Кичик бизнесда маркетинг


Тижорат тахлили асосида бозорни ўрганиш


Download 172 Kb.
bet4/5
Sana16.01.2023
Hajmi172 Kb.
#1095496
1   2   3   4   5
Bog'liq
Кичик бизнесда маркетинг

5. Тижорат тахлили асосида бозорни ўрганиш.
Махсулотингизни юкори сифати уни муваффакият козонишига олиб келади деган анъанавий ишлари учун асос булолмайди. Шунинг учун хали махсулот чикарилмасдан олдин дастлабки этапда шундай бозорни танлаш керакки, унда хозирги вазият учун фирмани номи хаммага маълум булганда сиз етарли даражада муваффакият билан бозорда товар сотиши мумкин.
Тадбиркорликни оммавий тараккиёт этиш даврида вакт ва ахборот такчиллик шароитида давлат ичида мустакил республикаларда ва балки хорижда потенциал бозорлар топиш зарур (16.7. 16.8.жадваллар). Шунинг учун иккинчи этапда потенциал бозорларни тез фурсатда маълум (хозирча потенциал товар учун) тижорат муваффакиятини кафолатлайдиган диагностика килиш тавсиф этилади. Корхона учун иктисодий кенглик бу энг аввал товар ва хизматларни эркин алмашувидаги шароит булиб ушбу жараён катнашчиларининг манфаатига богликдир. Бизнинг холатда иктисодий кенглик деб товар алмашуви учун ишлаб чикарувчи (коммерсант билан) ва истеъмолчи орасидаги хакикий шароитларни бунёд этилишидир.
Бунёд этилувчи вазиятни кенгликда фараз килиш учун 3 та ўлчамни ажратиб кўрсатиш мумкин:
- таклиф этилувчи товар тури;
- иктисодий жараёнларида иштирок этилувчилар сони;
- алмашув жараёнларининг таркиби.


67-.ж а д в а л
Бозор инфратаркиби

Капитал бозори

Ишлаб чикариш воситалари бозори

Мехнат бозори

Фонд биржаси.

Товар биржаси.

Мехнат биржаси.

Аудиторли.

Сугуртали.



Савдо уйлари.

Кадрлар тайёрлаш маркази

Брокерли компаниялар

Савдо воситачи корхоналар

Бандлик фонди.

Тижорат банки.

Тижорат маркази ва компаниялари

Бизнеснинг тижорат маркази

Давлат сугурта назорати

Лизинг компаниялари.

Тадбиркорликка ёрдам бериш давлат фонди

Давлат солик инспекцияси

Акционерлар.

Нафака фонди.

Кимматбахо когозларни назорат килиш.

Ярмаркалар.

Мехр-шафкат фонди ва бошкалар.

давлат инспекцияси.

Давлат резерв ва сугурта фондлари нарх ва стандартлари
назорати.




Давлат мулки фонди.

Давлат инспекцияси.




Регионал созлаш инвестицион фонди

Контракт тизими.




Илмий-техник дастурлар фонди.

Якка хокимлик (монополияга)Карши кумита.




Туррунлик фонди







Инновацион фондлар.
















Бу ерда хар бир ўлчам бир хил турдаги вазият кўринишида тавсия этилади. Шундай килиб майдон шу сўзнинг киска маъносида бир вазиятлар тўплами кўринишида тавсия этилади, хар хил «Уйин когозлари» кўринишида конун йўрикномаларда, шартномаларда тавсифланиши ва белгиланиши мумкин. Аммо хар бир турдаги вазият унинг ўзига хос хусусиятларига эга, улар албатта корхона стратегия ишлаб чикишида диккат эътиборга олиниши керак. Факат бу каби шароитларни бахолашдан кейин корхоналар давлат билан буладиган молиявий муносабатлар масаласини (мулк шакли, соликлар, кимга буйсиниш масаласи, шахсий ва хал этилувчи капитал ва бошкалар) мулохаза килиш максадга мувофик булади.


