Keys: bachadondan disfunktsional qon ketishlar

BDQKni davolash.
Bemorning yoshi, kasallikning kelib chiqish sabablari, patogenezi va boshqa a`zolar faoliyatining izdan chiqqanlik darajasini xisobga olib, har taraflama kompleks davolash tadbirlari qo’llaniladi. Davolashning asosiy tamoyillari: bemorning umumiy ahvolini yaxshilash, qon ketishini to’xtatish, uning takrorlanishining oldini olish, tuxumdon faoliyatini va gipotalamo-gipofiz-tuxumdon-bachadonning o’zaro buzilgan munosabatlarini tiklashdan iborat. Klimakterik davrda yoki menopauzaga yaqin bo’lganda tuxumdon faoliyatini sun`iy vositalar orqali so’ndirish masalasi qo’yiladi.
BDQK ni davolashda umumiy aholni yaxshilovchi, simptomatik davolash, gormonlarni qo’llash va jarrohlik usullari qo’llaniladi.
Umumiy davolashda kasalga salbiy ta`sir etuvchi omillarni yo’qotish, aqliy va jismoniy jihatdan dam oldirish, bularni yo’lga qo’yishda preparatlardan:biopassit,notta va fizioterapevtik usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Masalan, endonazal elektroforez vitamin V1 bilan yoki elektroforez brom va kaltsiy bilan SHerbak yoqasi ko’rinishida qo’yiladi. Bachadon bo’ynini elektrostimullash usullaridan bachadon-gipofiz refleksini qo’zg`atishga yordam beradi.
Simptomatik davolash – bachadonni qisqartiruvchi vositalarni qo’llash ( oksitotsin va boshqalar), qon to’xtatuvchi vositalar (kaltsiy xlorid, vikasol, ditsinon), kamqonlikka qarshi vositalar (globeks, tardiferon, aktiferrin, ferrum–lek tabletkalari), vitaminlar ( S, E, V guruxi, duovit pregnovit oligovit) qo’llaniladi.
Davolashning asosini gormonlar yordamida davolash tashkil etadi va u ikki xil xususiyatga ega – gemostatik va tuxumdonlar faoliyatini tartibga solish. Gormonal gemostaz – yosh qizlarda va tug`ish yoshidagi ayollarda qon ketishini to’xtatish maqsadida qo’llaniladi (ko’pincha bachadonni diagnostik qirish usulidan keyin).

1. 
   Estrogenlarni qo’llash. Qon to’xtatish maqsadida follikulyar gormon ishlatilib u bachadon shilliq qavati regeneratsiyasini tezlashtiradi. Gipofizda FSGning ortiqcha ishlab chiqarishini kamaytirib, FSG va LGlarning o’zaro munosabatini normallashtiradi. Estrogenlar 3-4 kun davomida nisbatan katta dozada beriladi. Follikulin 10000 tb har bir soatda 4-6 marta qon to’xtaguncha yuboriladi (umumiy doza 60000 tb). Odatda 6 soat ichida qon oqishi to’xtaydi. Sxema bo’yicha: keyingi har bir kunda 10000tb kamaytiriladi (masalan , 2 - kunda 5 marta X 10000tb m/i, 3 kun – N4 , 4 kun – N3, 5 kun – N2, 6 kundan to 15 kungacha N1, keyin 16 – 25 kunlarda progesteron 2,5% - 10 ml kunora N5 m/i yuboriladi.
   
2. 
   Etinilestradiol 0,05 mg dan sutkasiga 3-4 marta keyingi kun 2-3 marta kamaytirilib, qon to’xtagach 2 - kunidan boshlab 6-8 kun progesteron 15mg yuboriladi yoki norkolut, dyufaston 1 tabletka 1 mahal beriladi.
   
3. 
   Estrogenlar va progesteron birgalikda sintetik progestinlar ko’rinishida qo’llanildi (Trikvilar, mikroginon, non- avlon va boshqalar). 10 kun davomida qo’llaniladi. 1kun 1 tabletkadan xar bir soat davomida kuniga 5-6 tabletkagacha qon to’xtaguncha. 2-i kundan 1 tabletkadan kamaytirilib to sutkada 1 tabletkagacha kamaytiriladi. 1 tabletkadan 21 – 28 kungacha ichiladi. Asosiy maqsad gipofizning gonadotrop faoliyatini to’xtatishdir.
   

YUvenil qon ketishida xorionik gonadotropin 4 xayz tsikli davomida 1 oy 1500 tb dan mushak orasiga , 12 dan 15 kungacha, 2 oy 1000tbdan , 3- oy 500tb dan mushak orasiga yuboriladi. Sintetik progestinlar 1tabletkadan hayzning 5 - kunidan 25 - kunigacha 3 oy mobaynida beriladi.
TSIKLIK GORMONAL TERAPIYA follikula atreziyasi kuzatilganda va estrogenlar etishmovchiligida hamma yoshdagi ayollarda qo’llaniladi.
Estrogenlar 10000 tb dan mushak orasiga ( yoki mikrofollin til tagiga ) hayz tsiklining 6-8, 10-12 - kunlari yuboriladi, 14-16-18 -kunlari estrogen progesteron bilan birgalikda 10 mg yuboriladi. 20 - kundan boshlab progesteron 10 mg dan 6-8 kun yuboriladi. Bunday davolash 3-4 hayz tsikli davomida olib boriladi.
Klimakterik davrda, 48–50 yoshdan keyin yuzaga kelgan BDQKda tuxumdonlar faoliyatini to’xtatish, androgenlarni qo’llash yo’li bilan olib boriladi. Bu maqsadda testosteron propionat 5% 1ml mushak orasiga 5 ta in`ektssi hr kuni , 5 tasini kun ora , 5 tasini har 2 kunda 1 oy ichida yuborish taklif etiladi. Kurs dozasi 750 mg.
Androgenlarni qo’llashga qarshi ko’rsatmalar: gipertrixoz, gipertoniya kasalligi, jigar xastaliklari.
Bachadondan disfunktsional qon ketganda qo’llaniladigan zarur choralardan biri bachadon bo’shlig`ini diagnostika maqsadida qirishdir. Bunda nafaqat tashxis qo’yish, balki qon ketishini to’xtatishga ham erishiladi. Bu metodni qo’llash yosh qizlarda oxirgi chora bo’lsa , 30-40 yoshdagi ayollarda birinchi bo’lib qo’llaniladigan choradir. Agar gistologik tekshiruvda rak oldi xolatlari kuzatilsa
(atipik giperplaziya, adenomatoz poliplar proliferatsiya bilan) unda jarrohlik usulini qo’llash zarur.