“KI” fakulteti ats 11-20 guruh talabasining


Download 0.65 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/9
Sana18.06.2023
Hajmi0.65 Mb.
#1586474
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
2-mustaqil ishi



O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALARI
VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI 
QARSHI FILIALI 
“KI” FAKULTETI 
ATS 11-20 GURUH TALABASINING 
“TARMOQ XAVFSIZLIGI” 
FANIDAN TAYYORLAGAN 
 
2-MUSTAQIL ISHI 
 
Bajardi: 


Qodirov.I 
 Qabul qildi: 

Rustamov A. 
 
 
 
QARSHI-2023 
 


1. Simsiz tarmoqlar infrastrukturasi 
Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqda ishlatiladigan komponentlar ishlatiladi. Ammo, 
simsiz tarmoqlarda axborot havo muhiti (medium) orqali uzatishga yaroqli 
ko'rinishga o'zgartirilishi lozim. 2.1-rasmda simsiz tarmoqlarda ishlatiladigan 
komponentlarning asosiylari ko'rsatilgan. Ularga foydalanuvchilar, kompyuter 
qurilmalari, bazaviy stansiyalar va simsiz infrastruktura kiradi. Foydalanuvchilar. 
Simsiz tarmoq foydalanuvchiga hizmat qilishligi sababali, foydalanuvchiga simsiz 
tarmoqning muhim qismi sifatida qarash mumkin. Foydalanuvchi simsiz tarmoqdan 
foydalanish jarayonini boshlaydi va uning o'zi tugallaydi. Shu sababli unga "ohirgi 
foydalanuvchi" atamasi joiz hisoblanadi. Odatda, foydalanuvchi simsiz tarmoq bilan 
o'zaro aloqani ta'minlash bilan bir qatorda, muayyan ilovalar bilan bog‟liq boshqa 
vazifalarni bajaruvchi kompyuter qurilmalari (computer device) bilan ish ko'radi. 
Mobillik - simsiz tarmoqning eng sezilarli afzalliklaridan biridir. Masalan, mobillik 
hususiyatidan qandaydir bino bo'yicha harakatlanuvchi va o'zining PDAsi Simsiz 
tarmoq infrastrukturasi Kompyuter qurilmasi Bazaviy stansiya Bazaviy stansiya 2.1-
rasm. Simsiz tarmoqda ishlatiladigan asosiy komponentlar 34 yordamida elektron 
pochtani oluvchi yoki jo'natuvchi odam foydalanadi. Bu holda PDA simsiz tarmoq 
infrastrukturasiga uzluksiz yoki tez-tez tiklanuvchi ulanishni ta'minlashi lozim. Ba'zi 


foydalanuvchilarga faqat kompyuter qurilmasining portativligi zarur, ya'ni ular 
vaqtning ma'lum oralig‟ida simsiz tarmoq bilan ishlaganida bir joyda bo'ladilar. 
Bunday foydalanishga misol tariqasida majlislar zalida simsiz tarmoqqa ulangan 
noutbukda ishlovchi hodimni ko'rsatish mumkin. Kompyuter qurilmalari. 
Kompyuter qurilmalarining (ba'zida ularni mijozlar deb atashadi) ko'pgina hillari 
simsiz tarmoq bilan ishlay oladi. Ba'zi kompyuter qurilmalari foydalanuvchilar 
uchun atayin qurilgan bo'lsa, boshqalari ohirgi tizim hisoblanadi. 2.2-rasmda simsiz 
tarmoqlarning kompyuter qurilmalari keltirilgan. Mobil ilovalar ishini ta'minlash va 
odamlarga o'zlari bilan uzoq vaqt mobaynida olib yurishlarida qulaylik tug‟dirish 
uchun kompyuter qurilmalari ihcham bo'lishi lozim. Odatda, ular katta bo'lmagan 
ekranga, kam sonli tugmachalarga va o'lchamlari kichik batareyaga ega. Kompyuter 
qurilmalari mobillikka ega bo'lgan holda faqat ba'zi ilovalarni madadlaydi. Nisbatan 
yuqori harakteristikalarni talab etuvchi ilovalarni bajarishda katta ekranga va katta 
klaviaturaga ega bo'lgan o'lchamlari katta kompyuter qurilmalaridan foydalaniladi. 
Ammo ular massasining kattaligi va bir joydan ikkinchi joyga ko'chirishning 
noqulayligi muammo hisoblanadi. Simsiz tarmoqlarning kompyuter qurilmalari 
serverlar, ma'lumotlar bazasi va Web-uzellar kabi ohirgi tizimlarni ham o'z ichiga 
oladi. [8] Foydalanuvchilar mavjud kompyuter qurilmalarini simsiz tarmoqda 
ishlatish uchun (masalan, simsiz tarmoq interfeysi platasini noutbukka o'rnatish 
orqali) moslashtirishlari mumkin. Tarmoq interfeysi platasi yoki tarmoq adapteri 
(network interface card) kompyuter qurilmasi va simsiz tarmoq infrastrukturasi 
orasida interfeysni ta'minlaydi. Bu plata kompyuter qurilmasi ichiga o'rnatiladi, 
ba'zida tashqi tarmoq adapteri ham ishlatiladi. Bunday adapterlar, ishga tushirilishi 
bilan kompyuter qurilmasi tashqarisida qoladi. 