Аммо ушбу масалалар иккинчи даражали хисобладилар, улар муваффакият шароитини тавсифлайдилар, чунки хар кандай тижорат фаолияти асосини товар ва хизматлар сотиш жараёни ташкил килади. Ўйин кандай коидалар билан олиб борилиши тактик савияда хал килиниши кераклиги ўз манфаатини энг кўп даражада кондирилиши учун кандай мулк шаклини танлаш амалга оширилиши аникланади. Шундай килиб иктисодий кенглик тушунчасига нима ўтказилади ёки хозирги кунда умумлаштирилиб кўрсатилади — бозор шароитида амалиёт кўрсатишга бозорга бир неча турдаги товар (ноу-хау) махсулоти, хизматлар тавсия этилиши мумкин. Унда куйидагилар фаркланадилар:
«К» — истеъмолчи бозор.
«Р» — ишлаб чикариш воситалари бозори.
«С» — олиб сотиш бозори., «5» — давлат бозори.
«Г» — молия бозори.
( Бозордаги катнашувчилар сонига караб З та турдаги бозорни ажратиб кўрсатиш мумкин ( 7-жадвал):
- • оммавий бозор;
- • яккахокимлик бозори;
Айирбошлаш жараёни таркиби боглик холда бозорни хар томонлама ёки сегментини эгаллаш, бунда бу бозорлар, энг мухими ўртача (ахамиятга эга булишлари мумкин, яъни улар тўйдирилган ёки камчилиги булган булишлари мумкин.
Бу шакллар истеъмолчилар томонидан хам ва ишлаб чикарувчилар томонидан кўриб чикилиши мумкин. Ушбу асосий уч турдагисини бирлаштириш барча мукобил вазиятни матрица шаклидаги талаб-таклифни олишга имкон яратилади. Матрицада асосий турлар ва улар асосида вужудга келадиган бозор муносабатларининг турлари кўрсатилган.
Бозорда юзага келадиган хар кандай вазият олигопол (бир неча катнашувчилик бозори). Уларнинг хар бирининг ўзига хос тижорат фаолияти айрибошлаш жараёнига маълум талаблар куяди, чунки амалиёт кўрсатадики, маълум вазиятларда катъий аник иктисодий шароит юзага келади, булар даврида иштикрокчилар манфаатларига риоя килинади, бу шартларни бузиш ёки «Ўйин коидасини» бузилиши иктисодий зарарга олиб келади (коида бузганлиги учун тўлов). Айирбошлаш жараёнининг таркиби тўртта бир турдаги вазиятни ажратиб кўрсатишга имкон яратади, улар зарурий микдорда холатни тавсифлайди ва бозордаги ўйин шароитини ва хулк стратегиясини аникрок белгилашга имкон яратади.
Умумий вазият иккита асосий ўлчамни бирлаштирилиши билан изохланади: бозорни тўйдирилиши ва бозор талабини коплаш усуллари билан.
Бир неча ўлчам буйича иккита асосий вазиятни ажратиб кўрсатиш мумкин: бозорни тўйдирилган булиши ёки бозорда етишмовчиликни, кониктирилмаган талаб булишидир.
Бозорда талабни кониктириш усули буйича ажратиб кўрсатиш мумкин хар томонлама ёндашиш, унда битта фирма барча талабларни кондиришга харакат килади ва сегментли ёндашиш бир неча ва кўп фирмалар бир турдаги товарни ва хизматни ишлаб чикариб улар хисобига барча талабларни коплашга уринадилар.
Шундай килиб бозор муносабатларида тўртта асосий вазият пайдо булади, улар иктисодий майдонни чизма кўринишида ўз аксини топадилар. Ўз ишини бошламокчи булган тадбиркор учун тўйдирилган бозорлар нима билан тавсифланиши ва кандай шароитларда бу бозорларга кириш учун кандай харакатлар килиш кераклигини билиш мухимдир.
7.жадвал. Иштирокчилар буйича сетоентация.



Талаб, таклиф

Кўп

Бир неча

Битта

Кўп

Тўла хукукли ракобат бозори

Олиополли талаб буйича

Якка хокимлик
талаб буйича

Бир неча

Олигополли
таклиф буйича

Икки томонлама
олигополли (Ок
бозор)

Чекланган якка
хокимлик талаб
буйича




Ишлаб чикарувчининг якка хокимлиги




Икки томонлама якка хокимлик (бозор)

Битта

Ишлаб чикарувчининг чекланган
якка хокимлиги




Бу ерда кичик корхоналар кўп куч ва маблаг сарфлаб ўз товарларини тараккиёт топган давлатлар бозорига олиб чикишга уринмокдалар. Мазкур бозорларда уларнинг товарларига ўхшаш товарларнинг борлигини кўриб, етарли эканлигини билиб, у бозор бундай холларни кутмаганлигига ишонч хосил килиб товарни тайёрлаш учун кўп харажат сарфлаганликларига аникладилар, пушаймон киладилар. Шунинг учун ўз ишингни бошлаган пайтда вактинча иштахага чек куйиш керак ва аввал ўз имиджингни бунёд, ракобатбардош махсулотни ёки хизматни яратади, шундан кейингина ўзингнинг шухратпарастлик хатти-харажатингни кониктиришга харакат килиш керак. Аммо бунинг учун бозорни бошлангич даражада эгаллаш учун кафолатланган тижорат муваффакияти керак. Шунинг учун хар хил таркибдаги алмашув жараёнлари булган бозорларда корхоналар хулкини нима билан фаркланишини солиштириш кизик кўринади. Шундай фикр таркалганки, яъни тўйдирилган бозор бу товарни доим савдода булишидир. Аммо бу белги тўйдирилган бозор маъносини хамма вакт акс эттирмайди. Тўйдирилган бозорни тавсифлашда гап зебу зийнат товарлари тугрисида эмас, балки унча юкори даромадга эга булмаган халк, ёки корхона ўзининг кундалик эхтиёжи учун сотиб оладиган товарлар хакида етиши керак.


Факат бу каби товарни етарли сони бозорни ташки тавсифини бунёд этиш шароитига эга бозор тўйдирилган бозор булолмайди. Шундай килиб, умумий холатда 60 та турдаги бозорни ажратиб кўрсатиш мумкин улар шарти билан сизнинг корхонангиз яшаши керак. Табиийки бу каби иктисодий шароитларни турли-туманлигида битта хам корхона ишлаш кобилиятига эга эмас. Шунинг учун потенциал бозорларини тезда диагностикасини (ўтказиш керак) жугрофий майдонда корхона фаолияти шарти бозорда маъсул булган нуктани топиш учун утказиш керак.
Корхоналарнинг бу каби фаолиятини бошлангич шартини товарларни танлаш, голия билан таъминланиши хамда маркетинг стратегиясини аниклаш учун ва тижорат муваффакиятига эришиш максадида товарни потенциал истеъмолчикларни жалб килиш зарур.Шундай килиб, уз ишини бошламокчи булган тадбиркор учун тўйдирилган бозорлар нима билан тавсифланиши ва кандай шароитларда бу бозорларга кириш учун кандай харакатлар килиш кераклигини билиш мухимдир.

8- жадвал. Товар тавсифи ва уни сотилиш шароити.





Бозор
Тури

Товар тури

Сотиб олишдан максад

Карор
кабул
килувчи

Шартлатув тури
ва жойи

Истеъмол
бозори
Бозори

Истеъмол товарлари узок
давр ишлатиладиган товарлар ва хизматлар

Талабни кондиришни энг
катта фойдалиги. Шахсий
сабаблар

Оила якка
шахс
сабаблари

Бозор
магазин

Ишлабчикариш
воситалари
бозори
бозори

Иморатлар, ер,
ишлаб чикариш воситалари. Хом ашё,Материалларярим фабрикатлар

Уларни самарали ишлатилиши хисобига даромадни ошириш. Мехнатга шароит
яратиш. Ижтимоий инфратаркибни
яратиш

Тадбиркор
шартнома
буйича
ташкилот
вакили

Бевосита
шартнома.
Кўтара
дўкон.
Товар
биржаси

Олиб
сотиш
бозори



Истеъмол товарларни олиб
сотиш корхонани бошкаришлар учун
истеъмол товарлар

Манфаатли
нарх билан
сотиб олиш
хисобига ёки
кўп даромад
олиш ёки ассортиментни
шакллантириш

Тадбиркор
Ташкилот
гурухини
вакили

Бевосита
шартнома
Товар
биржаси
Кўтара
дўкон
ярмаркаси

Давлат
бозори



Инвестицион
товарлар. Истеъмол товарлари. Фойдаланиш товарлари,
хизматлар

Ижтимоий
талабни кондириш. Давлат мудофаа
манфаати.
Амалиётда
валюта курсини ушлаб
туриш

Давлат
гурухини
шахсий
ташкилот
вакили

Давлат
буюртмаси
Конкурс.
Ихтисослашган
магазинлар

Молия
бозори



Кимматбахо
когозлар. Валюта. Кредит
Ресурслари

Шахсий
жамгармаларни
ишлатиш хисобига
кўшимча даромад
олиш

Тадбиркор
оила якка
ташкилот
вакили

Банклар
фонд
биржалари
_


Download 172 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling