujayralarining retseptor faoliyatiga ta`sir etishiga ko’ra uning markazining ta`sirchanligi oshadi. Gipotalamus buholda gipofizga to’liq ta`sir ko’rsata olmaydi, gonadotrop gormoni kam ajraladi. Bu o’z navbatida tuxumdonda follikullar etilishiga ta`sir etib, anovulyatsiyani yuzaga keltiradi. YUQK da anovulyatsiyaning o’ziga xos turi, follikullar atreziyasi (yorilmay qolishi) yoki kistaga aylanib qolishi kuzatiladi.
Estrogenlar uzoq vaqt davomida, progesteron oz miqdorda ajraladi. Bu hol endometriyda proliferatsiya xolatini keltirib chiqaradi. Giperplaziya yuzaga kelib, bez–kistali o’zgarishlar yuz beradi. Bu hol qon–tomirlar o’zgarishiga, nekroz xolatiga va qon ketish holatini yuzaga keltiradi.
KLINIKASI. Ko’p miqdorda , uzoq ( 7 kun va undan ko’p) qon ketishi bilan xarakterlanadi. Ko’pincha hayz tsikli to’xtab qolgandan keyin (1,5 – 6 oy) qon ketib, qizni kamqonlik kasaligiga olib kelishi mumkin.
Atsiklik qon ketishi menarxe vaqtidan boshlanishi yoki menarxedan 1,5 – 2 yil keyin, biron infektsion kasallikdan keyin, aqliy jismoniy charchash tufayli yuzaga keladi. 87% hollarda endometriyda giperplastik o’zgarishlarni, adenomatoz va atipik giperplaziya xolatlarini ko’rish mumkin, shifokor bunday holatlarga e`tiborli bo’lishi kerak.
YUQK klinikasi qancha miqdorda qon yo’qotganligiga bog`liq: tez charchash, xolsizlik, ishtaxaning yo’qligi, bosh og`rishi , yurakni vaqti vaqti bilan og`rish hollari kuzatiladi. Qon analizida tromotsitlar miqdorining o’zgarganligi , fibrinogen kontsentratsiyasi pasayishi, qonning ivish qobiliyati pasayishi kuzatiladi.
YUQKda tekshirish usullari:

1. 
   Bazal haroratni o’lchash.
   
2. 
   UTT o’tkazish.
   
3. 
   To’g`ri ichak orqali tekshirish.
   
4. 
   Umumiy qon va trombotsitlar sonini tekshirish.
   
5. 
   Qonda progesteron miqdorini tekshirish.
   
6. 
   Gonadotrop gormonlar ( FSG, LG ) kontsentratsiyasini aniqlash.
   

DIFFERENTSIAL DIAGNOSTIKA
Bachadondan qon ketishi bir qancha boshqa kasalliklarda ham kuzatilib, buning differentsial diagnostikasida quyidagi patologik holatlarni e`tiborga olish kerak bo’ladi:

1. 
   Tuxumdonning granulyoz hujayrali va mezodermal o’smalari, tekoma disgerminoma.
   
2. 
   Bachadon va qindagi xavfli o’smalar ( mioma, rak).
   
3. 
   Jinsiy a`zolar sili
   
4. 
   Gemorragik diatez
   
5. 
   Trombotsitopeniya (Verlgof kasalligi ).
   
6. 
   Gemofiliya S (qiz bolalarda X omilning etishmasligi natijasida qonning ivishi ancha sust bo’ladi).
   
7. 
   Angiogemofiliya Villebrand – YUrgens kasalligi – bunda qon ivishida ishtirok etuvchi VIII omil bo’lmagani uchun qon ketishi uzoq davom etadi.
   
8. 
   Kapillyarlar toksik va allergik o’zgarganda.
   
9. 
   Bo’qoq bezi, buyrak usti bezi, dientsefal patologiya.
   

DAVOLASH.
Bachadondan YUQKni davolash usullari shu patologik xolatni vujudga keltirgan sabablarni aniqlab, shu asosda davo choralarini qo’llashdan iborat. Bu har bir bemorni chuqur o’rganishni talab qiladi. Davolashni asosan ikki bosqichga bo’lish mumkin:

• 
  qon ketishini to’xtatish;
  
• 
  hayz tsiklini tartibga solish;
  

Agar kasalxonaga murojaat qilgan qiz bolada o’tkir kamqonlik belgilari kuzatilsa: arterial qon bosimi pasaygan, taxikardiya, xolsizlik, gemoglobin miqdori 70 g/litrdan past bo’lsa, gematokrit 20% - bu holda SZP 300-400 ml, ifezol va qon o’rnini bosuvchi eritmalar (stabizol, refortan) quyish zarur, keyin gormonal gemostaz usuli va tsiklik yoki sintetik progestin bilan terapiya o’tkaziladi.
Pirogenal 25-50mEd kunora in`ektsiya qilinadi, har gal 25 mEd dan oshirib boriladi to tana harorati 38 S ga ko’tarilguncha, bir davolash kursida 10-30 marta in`ektsiya. Maksimal miqdori 1000mEd dan oshmasligi kerak.