Kompyuter qurilmalari Windows-XP, Linux yoki MAC OS kabi operasion tizimga 
ham ega bo'lib, bu operasion tizim simsiz tarmoq ilovalarini amalga oshirish uchun 
zarur bo'lgan dasturiy ta'minotni ishga tushiradi. Havo muhiti. Havo kompyuter 
qurilmalari va simsiz infrastrukturaga orasida axborot oqimini uzatish kanali 
hisoblanadi. Simsiz tarmoqlar orqali aloqani nutq orqali muloqotga o'hshatish 
mumkin. Agar suhbatdoshlar orasidagi masofa oshaversa, ular bir-birlarini yomon 
eshita boshlaydilar. Simsiz tarmoqlarning axborot signallari ham havo orqali 
tarqaladi, ammo o'zining hususiyati evaziga nutq signalariga qaraganda anchagina 
katta masofaga tarqalishi mumkin. Bu signallar odamga eshitilmaydi, shu sababli 
ularni, so'zlashga halaqit berishidan qo'rqmay, yanada yuqori sathlargacha 
kuchaytirish mumkin. Ammo aloqa sifati to'siqlarning mavjudligiga bog‟liq. 
To'siqlar signallar tarqalishiga halaqit qiladi yoki ularni susaytiradi, natijada 
signallar sathi pasayadi, ularning tarqalish uzoqligi kamayadi. Yomg‟ir, qor, tuman, 
tutun (smog) simsiz tarmoqlarda axborot signallarini 36 tarqalishiga ta'sir etuvchi 


obi-havo sharoitlari hisoblanadi. Masalan, kuchli jala aloqa uzunligini ikki martaga 
kamaytirishi mumkin. Binolar va darahtlar kabi boshqa to'siqlar tarqalish 
sharoitlariga va simsiz tarmoq harakteristikalariga ta'sir etishi mumkin. Simsiz 
regional va global tarmoqlarni joylashtirishni rejalashtirishda bu muammolarning 
muhimligi ortadi. Simsiz tarmoq infrastrukturasi foydalanuvchilar va ohirgi 
tizimlarning o'zaro simsiz aloqalarini ta'minlaydi. Uni bazaviy stansiyalar, 
foydalanish kontrollerlari, ulanish o'rnatilishini ta'minlovchi ilovalarning dasturiy 
ta'minoti va taqsimlovchi tizim tashkil etishi mumkin.[10] Bazaviy stansiya 
infrastrukturaning tarqalgan komponenti hisoblanadi. U havo muhiti orqali 
tarqaluvchi simsiz tarmoq axborot signallarining simli tarmoqqa uzatilishini 
ta'minlaydi. Bazaviy stansiyani ba'zida taqsimlovchi tizim deb ham yuritishadi. 
Demak, bazaviy stansiya Web-sahifalarni ko'zdan kechirish servislari, elektron 
pochta va ma'lumotlar bazasi kabi tarmoq hizmati yo'nalishidan foydalanishni 
ta'minlaydi. Bazaviy stansiyada ko'pincha simsiz tarmoq interfeysi platasi bo'lib, bu 
plata foydalanuvchi kompyuteridagi simsiz tarmoq interfeysi platasining ishlash 
prinsipidan foydalanadi. Bazaviy stansiya "nuqta-nuqta" yoki "nuqta-bir necha 
nuqta" kabi ulanishlarni madadlashi mumkin (2.3-rasm). 


“Nuqta-nuqta" tizimi signallar oqimini bir bazaviy stansiyadan ikkinchisiga yoki bir 
kompyuterdan ikkinchisiga uzatish imkoniyatiga ega. "Nuqta-bir necha nuqta" 
konfigurasiyasi holida bazaviy stansiya bittadan ortiq kompyuter qurilmasi yoki bir 
necha bazaviy stansiyalar bilan bog‟lanishi mumkin. Bunday hil bog‟lanishni, 
masalan, simsiz lokal tarmoq tarkibidagi foydalanish nuqtasi ta'minlaydi. 
Foydalanish nuqtasi bitta qurilma bo'lib, ko'pgina kompyuter qurilmalari bir-birlari 
bilan hamda simsiz tarmoq infrastrukturasidagi tizimlar bilan bog‟lanish maqsadida 
u bilan ulanishni o'rnatadi. Foydalanish kontrolleri. Foydalanish kontrollerlari, 
odatda, tarmoqning o'tkazuvchi qismida, foydalanish nuqtasi va tarmoqning 
himoyalanish qismi orasida joylashgan apparat uzeli hisoblanadi. Foydalanish 
kontrollerlari ochiq Nuqta-nuqta Nuqta-bir necha nuqta 2.3-rasm. Bazaviy 
stansiyaning “nuqta-nuqta” va “nuqta- bir necha nuqta” ulanishlarini madadlashi 38 
simsiz tarmoq va muhim resurslar orasida trafikni tartibga solish maqsadida 
foydalanish nuqtalarini markazlashtirilgan nazoratini ta'minlaydi. Ba'zi hollarda 
foydalanishni boshqarish vazifasini foydalanish nuqtasi bajaradi. Foydalanish 
kontrollerlari keng qo'llaniladi. Umumfoydalanuvchi simsiz lokal tarmoqda, 
foydalanish kontrolleri foydalanuvchilarni autentifikasiyalash va avtorizasiyalash 
bilan Internetdan foydalanishni tartibga soladi. Ulanish o'rnatilishini ta'minlovchi 
ilovalarning dasturiy ta'minoti. Internet dan va elektron pochtadan simsiz tarmoq 
orqali, odatda, oson foydalaniladi. Buning uchun mijoz qurilmasida brauzer va 
elektron pochta dasturi o'rnatilishi lozim. Foydalanuvchilar vaqti-vaqti bilan simsiz 
ulanishdan mahrum bo'lishlari mumkin, ammo nisbatan murakkab bo'lmagan 
ilovalarni bajarishda ishlatiluvchi protokollar etarlicha barqaror hisoblanadi. Ammo, 
bunday oddiy ilovalar bilan bir qatorda mahsus, yanada murakkab ilovalar ishlashini 
ta'minlovchi dasturiy ta'minot zarur. Quyida ulanishni ta'minlovchi ilovalarning 
asosiylari keltirilgan. Terminal emulyatori (therminal emulation). Terminal 
emulyatorining dasturiy ta'minoti kompyuter qurilmasida bajarilib, uni 
foydalanuvchini nisbatan sodda interfeys bilan ta'minlashga imkon beruvchi 
terminal kabi ishlashga majbur etadi. Bu sodda interfeys foydalanuvchiga boshqa 
kompyuterda bajariluvchi ilovalar bilan o'zaro aloqa qilishga imkon beradi. 


Ma'lumotlar bazasi bilan to'g’ridan-to'g’ri ulanish (direct database connectivity). 
Ma'lumotlar bazasi bilan to'g‟ridan-to'g‟ri ulanishda (ba'zida mijozserver 
tehnologiyasi deb ataladi) ilova foydalanuvchi kompyuterida bajariladi. Bunday 
konfigurasiyada ohirgi foydalanuvchi qurilmasidagi dasturiy ta'minot ilovaga 
yuklangan barcha vazifalarni bajaradi va, odatda, markaziy serverda joylashgan 
ma'lumotlar bazasi bilan o'zaro aloqada bo'ladi. Oraliq dasturiy ta'minot (Wireless 
middleware). Oraliq dasturiy ta'minot foydalanuvchining kompyuter qurilmasi va 
ilova dasturiy ta'minoti yoki serverdagi ma'lumotlar bazasi orasida oraliq ulanishni 
amalga oshiradi (2.4-rasm).[7] 
Oraliq dastur simli tarmoqqa ulangan qo'shimcha kompyuterda (oraliq shlyuzida) 
bajariladi. U foydalanuvchining kompyuter qurilmasi va serverlar orasida 
aylanuvchi paketlarni ishlaydi. Bu dasturiy ta'minot simsiz tarmoqda samarali va 
ishonchli bog‟lanishni yaratishga imkon beradi, chunki ma'lumotlar bazasiga 


ulanish va ilovalarning dasturiy ta'minoti bilan o'zaro aloqa yanada ishonchli simli 
tarmoq orqali amalga oshiriladi. Ba'zida bu tehnologiyani chidamli bog‟lanish 
(session persistence) deb atashadi. Taqsimlangan tizim. Simsiz tarmoq kamdan-kam 
to'la ma'noda simsiz ishlatiladi. Tarkibida ko'pincha simli ulanishlar bo'lgan 
taqsimlovchi tizim odatda foydalanish nuqtalarini, foydalanish kontrollerlarini va 
serverlarni bir butunga birlashtirish uchun zarur bo'ladi. Aksariyat hollarda 
taqsimlovchi vazifasini oddiy Internet tarmog‟i bajaradi. 

Download 0.65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling